Müsibətin İlk Anında Səbr Etmək

حديث أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رضي الله عنه، قَالَ: مَرَّ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِامْرَأَةٍ تَبْكِي عِنْدَ قَبْرٍ فَقَالَ: اتَّقِي اللهَ وَاصْبِرِي قَالَتْ: إِلَيْكَ عَنِّي، فَإِنَّكَ لَمْ تُصَبْ بِمُصِيبَتِي وَلَمْ تَعْرِفْهُ فَقِيلَ لَهَا: إِنَّهُ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ؛ فَأَتَتْ بَابَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَلَمْ تَجِدْ عِنْدَهُ بَوَّابِينَ؛ فَقَالَتْ: لَمْ أَعْرِفْكَ فَقَالَ: إِنَّمَا الصَّبْرُ عِنْدَ الصَّدْمَةِ الأُولَى

533. Ənəs İbn Malik  rəvayət edir ki, (bir dəfə) Peyğəmbər  bir qəbrin başında durub ağlayan qadının yanından keçərkən (ona) buyurdu ki: “Allahdan qorx və səbir et!” Qadın onun kim olduğunu bilməyib dedi: “Əl çək məndən! Mənim başıma gələn müsibət sənin başına gəlməyib.” Qadına: “Bu, Peyğəmbər  idi” dedilər. Bundan sonra o, Peyğəmbərin  qapısının yanına gəldi, lakin orada gözətçilərə rast gəlmədi. Qadın (üzrxahlıq edib): “Mən səni tanımamışam” dedi. Peyğəmbər: “İlk sarsıntı anında səbir etmək lazım idi!” (Buxari 1283, Muslim 2179, 926/15)

الميت يعذب ببكاء أهله عليه

Meyyid Əhlinin Onun Üçün Etdiyi Vay-Şivənə Görə Əzab Verilir

حديث عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ رضي الله عنه، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: الْمَيِّتُ يُعَذَّبُ فِي قَبْرِهِ بِمَا نِيحَ عَلَيْهِ

534. Ömər İbn Xəttab  rəvayət edir ki, Peyğəmbər  buyurdu: “Ölü qəbrində əzaba uğrayar onun üçün edilən vay-şivənə görə”. (Buxari 1292, Muslim 2182, 2183, 927/17)

حديث عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ أَبِي مُوسى، قَالَ: لَمَّا أُصِيبَ عُمَرُ رضي الله عنه، جَعَلَ صُهَيْبٌ يَقُولُ: وَاأَخَاهْ فَقَالَ عُمَرُ: أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: إِنَّ الْمَيِّتَ لَيُعَذَّبُ بِبُكَاءِ الْحَيِّ

535. Əbu Musa  rəvayət edir ki, Ömər İbn Xəttab  vurulduğu zaman Suheyb: “Vay qardşım” deyərək ağlamağa başladı. Ömər: “Ey Suheyb! Peyğəmbərin: “Ölü, dirinin ağlaması ilə qəbrində əzab olunur” deyə buyurduğunu eşitməmisənmi?”. (Buxari 1290, Muslim 2184, 2185, 927/18)

