1.3 Сурет – Соғумен деформациялаудың пәк массалар қатынасына тәуелділігі

Тоқпақтардың басты өлшем параметрлері. Тоқпақтардың негізгі өлшемдері мен параметрлері мемлекеттік стандарттармен ережеленеді. Қозғалмайтын төсі бар тоқпақтардың құрылымында басты өлшем параметрлері болып қозғалмалы жұмыстық бөліктін массасы немесе суғу массасы m₁ қабылданады. Тоқпақтардың өлшем қатарлары геометриялық прогрестердің бөлімімен 1,6 (знаменателем) құрастырылған (мысалға, соғу массасы 630–25000 кг бу ауалы қалыптау тоқпақтары).

Соғу алдындағы жұмыстық бөліктермен екпіндетілетін әсерлік кинетикалық энергия Т_э қозғалмайтың төсті тоқпақтардың екінші негізгі параметрі болып табылады. Мысалға, қозғалмайтың төсі бар бу ауалық қалыптау тоқпақтарының энергиясынын шектік мәні 16—630 кДж.

Соғу алдындағы жұмыстық бөліктердің (жұмыстық массалар) жылдамдықтары тәуелді параметр болып табылады, былай анықталады:

(1.8)

Қозғалмалы төсі бар тоқпақтар үшінбасты өлшем параметрі болып әсерлік кинетикалық энергия Т_э табылады. Энергиянын шектік мәні 20—800 кДж. Екінші негізгі параметр болып соғу алдындағы әрбір жұмыстық массанын жылдамдығы болып табылады. Әдетте бұл жылдамдық =3,1ч3,3 м/с. Бұл кезде әрбір екі жұмыстық бөліктердің массалары тәуелді параметр болады:

. (1.9)

Массаның шектік шамалары (2—80) 10³ кг.

Ұсынылған әдебиеттер: Нег. 1[351–364].

Бақылау сұрақтары.

1. Қандай технологиялық ұсталық–қалыптау машиналары тоқпақтар деп аталады?

2. Тоқпақтардың жұмыс принципі неге байланысты?

3. Тоқпақтарды қалай классифициялайды?

4. Жетектін типіне қарай тоқпақтар қандай топтарға бөлінеді?

5. Тоқпақтың негізгі өлшемдері мен параметрлерін атаныз.

2 Дәріс. Буауалы тоқпақтар.

Жұмыс жасау принціипі: бу–ауа тоқпақтары өзінше термомиханикалық жүйені құрайды. Қозғалмалы жұмыс бөліктерінің (жұмыс массасы) жетегі үшін бу немесе ауа қолданады. Букүштік қондырғыларының бу қазандары бойынша құбырлар арқылы жетеді, ал ауа–сығымдағыш станцияларынан іске асады. Ауа және бу термиялық энергиясына ие болады және бөлімдер беттеріне , қақпаққа және цилиндр қабырғасына және поршеньге әсер етуімен тоқпақтын механикалық жүйесіне береді. Осымен қатар бу және ауаны энергиятасушылар деп атайды. Поршень соташық арқылы жұмыс жассасын, энергиятасуға әсер етіп береді, оны тоқпақтын тоқпақтамасы деп атайды. Оған қалыптың өзіне алатын массасында–төсте, қалыптың екінші жартысы немесе соққыш орнатылған.

Энергиятасушының жұмыс периодтарының таралу сипатына байланысты тоқпақ бірнеше режімдерде жұмыс істеуі мүмкін.

Бірізділі автоматты соққылар. Бұл соққылар кезінде қозғалмалы бөлімдердің жоғары және төмен қозғалуы үзілістермен бөлінбейді (2.1 а сурет). Бірлік соққылар максималды энергиялы төмен орналасқан жағдайында үзілістермен іске асады.

Қалыптау тоқпақтарында қозғалмалы бөлімдерін жоғарғы жағдайында ұстауымен, автоматты түрде өтетін домалау циклі пайда болады (2.1 б сурет). Тоқпақтама төмен түскен кезде толық емес жүрісіне дейін жету қажет.

Классификациясы: Техналогиялық қолданылуы бойынша бу–ауа тоқпақтары келесі түрлерге бөлінеді: соқпалық (бос соғу үшін), қалыптау (көлемдік қалыптау үшін), қаңырлықалыптау (қаңылтырлы дайындамадан қалыптау үшін),выкалоточные (қаңылтырлы дайындаманы соққылар сериясымен шаблон бойынша кермелеу).

а)–бірізді соққылар; б)–бірлік соққылар; в)–домалау, – машина цикліннің уақыты, –қозғалатын бөлімдердің жоғарғы және төменге қарай жүріс уақытына сәйкес; –үзіліс уақыты; –технологиялық циклдің уақыты;