Қазіргі «Мейірбике ісі негіздері» пәні бойынша мейірбикелік технологиялар стандарттарының жиынтығы «Мейірбике ісі» мамандығы бойынша медициналық колледждердің білім алушыларына, практикадажұмыс жасайтын мейірбикелерге тағайындалған және 2010ж. Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына сәйкес құрастылған.

Мейірбикелік білім беру және саласындағы қазіргі уақыттағы әдістерді есептей отыра, жиынтықта мейірбикелік қызметкерлердің практикалық қызметінде қолданылатын стандарттар техникасы және іс-әрекет алгоритмі баяндалған.

МАЗМҰНЫ

І. Жұқпалық қауіпсіздік

Қолды әлеуметтік деңгейде тазарту

Қолды гигиеналық деңгейде тазарту

Қолды антисептикпен тазарту(спиртпен, хлоргексидинмен және т.б)

Залалсыздандырылған қолғапты кию

Қолғапты шешу

Хлорамин ерітіндісін даярлау

5% гипохлорит кальций негізгі (маточный)ерітіндісін даярлау

Медицинада тағайындалған бұйымдарды тазарту кезеңдері

• Медицинада тағайындалған бұйымдарды зарарсыздандыру

• Медицинада тағайындалған бұйымдарды залалсыздандыру алдындағы тазартудан өткізу

• Медицинада тағайындалған бұйымдарды залалсыздандыру

Таңғыш материалдарды залалсыздандыру қорабына (бикске) салу

ІІ. Қабылдау бөлімшесі. Ауруханаға науқасты қабылдау

Науқастың дене салмағын өлшеу

Науқастың бойын өлшеу

Бит анықталған кездегі санитарлық тазарту

Гигиеналық себезгіні (душты) жүргізу

Гигиеналық бұлауды (ваннаны) жүргізу

ІІІ. Қауіпсіз ауруханалық орта

Науқасты Фаулер қалпына жатқызу

Науқасты Симс қалпына жатқызу

Науқастыішімен жатқызу

Науқасты арқасымен жатқызу

Наукасты қырымен жаткызу

ІV. Науқастың жеке бас тазылығы

Науқасқа төсек-орын дайындау

Халі ауыр науқастың төсек-орын тыстарын ауыстыру (ұзынынан жасалатын әдіс)

Халі ауыр науқастың төсек-орын тыстарын ауыстыру (көлденең әдіс)