حديث عَبْدِ اللهِ بْنِ عُمَرَ، وَعُمَرَ، وَعَائِشَةَ عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ عُبَيْدِ اللهِ بْنِ أَبِي مُلَيْكَةَ، قَالَ: تُوُفِّيتْ ابْنَةٌ لِعُثْمَانَ رضي الله عَنهُ بِمكَّةَ، وَجِئْنَا لِنَشْهَدَهَا، وَحَضَرَهَا ابْنُ عُمَرَ وَابْنُ عَبَّاسٍ، وَإِنِّي لَجَالِسٌ بَيْنَهُمَا (أَوْ قَالَ جَلَسْتُ إِلَى أَحَدِهِمَا ثُمَّ جَاءَ الآخَرُ فَجَلَسَ إِلَى جَنْبِي) فَقَالَ عَبْدُ اللهِ بْنُ عُمَرَ، لِعَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ: أَلاَ تَنْهَى عَنِ الْبُكَاءِ فَإِنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: إِنَّ الْمَيِّتَ لَيُعَذَّبُ بِبُكَاءِ أَهْلِهِ عَلَيْهِ فَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: قَدْ كَانَ عُمَرُ رضي الله عنه يَقُولُ بَعْضَ ذلِك ثُمَّ حَدَّثَ، قَالَ: صَدَرْتُ مَعَ عُمَرَ رضي الله عنه مِنْ مَكَّةَ، حَتَّى إِذَا كُنَّا بِالْبَيْدَاءِ إِذَا هُوَ بِرَكْبٍ تَحْتَ ظِلِّ سَمُرَةٍ، فَقَالَ: اذْهَبْ فَانْظُرْ مَنْ هؤلاءِ الرَّكْبُ؛ قَالَ فَنَظَرْتُ فَإِذَا صُهَيْبٌ، فَأَخْبَرتُهُ، فَقَالَ: ادْعُهُ لِي، فَرَجَعْتُ إِلَى صُهَيْبٍ، فَقُلْتُ: ارْتَحِلْ فَالْحَقْ أَمِيرَ الْمُؤمِنِينَ فَلَمَّا أُصِيبَ عُمَرُ دَخَلَ صُهَيْبٌ يَبْكِي يَقُولُ: وَاأَخَاهْ وَاصَاحِبَاهْ؛ فَقَالَ عُمَرُ رضي الله عنه: يَا صُهَيْبُ أَتَبْكِي عَلَيَّ وَقَدْ قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: إِنَّ الْمَيِّتَ يُعَذَّبُ بِبَعْضِ بُكَاءِ أَهْلِهِ عَلَيْهِ قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: فَلَمَّا مَاتَ عُمَرُ رضي الله عنه ذَكَرْتُ ذلِكَ لِعَائِشَةَ، فَقَالَتْ: رَحِمَ اللهُ عُمَرَ وَاللهِ مَا حَدَّثَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: إِنَّ اللهَ لَيُعَذِّبُ الْمُؤمِنَ بِبُكَاءِ أَهْلِهِ عَلَيْهِ؛ وَلكِنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: إِنَّ اللهَ لَيَزِيدُ الْكَافِرَ عَذَابًا بِبُكَاءِ أَهْلِهِ عَلَيْهِ وَقَالَتْ: حَسْبُكُمُ الْقُرْآنُ وَلاَ تَزِرُ وزِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ، عِنْدَ ذلِكَ: وَاللهُ هُوَ أَضْحَكَ وَأَبْكَى قَالَ ابْنُ أُبِي مُلَيْكَةَ: وَاللهِ مَا قَالَ ابنُ عُمَرَ شَيْئًا

