1.3 Жұмыстардың орындалу тәртібі

Реттегіштің құрамына кіретін (1 - сурет) және 1 - 4 буындарынан тұратын сүзгі үшін a, b, c, d шығыстары бойынша e кірісіне қатысты алдымен жалпы түрде, содан соң құрылымдық түрлендірудің (А қосымшасы) ережесін қолданып, өз нұсқасының (1 - кесте) есептік мәндерін пайдалана отырып, беріліс функциясын есептеу керек.

Сүзгінің тәжірибелік өтпелі сипаттамаларын алу үшін LinCAD кітапханасынан "Уақыттық сипаттамасы (временные характеристики)" TIMECHAR бағдарламасын қолданады (2-сурет).

ЭЕМ-ға a, b, c, d шығыстары үшін сүзгінің W_ae(s), W_be(s), W_ce(s), W_de(s) беріліс функцияларын кезекпен, біріншіден бөлшектің алымындағы полиномының ретін және үлкенінен бастап коэффициенттерін, содан соң бөлшектің бөліміндегі полиномының ретін және оның коэффициенттерін, нөлдік коэффициентімен бірге енгізеді. LinCAD бағдарламасында санның бүтін және бөлшектік бөлігін «нүкте» белгісі арқылы бөлу қажет.

2-сурет

Сүзгінің кірісіне 1(t) бірлік өзгеріс түріндегі реттеуші сигнал беріледі және сәйкес беріліс функциясының қасына масштаб бойынша, барлық сипаттық нүктелерінің (бастапқы – соңғы, максимум - минимум) сандық мәндерін анықтай отырып, h(t) өтпелі сипаттамасының алынған графигін сызады. Зерттеу мерзімінің ұзақтығы - графиктің соңында өтпелі үрдіс аяқталатындай, сонымен қатар сипаттаманың бастапқы бөлігіндегі барлық параметрлері оңай анықталатындай етіп, тәжірибелік түрде таңдалынуы керек. Таңдауды 50 - 80 секундтан бастауға болады, содан соң тиімді мәніне дейін төмендетеді. Сигналдың мерзімдік (периодтық) сипатын ескере отырып, мерзімнің (периодтың) бірінші жартысына ғана реакция түрін салуға рұқсат етіледі [1].

Әр қашан кірістік әсер Фурье қатарына жіктеледі

,

Мұндағы: a₀ - тұрақты құраушы; ω - бірінші гармониканың жиілігі; A_k, B_k - гармоника бөліктерінің (он бестен артық емес) коэффициенттері. Сүзгінің іске қосылуы гармониялық әсерлерге реакцияның қосындысы болып келгендіктен, m саны шектеулі. Жоғары гармоникалардың болмауы қисықтың бастапқы бөлігін бұрмалауы және t=0 болған кездегі оның максималды мәнін төмендетуі мүмкін.

1.4 Әдістемелік мысал

a шығысы бойынша e кірісіне қатысты сүзгінің беріліс функциясы:

h_aе(t) өтпелі сипаттамасының b₀/a₀ = 3.2/2 = 1.6 бастапқы мәні және b_m/a_n = 1.6/1 = 1.6 соңғы мәні болып келеді.

1.5 Есептің мазмұны

Зертханалық жұмыс бойынша есеп беруде, жұмыстың тақырыбы, мақсаты, кіріс және шығыстары белгіленген сүзгінің құрылымдық сызбасы, содан соң сүзгінің әр типі үшін – жалпы және сандық мәндерін қойғаннан кейінгі беріліс функциясы, сандық мәндері мен белгілеулері көрсетілген, масштабтағы h(t) өтпелі сипаттамалары болуы керек.

1.6 Бақылау сұрақтары

- лапластың түрлендіруі;

- құрылымдық сызбасы бойынша беріліс функциясының есептелу ережелері;

- типтік әсерлер мен уақыттық сипаттамалар;

- беріліс функциясының түрлері мен сүзгінің сәйкес өтпелі сипаттамаларының (Лапластың түрлендіру қасиетімен) өзара байланысы, яғни түпнұсқасының бастапқы және соңғы мәндерінің есептелу ережелерін түсіндіру;

- беріліс функциясының түрі бойынша өтпелі сипаттамасының түрін көрсете білу және керісінше [3].