Ішкі киімді ауыстыру

Халі ауыр науқастың шашын күту

Науқасты ылғалды сүрту

Халі ауыр науқастың аяғын төсегінде жуу

Қолдағы тырнақты қиып алу

Аяқтағы тырнақты қиып алу

Науқасты қырындыру

Қолтық ойығындағы шашты қыру

Қасағадағы шашты қыру

Халі ауыр әйелдердің жыныс мүшесін жуу

Ер адамның жыныс мүшесін жуу

Дәрет сауытын (судноны) беру

Зәр қабылдағышты беру

Көзді күту

Мұрын қуысын күту

Құлақты күту

Халі ауыр науқастың ауыз қуысын күту

V.Науқастың функциональды жағдайын бағалау

Дене қызуын қолтық ойысынан өлшеу

Кәржілік артериясынан тамыр соғуды аныктау

Қан қысымын өлшеу

Дем алу қозғалысының жиілігін есептеу

Су балансын анықтау және есептеу

VІ. Тамақтану және науқасты тамақтандыру

Қалі ауыр науқасты тамақтандыру

Халі ауыр науқасты мұрын-асқазан сүнгісі арқылы тамақтандыру

Гастростома. Науқасты гастростома арқылы тамақтандыру Гастростоманы күту

VІІ. Қарапайым физиотерапиялық әдістер. Сүлікпен емдеу. Оттегімен емдеу

Жылытқышты қолдану

Мұзды мұйықты қолдану

Қыша қағаздарын қою

Ыстық ылғалды компресті қою

Салқын компресті қою

Ылғалды қыздыру және дәрілік компрестерді қою

Сүлікті қою

Ылғалдатылған оттегін мұрын катетері арқылы беру

Оттегі жастықшасынан ылғалдатылған оттегін беру

VІІІ. Дәрі дәрімектерді қолдану әдістері

Таблетканы, капсуланы, дражені, пилюланы қабылдау

Тұндырманы, қайнатпаны, микстуранықолдану

Тұрындыны, экстракты (шырсөлді) қолдану

Науқасқа ұнтақты қолдану

Мұрынға дәрілік тамшыны тамызу

Көзге тамшы тамызу

Көз майын қаттастырып салу

Құлаққа дәрілік ерітіндіні тамшылатып тамызу

Жеке ингаляторды қолдану

Сеппе (ұнтақ) дәріні сыртқа қолдану

Жабысқақ дәрілік пластырьді салу

Суппозиторийді (балауызды) тік ішекке қолдану

Дәрілік ерітіндіні теріге майлау

Майлы таңғышты орындау

Теріге майды жағу

Теріге майды сылап жағу

Дәрілік ерітіндіні теріге сылап жағу

Бір рет қолданылатын шприцті құрастыру

Ампуладан дәрілік ерітіндіні сорып алу

Флаконнан дәрілік ерітіндіні сорып алу

Антибиотиктерді есептеу және еріту ережелері

Тері ішіне инъекцияны орындау

Тері астына инъекцияны орындау

Инсулинді енгізу

Бұлшық етке инъекцияны орындау

Көк тамырға иньекцияны орындау

Сұйықтықты көк тамырға тамшылатып құю үшінбір рет қолданылатын жүйені құрастыру

Сұйықтықтарды көк тамырға тамшылатыпенгізуді орындау

ІХ. Пункциялар

Науқасты және медициналық құрал-саймандарды плевра қуысын тесуге (торакоцентезге, плевроцентезге) дайындау

Науқасты және медициналық құрал-саймандарды ішті тесуге (лапароцентезге) даярлау

Науқасты және медициналық құрал-саймандарды жұлын (люмбальды) пункциясына дайындау

Науқасты және медициналық құрал- саймандарды төс сүйек пункциясына дайындау

Науқасты және медициналық құрал-саймандарды буынды тесуге даярлау

Х. Клизмалар. Жел шығаратын түтік

Тазарту клизмасын қою

Сифон клизмасын қою

Резеңке алмұрт тәрізді баллонша көмегімен босату (майлы, тұзды, дәрілік) клизмаларын қою

Жел шығаратын түтікті қою

Майлы клизманы қою

Дәрілік клизманы қою

Тұзды (гипертониялық) клизманы кою

ХІ. Құықты катетерлеу

Әйелдердің қуығын катетерлеу

Қуықты жуу

ХІІ. Лабораториялық және аспаптық зерттеу әдістерін науқасты дайындау

Лабораториялық анализге саусақтан қан алу

Биохимиялық зерттеуге көк тамырдан қан алу

Жалпы клиникалық анализге қақырықты жинау

Атиптік жасушаларға қақырықты жинау

Аурухана жағдайында бактериоскопиялық зерттеу үшін туберкулезге қақырық жинау

Бактериологиялық зерттеуге қақырықты жинау

Жұтқыншақтан жағынды алу

Мұрын қуысынан жағынды алу

Жалпы клиникалық анализге зәрді жинау

Нечипоренко әдісімен зәрді жинау

Зимницкий байқауына зәрді жинау

Диастазаға зәрді жинау

Қантты анықтауға зәрді жинау

Зәрдегі глюкозаны ұзынша-сопақ тестімен анықтау

Розин байқауын жүргізу

Билирубинді ұзынша-сопақ тестімен анықтау

Зәрді бактериологиялық зерттеуге алу (әйелдерге)