536. Abdullah İbn Ubeydullah İbn Əbi Muleykə  rəvayət edir ki, Osmanın  qızı Məkkədə vəfat edir. (Namazda və cənazədə) iştirak etmək üçün bizlər cənazəyə gəlmişdik. İbn Ömər  ilə İbn Abbas  da gəlmişdilər. Mən onların ortalarında oturmuşdum. Və y Mən bu ikisindən birinin yanında oturmuşdum. Sonra digəri gəlib yanımda oturdu. (Evdən qadınların fəryad səsi gəldikdə) Abdullah İbn Ömər  yanında olan Osmanın oğlu Amra: “Bu qadınları fəryad etməkdən çəkindirin? Çünki Rəsulullah buyurdu: “Ölü, ailəsinin onun üçün fəryad etmələrinə görə qəbrində əzab görür”. İbn Abbas: “Yəni, bəzi ağlamaq tərzinə görə İbn Ömər” dedi. Mən Məkkədən Ömər  ilə qayıdırdım. (Məkkə ilə Mədinə) arasında olan Bəyda adlanan yerdə böyük bir Səmura ağacının altında dəvə karvanına rast gəldik. Ömər: “Get bax, bu karvan kimlərdir?” dedi. Mən də baxdım və dərhal Suheybi tanıdım. Bunu Ömərə  xəbər verdim. Ömər: “Yanıma çağır onu” dedi. Mən də Suheybin yanına gələrək: “Möminlərin Əmirinin yanına gəl və onunla görüş” dedim. (Birlikdə Mədinəyə gəldik) Ömər  vurulduğu zaman Suheyb ağlayaraq Ömərin  yanına girdi və: “Vay qardşım” deyərək ağlamağa başladı. Ömər: “Ey Suheyb! Peyğəmbərin: “Ölü, dirinin ağlaması ilə qəbrində əzab olunur” deyə buyurduğunu eşitməmisənmi?”. Ömər  rəvayət edir ki, Peyğəmbər  demişdir: “Ölən adam, bəzən ailəsinin ona ağlamağından dolayı əzab çəkir”. İbn Abbas  demişdir: “Ömər  vəfat etdikdən sonra mən onun dediklərini Aişəyə söylədim. Aişə: “Allah Ömərə rəhmət eləsin! Vallahi, Rəsulullah  deməmişdir ki, Allah möminə, ailəsinin ona ağlamağından dolayı əzab verir. Əksinə, Rəsulullah  demişdir ki: “Allah kafirə, ailəsinin ona ağlamağından dolayı əzabını artırır.” Sonra (Aişə) belə buyurdu: Quranın “Heç bir günahkar başqasının günah yükünü daşımaz”. (əl-Ənam 164). (Fatir 18). ayəsi sizə kifayət edər. İbn Abbas  deyir ki: “Güldürən də, ağladan da Odur!”. (ən-Nəcm 43). İbn Əbi Muleykə: “Vallahi! İbn Ömər bunsan sonra bir şey demədi” dedi. (Buxari 1286, 1288, Muslim 2191, 928/23)

حديث عَائِشَةَ وَابْنِ عُمَرَ عَنْ عُرْوَةَ قَالَ: ذُكِرَ عِنْدَ عَائِشَةَ أَنَّ ابْنَ عُمَرَ رَفَعَ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَنَّ الْمَيِّتَ يُعَذَّبُ فِي قَبْرِهِ بِبُكَاءِ أَهْلِهِ فَقَالَتْ: وَهَلَ ابْنُ عُمَرَ رَحِمَهُ اللهُ إِنَّمَا قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: إِنَّهُ لَيُعَذَّبُ بِخَطِيئَتِهِ وَذَنْبِهِ، وَإِنَّ أَهْلَهُ لَيَبْكُونَ عَلَيْهِ الآنَ قَالَتْ: وَذَاكَ مِثْلُ قَوْلِهِ إِنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَامَ عَلَى الْقَلِيبِ وَفيهِ قَتْلَى بَدْرٍ مِنَ الْمُشْرِكينَ، فَقَالَ لَهُمْ مَا قَالَ: إِنَّهُمْ لَيَسْمَعُونَ مَا أَقُولُ إِنَّمَا قَالَ: إِنَّهُمُ الآنَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّ مَا كُنْتُ أَقُولُ لَهُمْ حَقٌ ثُمَّ قَرَأَتْ (إِنَّكَ لاَ تُسْمِعُ الْمَوْتَى) وَ (وَمَا أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِي الْقُبُورِ) يَقُولُ حينَ تَبَوَّءُوا مَقَاعِدَهُمْ مِنَ النَّارِ

