Бейненің визуальді анализі

Әр-түрлі мамандықтағы кез-келген дәрігерге сәулелік диагностикалық зертеулердің материалдарымен жұмыс істеуге жағдай туады: рентгенограммалармен, сцинтиграммалармен, сонограммалармен, термограммалармен, компьютерлік томограммалармен және т.б.

Сәулелік бейнені зерттеудің реті.

1. Бейнені жалпы қарап шығу:

А) сәулелік тәсілді анықтау;

Б) зерттеу объектісін анықтау (дене бөлшектері, мүше);

В) зерттелуші мүшенің формасына, көлеміне, құрылысы мен қызметіне жалпы баға беру.

2. Бейнені детальді зерттеу

А) «қалыпты жағдай» мен «патологиялық жағдайды » анықтау;

Б) дерттің сәулелік белгілерін анықтау және оған баға беру;

В) анықталған белгілерді белгілі бір клиникалық синдром немесе патологиялық процеске жатқызу;

3. Анықталған синдром немесе жалпы патологиялық процеске себепші болған дертті анықтау.

4. Әр түрлі сәулелік зерттеу тәсілімен алынған мүшенің бейнесін салыстыру.

5. Сәулелік тәсілдердің қорытындысын басқа да клиникалық, инструментальді зерттеулермен салыстыру.

6. Сәулелік тәсілдердің мәліметтері бойынша қорытынды шығару.

Сәулелік диагностиканың әдістері мен тәсілдері

Сәулелік диагностиканың тәсілдері:

• рентгенологиялық;

• радионуклидті;

• магнитті-резонансты;

• ультрадыбыстық.

Рентгенологиялық тәсіл– адам денесі арқылы өткен ренген сәулесінің арқасында мүшелер мен жүйелердің құрылысы мен қызметін зерттеу.

Рентгендік диагностикалық жүйе рентген түтікшесінен, зерттеу объетісінен (пациент), бейне өзгерткішінен (пленка, флюоресцентті экран) және рентгенолог дәрігерден тұрады.

Негізгі тәсілдер:

• рентгеноскопия (қолма-қол айнаға түсіру)

• рентгенография – сурет алу (арнайы пленкада бейнені тіркеу)

Рентгенодиагностикалық аспаптар универсальді – жалпы (R-скопия немесе R-суреттер) және арнайы аспаптар – арнайы (қозғалмалы, стоматологиялық, маммограф, флюорограф т.б.).

Слайд- сурет 3. Ренген бейнесін алу

Замануи рентген аспаптары қоекртендіну қондырғысынан, сәулелегіштен (рентген түтікшесі), шоғырды коллимациялау қондырғысынан, рентгеноэкспонометрден, сәуле тіркегіштен, басқару пультінен тұрады. Рентген аспабы стол-штативтен тұрады, дәрәгер телебасқару жүйесі бойынша жұмыс жасайтын көрші бөлмеде монитор экранынның қасында болады. Аспапты басқару қиын емес, өйткені микрпроцессорлық техниканың күшімен жүзеге асады.

Слайд-сурет 4. Ренген сәулесі адам денесінен өткен кезде әлсірейді, өйткені ол ортаның біркелкі есместігінен, сондықтан рентген сәулесінің сіңірілуі әр түрлі мүшеде біркелкі болмайды, ол тіннің қалыңдығы мен тығыздығына да байланысты. Сәуле сүйек тінінде қатты сіңіріліп, ал паренхиматозды мүшелерде 2 есе төмен ұсталады – ол өкпе, ішек, қарын. Сондықтан, мүше сәулені қатты сіңірсе, бейне қарқынды болады, ал керісінше болса, онда бейне мөлдірлеу болады (Мысалы, көкірек қуысының ренгенограммасында – бұғана, қабырға, өкпе). Сонымен, ренген бейнесі әр түрлі тінде рентген сәулесінің сіңірілу дәрежесін сипаттайды.

Рентгенография – объектінің ренген бейнесін тығыз таратқышта (рентген пленкасы) сақтайтын рентгенологиялық зерттеу тәсілі. Сандық ренген аспаптарныда бейне қағазада, магнитті немесе магнитті – оптикалық аспапта сақталады.

Пленкалық рентгенографияға универсальді рентген аспабында немесе аранйы штативте жасалатын зерттеулер жатады. Зерттелетін дене ренген сәулесі мен ренгендік пленка бар кассетаның ортасында орналдасады. Кассетаның ішкі қабаты құрамында люминофор бар үдеткіш экранмен қапталған, ол ренген сәулесінің әсерінен жарқырап, пленкадағы фотохимиялық өзгерістерді үдетет түседі. Үдеткіш экранның мақсаты – экспозицияны төмендетіп, пациенттің радияциялық сәулені аз алуы.