Зәрді бактериологиялық зерттеуге алу(еркектерге)

Копрологиялық зерттеуге нәжісті алу

Іш құртының жұмыртқасын анықтауға нәжісті алу

Жасырынды қанды анықтауға нәжісті алу

Бактериологиялық зерттеуге «ашық нәжістен» нәжісті көректі ортасы бар Петри табақшасына алу

Бактериологиялық зертеуге «ашық нәжістен»нәжісті шыны түтікке (пробиркаға) алу

Бактериологиялық зерттеугетікелей тік ішектен нәжісті алу

Науқасты бронхоскопияға даярлау

Науқасты фиброгастродуоденоскопияға даярлау

Науқасты колоноскопияға даярлау

Науқасты ректороманоскопияға даярлау

Науқасты цистоскопияға даярлау

Науқасты ультрадыбыстық зерттеулерге дайындау

Науқасты бронхографияға дайындау

Асқазан және он екі елі ішекті рентгенологиялық зерттеуге науқасты дайындау

Науқасты ирригоскопияға дайындау

Науқасты көк тамырлық (экскреторлық) пиелографияға дайындау

ХІІІ. Сүнгілі манипуляциялар

Асқазанды жуу

Науқасты дайындау және асказанғы фракциялық әдіспен жіңішке сүңгімен сүнгілеуді жүргізу

Науқасты дайындау және ұлтабарға сүнгілеуді жүргізу

Құсқан науқасқа алғашқы көмек

ХІV. Өкпе-жүрек реанимациясы

І. Жұқпалық қауіпсіздік Қолды әлеуметтік деңгейде тазарту

Мақсаты:науқастармен және қоршаған орта объектілерімен жанасу нәтижесінде медициналық қызметкерлердің қол терісі ластанғанда, транзиторлы микрофлора мен ласты жою, науқас пен қызметкерлерге жұқпалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету.

Қолдану көрсетілімдері:тамақты үлестіру алдында, науқасты тамақтандырғанда,әжетханаға барғаннан кейін, науқасқа күтім жүргізер алдында және жүргізгеннен кейін, егернауқастың биологиялық сұйықтықтарымен қолдары ластанбағанда.

Дайындаңыз: бір рет қолданылатын мөлшерлегіштегі сұйық сабынды, секундтық тілі бар сағатты, қағаз орамалдарды.

Іс-әрекет алгоритмі:

1. Саусақтардан сақинаны, жүзікті, сағатты және тағы да басқа әшекей-бұйымдарды шешіңіз, қол терісінің бүтіндігін тексеріңіз.

2. Халаттың жеңдерін білектің 2/3 бөлігіне дейін қайырып ораңыз.

3. Қағаз салфеткалары көмегімен су шүмегінашып, судың температурасын (35-40⁰С)реттеңіз, ал шүмекте орналасқан микроорганизмдермен қолдың жанасуын қорғайды.

4. Ағынды судың астында қолыңызды білектің 2/3 бөлігіне дейін 30 секунд бойы сабындап жуыңыз, қолдың саусақтарына, саусақ аралық аймағына, көңіл бөліңіз, содан кейін әрбір қолдың сыртқы бетін және алақанның, үлкен саусақтардың негізін айналмалы қозғалыспен жуыңыз (осы уақыт қолды әлеуметтік деңгейде тазартуға жеткілікті, егер қол терісінің беті мұқият сабындалса және теріде лас аймақ қалдырылмаса).

5. Сабынды көбікті кетіру үшін ағынды судың астында қолынызды шайыңыз (қолыңызды саусақтарымен жоғары қаратып ұстаңыз, жуғышқа тигізбей су шынтақтан жуғышқа ағуы қажет, қолдың саусақтары өте таза болуы керек).

6. Екінші қолды жууды осындай ізбе-ізділікпен қайталаңыз.

7. Шынтақ шүмекті шынтақ қимылымен жабыңыз.