537. Aişənin  yanında İbn Ömərin  Peyğəmbərdən  rəvayət etdiyi hədis zikr olundu: “Ölü, ailəsinin onun üçün fəryad etmələrinə görə qəbrində əzab verilir”. Aişə: “İbn Ömər  xəta etmişdir, sadəcə Peyğəmbər  belə buyurmuşdu: “Həqiqətən ailəsi onun üçün ağlayır, Ona günah etməsinə xətasına görə əzab verilir. Sonra: “Peyğəmbərin  bu sözü Bədr günü içi müşriklərlə dolu dərənin üzərində dayanb onlara belə deməsinə bənzəyir. O, cəsədlər mənim dediklərimi eşidirlər – sözələrinə bənzəyir. Peyğəmbər: “Onlar indi mənim onlara söylədiyim sözlərin haqq olduğunu bildilər” deyə buyurdu. Aişə: “Sözsüz ki, sən nə ölülərə haqqı eşitdirə bilərsən...”. (ən-Nəml 80), “Sən isə qəbirlərdə olanlara eşitdirə bilməzsən”. (Fatir 22). Ayələrini oxudu və: “Onlar Cəhənnəmdən oturacaqlarını aldıqları zaman”. (Buxari 3979, Muslim 2197, 932/16)

حديث عَائِشَةَ زَوْجِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَالَتْ: إِنَّمَا مَرَّ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَى يَهُودِيَّةٍ يَبْكِي عَلَيْهَا أَهْلُهَا، فَقَالَ: إِنَّهُمْ ليبْكُونَ عَلَيْهَا، وَإِنَّهَا لَتُعَذَّبُ فِي قَبْرِهَا

538. Peyğəmbərin  zövcəsi Aişə  demişdir: “(Bir dəfə) Peyğəmbər  bir yəhudi qadının (qəbrinin) yanından keçərkən ailəsinin onun üçün ağladığını (görüb) dedi: “Onlar onun üçün (vay-şivən qoparıb) ağlayırlar, halbuki qəbirdə ona əzab verilər.” (Buxari 1289, Muslim 2199, 932/27)

حديث الْمُغِيرَةِ رضي الله عنه، قَالَ: سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: مَنْ نِيحَ عَلَيْهِ يُعَذَّبُ بِمَا نِيحَ عَلَيْهِ

539. Muğira  rəvayət edir ki, mən Peyğəmbərin  belə dediyini eşitmişəm: “Kimin üçün vay-şivən salıb ağlasalar, buna görə ona əzab verilər.” (Buxari 1291, 1229, Muslim 2200, 933/28)

التشديد في النياحة

Vay-Şivən Qoparmağın Şiddətlə Qadağan Olması

حديث عَائِشَةَ، قَالَتْ: لَمَّا جَاءَ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَتْلُ ابْنِ حَارِثَةَ وَجَعْفَرٍ وَابْنِ رَوَاحَةَ، جَلَسَ يُعْرَفُ فِيهِ الْحُزْنُ، وَأَنَا أَنْظُرُ مِنْ صَائرِ الْبَابِ، شَقِّ الْبَابِ؛ فَأَتَاهُ رَجُلٌ فَقَالَ: إِنَّ نِسَاءَ جَعْفَرٍ، وَذَكَرَ بُكَاءَهُنَّ فَأَمَرَهُ أَنْ يَنْهَاهُنَّ، فَذَهَبَ، ثُمَّ أَتَاهُ الثَّانِيَةَ، لَمْ يُطِعْنَهُ، فَقَالَ: أنْهَهُنَّ فَأَتَاهُ الثَّالِثَةَ، قَالَ: وَاللهِ غَلَبْنَنَا يَا رَسُولَ اللهِ فَزَعَمَتْ أَنَّه قَالَ: فَاحْثُ فِي أَفْوَاهِهِنَّ التُّرَابَ فَقُلْتُ: أَرْغَمَ اللهُ أَنْفَكَ، لَمْ تَفْعَلْ مَا أَمَرَكَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وَلَمْ تَتْرُكْ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مِنَ الْعَنَاءِ

