Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері

Бастауыш Сөйлемде атау септігінде тұрып, іс-оқиганың иесін білдіретін тұрлаулы мүше. Сұрақтары: кім? не? кімдер? нелер? кімі? несі?

Бастауыштын жасалу жолдары

есімше, гүйы

затесім есімдік сын есім сан есім

етістік

Атау Атау Атау Атау Атау

септігіндегі кез септігіндегі зат септігіндегі септігіндегі септігіндегі

келген зат есім есімнің орнына заттанған сын заттанған сан заттанған

қолданылатыны.есім есім етістік

Мысалы: Бұл-үлкен үй. Акылды ісіне Үшеуі сыртка Іздеген жетер Күн жылынды. Өзін кел. сенеді. Сыпайы шықты. Терт мұратына. Ок\ Досым келді. Ешкім жок. сырын сақтар. екіге бөлінеді. инемен күдык қазғандай.

Бастауыш кұрамына карай екіге бөлінеді:

Дара бастауыш Күрделі бастауыш

(бір сөзден түратын бастауыш) (кемінде екі сөзден түратын бастауыш)

Мысалы: Біз алғашқыда өз көзімізге Жасалу жолдары:

өзіміз сенбедік. Жігіттер аттарын 1. сөз тіркесінен:

жетектеп, бұлақ басына жакындай берді. Кеншілер сарайы адамға лық толы.

2. негізгі сөз бен көмекші есімнің байланысынан: Ырыс алды - ынтымак.

3. Заттанган күрделі сын, сан есімдер жэне етістіктің есімше, пцііық етістік тұлгаларынан:

Жиырма бес маған кайтып келсе ғой. Адамды жаксы көру - үлкен касиет.

Б аяндауыш

Бастауыштың жай-күйін, оқиғаның қай шақта болғанын білдіріп, сөйлемді

тиянақтап түратын түрлаулы мүше. Қай сөз табынан болса сол сөз табының

сұрактарына жауап береді.

І Баяндауыштын жасалу жолдары

| || || || ||

етістік зат есім сын есім сан есім есімік

Баяндауыш Зат есім Сын есім Сан есім Есімік

көбінесе сөйлемнің сөйлемнің сөйлемнің сөйлемнің

етістіктен соңында келіп, соңында келіп, соңында келіп, соңында келіп,

болады. баяндауыш баяндауыш баяндауыш баяндауыш

болады. болады. болады. болады.

•'•;Н жылынды, Бұл-үлкен ү_й. Дала тап-таза. Екі жердегі екі - Меніңайтарым -хым келді. Оның алғаны - Күн ыстык. терт. Оның осы. Біздің

кітап. жасырған саны- ауыл әне. I 1 бес. |

Баяндауыш курамына карай екіге бөлінеді:

Дара баяндауыш Күрделі баяндауыш

1 бір сөзден түратын баяндауыш) (кемінде екі сөзден тұратын баяндауыш)

. _':: Екі жүзді адамнан сакщн. Жасалу жолдары:

__ас алыс жерден келді. 1. сөз тіркесінен: Облыстың ең жырак

ауданы - Аса ауданы.

2. негізгі етістікпен көмекші етістіктің тіркесінен: Ауыл мэдениеті есіп келеді.

3. Түракты тіркестен:

Мен бұл аттан кудерімді үзіп түрмын.