1.3.1 Овуляция нормасы және суперовуляция саны

Суперовуляция – экзогормондардың көмегімен бір жыныс циклда ана бездің қосымша фолликулаларының өсуін және дамуын ынталандыру. Бір циклда қосымша овуляцияның саны осы жағдайда 0 – 45 болады. Ағза өзінің ішіне кірген гормонға оң және теріс реакциямен жауап береді.

Суперовуляция әдісінің кемшіліктері:

1. Ана бездердің реакциясы белгісіз, неге десек жануарлардың ұрғашыларына гонадотропиндердің бір кестесі және өлшемі әр түрлі әсер береді.

2. Гонадотропиндердің жиі қолдануы көбейту физиологиясына зиян әкелу мүмкін.

Овуляция нормасы – ұрғашылардың репродукциялық белсендігінің физиологиялық мүмкіншілігінің көрсеткіші, фолликулалардан ооциттердің циклмен шыққанын белгілейді.

Овуляцияның нормасы ана бездің белсенділігі туралы мінездеме береді. Овуляция мөлшеріне селекция өткізіп жануарлардың төлінің санын көбейтуге болады. Гонадотропиндермен ана бездердің мүмкіншіліктерін жоғарлату болады. Сол кезде:

а) өсетін фолликулалардың саны көбейеді;

б) фолликулалардың өсуі тездетіледі;

в) ана бездер гонадотропиндерге сезімді болады.

Ұрғашылардың түрлеріне байланысты – бір жыныс циклында овуляциядан өтетін ооциттердің саны: жылқыларда, сиырларда, қойларда – 1 немесе 2, теңіз шошқаларда, үй қояндарда, зертханалық тышқандарда, шошқаларда – үштен артық.

Фолликулалардың өсіп дамуы ана бездің гормондарының және гипофизден шыққан гонадотропинның қарым-қатынасуына байланысты. Сондықтан, овуляция мөлшерін ұрғашылардың ана бездеріне экзогендық гонадотропиндермен әсер етіп өсірүге болады. Осы кезде ана бездердің реакциясы полиовуляциялық болады. Бір жыныс циклнде гормонмен әсер етілген донор-ұрғашыдан қосымша овуляциялардың алынған санын – суперовуляция денгейі деп атайды.

Суперовуляция деңгейі бірден туатын жануарларға – 3-15, көптен туатындарға – 5-15тен бастап 30-45ке дейін болады. Овуляция мөлшері жоғары болса, суперовуляция деңгейіде жоғары болады.

Суперовуляция деңгейін ұсақ жануарларда лапаротомия кезінде, ірі жануарларда ректаль әдісімен ана бездегі сары денелерді санап анықтайды. Осы көрсеткіш эндогендік және экзогендік факторлармен байланысты.

Эндогенді себепкер шарттар:

1) жануарлардың түрі;

2) жануарлардың тұқымы;

3) жануарлардың жасы (шошқаларға 2-3, қойларға 2,5-3,5, сиырларға 3-6 жас);

4) ұрғашы-донорлардың қолдану мерзімі (ана бездердің реакциясы гонадотропиндермен бір неше рет қолданғанда төмендейді);

5) жеке қасиеттер (жалпы физиологиялық жағдай, зат алмасу және ағзаның гормондарының жағдайы);

6) жыныс циклының кезеңі (суперовуляцияны жыныс циклдың лютеалдық фазасында қоздырады).

Экзогенді себепкер шарттар:

1) азық беру және ұстау жағдайлары;

2) көбеюге жарамды жыл мезгілі;

3) гормон препараттарының сапасы, кестелері және әсер беру мөлшерлері:

• мөлшер аз болса, суперовуляция қоздырылмайды, неге десек сары дене дайын болмайды;

• мөлшер жоғары болса,ооциттердің дамуы өзгереді немесе патологиялық өзгерістер жаратылады.

Аналық донордан алынған овуляция саны

Жеке нөмірі	7006	7007	7008	7009	8003	8005	8006	8007	8008	7010
Жалпы сан	10	11	8	23	6	14	10	8	0	0
Оң жақ	5	5	4	12	6	7	6	4	0	0
Сол жақ	5	6	4	11	0	5	4	4	0	0

Есептеу .

№	Атауы	оң жақ					сол жақ					барлығы
		х		(х-Х)	(х-Х)2	х			(х-Х)	(х-Х)2	х			(х-Х)	(х-Х)2
1	Овуляция саны	5 5 4 12 6 7 6 4 0 0		0,1 0,1 -0,9 7,1 1,1 2,1 1,1 -0,9 -0,49 -0,49	0,01 0,01 0,81 50,41 1,21 4,41 1,21 0,81 10,29 10,29	5 6 4 11 0 7 4 4 0 0			0,9 1,9 -0,1 6,9 -4,1 2,9 -0,1 -0,1 -4,1 -4,1	0,81 3,61 0,01 47,61 16,81 8,41 0,01 0,01 16,81 16,81	10 11 8 23 6 14 10 8 0 0			1 2 -1 14 3 5 1 -1 -9 -9	1 4 1 196 9 25 1 1 81 81
		49		0	79,46	41			0	110,9	90			0	400
Х			4,9 412,2 6,7 0,73					4,1 71,4 1,167 4,19					9,0 135,9 2,22 2,207

Аналық донорға суперовуляцияның әсері

Физиологиялық критерий	Аналық донорға алынған овуляция саны
	Гормональды өңделді	Жағымды әсер	n	донорға
Оң жақ	10	8	49	4,9+6,7	412,2
Сол жақ	10	7	41	4,1+1,167	71,4
Барлығы	10	8	74	7,4+2,22	135,9