540. Aişə  demişdir: “İbn Harisənin, Cəfərin  və İbn Rəvahanın  şəhid olduğuna dair xəbər Peyğəmbərə  çatdıqda o, (yerə) oturdu, kədərli olması üzündən hiss olunurdu, mən qapının arasından ona baxırdım. (Bu vaxt) bir nəfər onun yanına gəlib: “Cəfərin qadınları...” deyə onların (fəryad qoparıb) ağladıqlarını bildirdi. Peyğəmbər  ona əmr etdi ki, (bu cür ağla­mağı) onlara qadağan etsin. Adam getdi, sonra ikinci dəfə (Peyğəmbərin  yanına) gəlib onların ona itaət etmədiklərini bildirdi. Peyğəmbər: “Onlara qadağan et!” deyə buyurdu. Adam üçüncü dəfə Peyğəmbərin  yanına gəlib dedi: “Vallahi, onlar bizi yendilər, ya Rəsulullah.” Peyğəmbər: “(Get) onların ağzını torpaqla bağla!” (Buxari 1237, 1299, 4263, Muslim 2204, 935/30).

حديث أُمِّ عَطِيَّةَ، قَالَتْ: أَخَذَ عَلَيْنَا النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عِنْدَ الْبَيْعَةِ أَنْ لاَ نَنُوحَ، فَمَا وَفَتْ مِنَّا امْرَأَةٌ غَيْرُ خَمْسِ نِسْوَةٍ: أُمُّ سُلَيْمٍ، وَأُمُّ الْعَلاَءِ، وَابْنَةُ أَبِي سَبْرَةَ امْرَأَةُ مُعَاذٍ، وَامْرَأَتَيْنِ؛ أَوِ ابْنَةُ أَبِي سَبْرَةَ، وَامْرَأَةُ مُعَاذٍ، وَامْرَأَةٌ أُخْرَى

541. Ummu Ətiyyə  demişdir: “Beyət əsnasında Peyğəmbər  ölü üçün vay-şivən salıb ağlamayacağımıza dair bizdən əhd almışdı. Bizlərdən beş qadın – Ummu Suleym, Ummu Əla, Əbu Səbrənin qızı Muazın zövcəsi və baş­qa iki qadın, yaxud Əbu Səbrənin qızı, Muazın zövcəsi və başqa bir qadın istisna olmaqla heç kəs əhdinə vəfa etmədi.” (Buxari 1306, Muslim 2206, 936/31).

حديث أُمِّ عَطِيَّةَ، قَالَتْ: بَايَعْنَا رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقَرَأَ عَلَيْنَا (أَنْ لاَ يُشْرِكْنَ بِاللهِ شَيْئًا) وَنَهَانَا عَنِ النِّيَاحَةِ، فَقَبَضَتِ امْرَأَةٌ يَدَهَا، فَقَالَتْ: أَسْعَدَتْنِي فُلاَنَةُ أُرِيدُ أَنْ أَجْزيهَا، فَمَا قَالَ لَهَا النَّبِي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ شَيْئًا، فَانْطَلَقَتْ وَرَجَعَتْ فَبَايَعَهَا

542. Ummu Ətiyyə  demişdir: “Biz (qadınlar) Peyğəmbərə  beyət etdikdən sonra o bizə bu ayəni oxudu: “Mömin qadın­lar Allaha heç bir şərik qoşmayacaqlarına...” və bizə (ölən adam üçün) vay-şivən salıb ağ­lamağı qadağan etdi. Bu vaxt bir qadın əlini geri çəkdi və dedi: “Filan qadın mənim ölümə ağlayıb, mən də gərək onun ölüsünə ağlayım.” Peyğəmbər  ona heç nə demədi. Qadın çıxıb getdi və (bir müddət keçdikdən sonra beyət et­mək üçün) geri qayıtdı. Peyğəmbər  də onun beyətini qəbul etdi.” (Buxari 4610, 4892, Muslim 2208, 936/33)

نهى النساء عن اتباع الجنائز