8. Қолыңызды қағаз сүлгімен кептіріңіз. Егер шынтақшүмегіболмаса, қағаз сүлгіні қолдана отырып, шүмекті жабыңыз.

Қолды Гигиеналық деңгейде тазарТу

Мақсаты: транзиторлық микрофлораны кетіру немесе жою. Науқастың және медициналық қызметкерлердің жұқпалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету.

Қолдану көрсетілімдері: инвазивті емшараларды орындар алдында және орындаған соң, қолғаптарды кию алдында және шешкеннен соң, организмнің биологиялық сұйыктықтарымен жанасқаннан соң және мүмкін болатын микробтық ластанудан кейін, иммунитеті төмендеген науқасқа күтім жүргізер алдында.

Дайындаңыз: бір рет қолдануға арналған мөлшерлегіштегі сұйық сабынды, 70% этил спиртін, секундік тілі бар сағатты, жылы ағынды суды, қағаз сүлгіні, қауіпсіз жоюға арналған контейнерді.

Іс-әрекет алгоритмі:

1. Қолдың саусақтарынан сақинаны, жүзік, сағатты және тағы да басқа әшекей-бұйымдарды шешіңіз.

2. Қол терісінің бүтіндігін тексеріңіз.

3. Халаттың жеңдерін білектің 2/3 бөлігіне дейін қайырып ораңыз.

4. Қағаз салфеткалар көмегімен су шүмегін ашып, судың температурасын 35-40⁰С реттеңіз. Ол шүмекте орналасқан микроорганизмдермен қолдың жанасуын қорғайды.

5. Жылы судың жайлы орташа ағымы астында қолды білектің 2/3 бөлігіне дейін жігерлі сабындап, келесі ізбе-ізділікпен жуыңыз:

• алақанды алақанмен;

• сол қолдың сыртқы жақ бетін оң алақанымен және керісінше;

• алақанды алақанмен, бір қолдың саусақтары екінші қолдың саусақтары арасында;

• оң қолдың саусақтарының сыртқы беті сол қолдың алақаны бойынша және керісінше;

• үлкен саусақтарды айналмалы қозғалыспен үйкелеңіз;

• сол қолдың саусақтарының ұшын бірге жинастырып, он алақанға айналмалы қозғалыспен және керісінше.

Әрбір іс-қимыл 5 реттен кем емес 10 секунд бойы қайталанады.

6. Қолыңызды ағынды жылы судың астында сабын толық кеткенше шайыңыз. Қолыңызды шынтақ деңгейінен жоғары ұстаңыз (осы қалыпта су таза зонадан ласқа қарай ағады).

7. Шүмекті қолыңыздың оң немесе сол шынтағымен жабыңыз.

8. Қолыңызды қағаз сүлгімен құрғатыңыз. Егерде шынтақ краны болмаса, онда кранды қағаз сүлгі көмегімен жабыңыз.

Ескерту:

• қолды гигиеналық деңгейде жууға қажетті жағдай болмағанда, оларды антисептик көмегімен тазартуға болады;

• құрғақ қолдарға 3-5 мл антисептикалық затты жағып және оны қол терісіне кеуіп кеткенше ысқылаңыз. Қолды тазартканнан кейінсүртудің қажеті жоқ! Сонымен қатар әсер ету уақытын сақтау маңызды – қолдар антисептикпен 15 секундтан кем емес уақыт ылғалды болып тұруы керек;

• тері бетін тазартқанда «тазадан ласқа» принципі сақталады;

• жуылған қолды басқа заттарға тигізуге болмайды.

Қолды антисептикпен тазарту

Мақсаты:транзиторлық микрофлораны кетіру немесе жою. Науқасқа және медициналық қызметкерлерге жұқпалық қауіпсіздіктіқамтамасыз ету.

Қолдану көрсетілімдері: иньекция, операция катетерлеу жасар алдында.

