4. Оптикалық жүйенің аберрациясы

Нақты оптикалық жүйелерде параллель шоқтарға жуық шоқтар қолданылады, линзаның сыну көрсеткіші түскен жарықтың толқын ұзындығына тәуелді, ал жарықтың өзі монохромат емес болады. Осының нәтижесінде пайда болған оптикалық кескіннің бұрмалануы аберрация деп аталады.

С фералық аберрация. Параксаль сәулелерге қарағанда оптикалық осьтен қашық жатқан сәулелер үшін фокус осы параксиал сәулелердің фокусынан жақынырақ орналасады. Нәтижесінде жарқырап тұрған нүктенің бейнесі бұлыңғыр дақ сияқты болады.

С фералық аберрация астигматизмнің дербес жағдайы болып табылады.

Кома. Егер оптикалық осьтен тыс жатқан нүктелік жарық көзінен таралған қалың шоқ оптикалық жүйеден өтсе, осы нүктенің кескіні бұрыс пішінді ақ дақ болады.

Өлшемін ескермеуге болатын жарық көзін нүктелік жарық көзі деп атайды.

А стигматизм. Егер нүктелік жарық көзі жүйенің оптикалық осінен едәуір қашық болып, одан таралған жіңішке жарық шоғы жүйеге көлбей түссе, сонда жүйеден өткенде сынған жарық шоқтары бір нүктеде қиылыспайды, яғни нүктенің кескіні нүкте болмай, көмескі дақ немесе түзу кесінді тәрізді болады. Осындай кемістік астигматизм деп аталады.

Дисторция. Қарастырылып отырған дененің нүктелері жинағыш линзаның бас оптикалық осінен әр түрлі қашықтықта орналасқандықтан осы дененің нүктелерінің сызықтық ұлғаюы әр түрлі болады. Осының салдарынан дене мен кескінінің геометриялық ұқсастығы бұзылады (мысалы, тіктөрбұрышты тор) (сурет (b)-жастық тәрізді дисторция, (c) – бочка тәрізді дисторция).

Хроматикалық аберрация.

А қ жарық оптикалық жүйеге түскенде оның жеке құраушылары - монохромат сәулелер әр түрлі нүктелерде жинақталады (қызыл сәулелердің фокустық қашықтығы ең үлкен, ал күлгін сәулелердігі - ең аз), сол себепті кескін бұлыңғыр және оның айналасы түрлі түстке боялады.

5. Фотометриядағы әнергетикалық шамалар.

Фотометрия – оптикалық сәулеленудің әнергетикалық сипаттамаларын, жарық шығару, таралу және затпен әсерлесу үрдістерін қарастыратын оптиканың бөлімі.

Фотометриядағы әнергетикалық шамалар - оптикалық сәулеленудің әнергетикалық параметрлерін сипаттайды. Мұнда сәулеленудің ерекшеліктері мен қабылдағыштарға әсері ескерілмейді.

Жарық ағыны - W жарық әнергиясының жарық шығарылу уақытына қатынасы арқылы анықталатнын шама (жарық шығару, жарық қуаты ). Жарық ағынының өлшем бірлігі – ватт(Вт).

Ә нергетикалық жарқырау шамасы (сәуле шығарғыштығы) – жарық ағынының жарық шығаратын беттің S ауданына қатынасымен анықталатын шама (жарық ағынының беттік тығыздығы). Жарқырау шамасының өлшем бірлігі – ватт бөлінген метрдің шаршысы (Вт/м²).

Ж арықтың әнергетикалық күші (жарық күші) – нүктелік жарық көзінің жарық ағынының осы жарық таралатын денелік бұрышқа қатынасымен анықталатын шама. Жарық күшінің өлшем бірлігі - ватт бөлінген стерадин (Вт/ср).

Әнергетикалық жа рықтылық шамасы - жарық шығарушы бет әлементінің жарық күшінің осы әлементтің жазықтыққа проекциясының ауданына қатынасы арқылы анықталады, бұл жағдайда жазықтық бақылау бағытына перпендикуляр орналасқан. Жарықтылықтың өлшем бірлігі- ватт бөлінген стерадиан метрдің шаршысы (Вт/ср·м²).

Әнергетикалық жарықталу шамасы - жарық ағынының бірлік ауданға түсуі арқылы сипатталатын шама. Жарықталудың өлшем бірлігі - ватт бөлінген метрдің шаршысы (Вт/м²).