21. dramat

21.Dramat

1. Dramat a teatr

   1. Utwór dramatyczny możemy postrzegać w dwojaki sposób:

1. jako utwór literacki, którego tworzywem jest język

2. jako jedno z tworzyw (gest, mimika +inne składniki inscenizacji) widowiska teatralnego

2. Dwie teorie dramatu

   1. dramat jako rodzaj literacki, a więc twór tylko językowy (starsza) – przedmiot zainteresowań teorii literatury

   2. dramat nie stanowi utworu literackiego i jest zjawiskiem pogranicznym między sztuką słowa a sztuką teatralną, w której język jest jednym z tworzyw (nowsza) – przedmiot zainteresowania teatrologii (realizacja sceniczna właściwą formą istnienia dramatu)

2. Dramat w warstwie językowej musi być tak zbudowany, by umożliwiał realizację sceniczną

3. Widz-odbiorca obserwuje (podobnie jak w życiu)

4. Świat przedstawiony – tylko postacie, brak narratora czy podmiotu lirycznego

5. Epika a dramat – w dramacie większa zwięzłość, eliminacja elementów luźno związanych z fabułą

6. Pochodzenie dramatu – starożytna Grecja – uroczystości związane z kultem Dionizosa

1. warunki, w których utwory dramatyczne były wystawiane wpłynęły na ich budowę (np. jedność miejsca, czasu i akcji

2. rozwój teatru w XX w. związany z rozwojem techniki

II. Budowa świata przedstawionego w dramacie

1. Bohater istnieje poprzez swoje wypowiedzi (brak narratora)

2. Bohater, nawet kluczowy, może nie wypowiadać się wcale (np., tytułowa bohaterka w sztuce Gombrowicza „Iwona, księżniczka Burgunda”)

3. Bohater może istnieć „poza sceną”

4. Tekst poboczny (didaskalia) informuje o bohaterze w niewielkim stopniu

5. Czasami pisarz od razu prezentuje bohatera (Kordian – monolog). Na ogół prezentacja odbywa się stopniowo – wraz z rozwojem akcji

6. Dwa rodzaje bohatera (w niektórych poetykach

1. typ – bohater nie jest indywidualnością („człowiek w ogóle)

2. charakter - dominuje jedna cecha, która dominuje i determinuje poczynania bohatera

7. Ewolucja dramatu – postać czasami reprezentatywna dla danej grupy społecznej

8. Teatr współczesny – bohater uwarunkowany przez zmienne sytuacje

9. Konstrukcja bohatera a motywacja

1. społeczno-psychologiczna

2. romantyczna (fantastyczna)

3. ideologiczna (typ bohatera)

10.Bohater jest zawsze uczestnikiem akcji (akcja – zespół dynamicznie organizowanych zdarzeń rozwijających się od konfliktowego punktu wyjścia do momentu, w którym konflikt zostanie rozwiązany przez nowy układ zdarzeń)

11. Brak akcji w niektórych typach dramatu (np., romantyczny, współczesny)

12. Akcja stanowi w zasadzie główny sposób organizowania świata przedstawionego, w odróżnieniu od epiki koncentruje się wokół jednej sprawy

1. jedność akcji – swoista cecha dramatu (chociaż czasami autor z niej rezygnuje)

13. Zaniechanie jedność i miejsca i czasu akcji (zasada 3 jedności wywodzi się z dramatu antycznego) – wpływ Szekspira

14. Czas akcji – musi być zachowane prawdopodobieństwo

15. Akcja w dramacie

1. konflikt dramatyczny (układ wyjściowy)

2. sytuacja – element dynamiczny akcji

3. tradycyjny model budowy akcji

   • ekspozycja

   • rozwinięcie

   • punkt kulminacyjny

   • perypetia

   • rozwiązanie (zakończenie)

16. Nie stosują się do tego np. dramaty Szekspira, dramat romantyczny, epicka dramaturgia Brechta)

17. Podział na akty (wycinek akcji zakończony zazwyczaj ważnym wydarzeniem) i sceny (całostka wydzielona ze względu na uczestniczące w niej osoby, zmienia się, gdy ktoś wchodzi lub wychodzi)

18. Różne typy bohatera

1. nosiciel tragizmu

2. figura (konwencjonalna)

3. człowiek mający przygody

4. rezoner (XV, XVI w.)- porte-parole autora

5. narrator (np. u Brechta)