Қарсы көрсетілімдері: қолда және денеде іріндердің, теріде сызаттан және жарақаттың, тері ауруларының болуы.

Дайындаңыз: 70% этил спиртін және т.б. антисептиктерді залалсыздандырылған мақта шариктерін, қауіпсіз жоюға арналғанконтейнерді.

Іс-әрекет алгоритмі:

1. Қолыңызға гигиеналық деңгейде тазарту жүргізіңіз (стандартты қара).

2. Қолыңызды спиртпен ылғалдандырылған мақта шариктерімен тазартыңыз: тырнақ ұясын,тырнақ жанындағы валикті айналмалы қозғалыспен, саусақтардың ішкі беттерін жоғарыдан төмен қарай қимылмен, сосын қолдың алақан бөлігін.

3. Қолданылған мақта шариктерін қауіпсіз жоюға арналған контейнерге салыңыз.

Залалсыздандырылған қолғапты кию

Мақсаты: науқастың және медициналық қызметкердің жұқпалыққауіпсіздігін қамтамасыз ету.

• Науқастармен немесе олардың бөліністерімен жанасқанда қолғап кәсіптік жұқтырудың қауіп-қатерін төмендетеді.

• Қолғап транзиторлы қоздырғыштармен қызметкерлердің қолының ластану қауіп-қатерін және кейіннен олардың науқастарға таралуын төмендетеді.

• Қолғап медицина қызметкерлерінің қолының резиденттік флорасының бір бөлігі болып табылатын микробтарды науқастарға жұқтыру қауіп-қатерінтөмендетеді.

Қолдану көрсетілімдері: инвазивтік емшараларды орындағанда, кез келген биологиялық сұйықтықтармен жанасқанда, науқастың және медициналық қызметкерлердің терісінің бүтіндігі бұзылғанда, эндоскопиялық зерттеулер және манипуляциялар кезінде, клинико-диагностикалық, бактериологиялық зертханаларда науқастардан алынған материалдармен жұмыс істегенде, инъекциялар жасағанда, науқасты күту кезінде.

Дайындаңыз: залалсыздандырылған ораудағы қолғапты, қауіпсіз жоюға арналған контейнерді.

Іс-әрекет алгоритмі:

1. Гигиеналық деңгейде қолыңызды тазартып, антисептикпен қолыңыздыөңдеңіз.

2. Залалсыздандырылған қаптамадағы қолғапты алып, бүктеуін жазыңыз.

3. Оң қолға арналған қолғаптың қайырмасын сол қолмен алыңыз.Саусақтарыңыз қолғаптың кайырмасының ішкі бетіне тимеуі керек.

4. Оң қолдың саусақтарын сығылыстырып, қолғапқа енгізіңіз.

5. Оң қолдың саусақтарын ажыратып, қолғаптың қайырмасын бұзбай қолға қолғапты киіңіз.

6. Оң қолдың 2-ші, 3-ші, 4-ші саусақтарын сол қолғаптың қайырмасы астына кіргізіңіз, киілген қолғапта оң қолдың 1-ші саусағы, сол жақ қолғаптың1-ші саусағы жағына бағытталған болуы керек.

7. Оң қолдың 2-ші, 3-ші, 4-ші саусақтарымен сол жақ қолғапты тік ұстаңыз.

8. Сол қолдың саусақтарын сығылыстырып, қолғапқа енгізіңіз.

9. Сол қолдың саүсақтарын ажыратып, қолғаптың қайырмасын бұзбай қолға қолғапты киіңіз.

10. Сол қолғаптың қайырмасын жазыңыз, оны жеңге қарай тартып, сосын оң жаққа 2-ші және3-ші саусақтар көмегіменқолғаптын бүгілген шетінің астына қарайтартыңыз.

Ескерту: егербір қолғаптың бүтіндігі бұзылса, онда екі қолғапты даауыстыру қажет, өйткені бір қолғапты екінші қолғапты ластамай шешу мүмкін емес.