Дененің зерттелетін бөлігін кассетаға жақындататды, ол бейнені анық алуға көмектеседі. Сәулені зерттелетін дененің ортасына және пленкаға перпендикуляр бағыттайды. Рентгенографияны вертикальді, горизонтальді немесе бүйір бағытта жүргізуге болады. Әр түрлі бағыттан сурет алу кейбір диагностикалық белгілерді табуға көмектеседі (плеврадағы сұйықтықтың ағуы, ішектегі газдың деңгейі).

Дененің бір бөлігінің немесе тұтас мүшенің суретін шолу суреті деп атаймыз.

Мүшенің белгілі бір проекцияда керекті деталін түсіру – нысана сурет деп аталады, ол сурет скопия кезінде дәрігердің өзі түсіріп алады.

Техникалық жағынан қанағаттанарлық сурет дегеніміз қарқынды және анық бейне.

Қарқынды бейне - пленкадағы екі көршілес аймақтың қараю дәрежесінің айырмашылығы. Контрастылық «көлеңкенің қанықтығы» деген ұғыммен тығыз байланысты (пленканың қараю дәрежесі).

Бейненің структуралығы – көзбен қарағанда бейненің көптеген ұсақ бөлшектерін айырмашылығы. Көлеңкелік бейненің стуктурасы тіннің морфологиялық құрылысына байланысты.

.

Слайд-сурет 5. Артефакт – ренгенография кезінде техникалық қателіктердің салдарынан болады (үдеткіш экранда бөгде заттардың болуы, матрицалық т.б.).

Суреттер 2-3 рентгенограммалардан тұратын сериялық болуы мүмкін, ол мүшенің жағдайын түсіріп алу перистальтика), (сериялық ренгенография дегеніміз аз уақыт ішінде бірнеше рентгенограммаларды алу (артериография, секундына 6-8 сурет жасайды).

Рентгенологиялық сурет ашық және қою бөліктерден тұрады. Ренген пленкасының қараюы эмульсиялық қабаттағы металдық күмістің қалыптасуынан пайда болады. Ол үшін пленканы химиялық және физикалық өңдеуден өткізеді: шығарады,бекітеді, жуады, кептіреді. Пленканы автоматты түрде өңдейтін машиналар да бар. Микропроцессорлық техниканы қолдану, жоғары температура мен тез әсер ететін химиялық реактивтер рентгенограмманы 1 – 1,5 минуттың ішінде алады.

Рентген суреті - флюоресцентті экранда алынған бейнемен салыстырғанде негатив, сондықтан ренген сәулесіне мөлдір бөліктер «қою» көлеңке, ал тығыз заттар «ашық» жерлерді көрсетеді Рентген сәулесі қабаттасқан, бір беттікте орналасқан. Яғни бір деталь басқасына қабаттасатын болғасын, ренгенограммаларды әр түрлі бағытта жасаған жөн (қарама-қарсы, бүйірінен), қосымша немесе аксиальді бағытта.

Рентгенографияның кемшіліктері.

• Суммациялық бейне патологиялық өзгерістерді анықтауды қиындатады.

• Жұмсақ тіндер арасында қарқындылық аз (өкпе, сүйек, май тіндерінен басқалары)

Рентгенографияны барлық салада кеңінен қолданады, өйткені ол қарапайым және науқас үшін жеңіл орындалатын тәсіл. Суретке ренген бөлмесінен басқа, палатада, операциялық, реанимациялық бөлімшеде де түсіруге болады Рентгенограмма ұзақ уақыт бойы сақталынатын құжат, басқа да мамандармен талқылаған кезде де көрсетуге болады.

Ренгенографияның зияндығы – ренгенографияны көп рет қайталануы сәулеленудің рұқсат етілген деңгейінің шетіне жақындататытнын есте сақтау керек. Сондықтан ренгенологиялық зерттеуді бала көтеру жасындағы жастарға тағайындаған кезде абай болу керек.

Әдебиет

Негізгі:

1. Линденбратен Л.Д., Королюк И.П. Медицинская рентгенология и радиология: Москва. 2000 г.

2. Шехтер И.А. Рентгенологический атлас зубов и челюстей в норме и патологии. Москва. 1968г.

Қосымша:

1. Общее руководство по радиологии I-II части. Серия по медицинской визуализации 1995г. С.263-298.

2. Милько В.И. Рентгенология. «Вища школа», 1983г. С.178-198.

3. Розенштраух Л.С., Рыбакова Н.И., Виннер М.Г. Рентгенодиагностика заболеваний органов дыхания. Москва « Медицина» 1978 г. С. 9-52.

4. В.Н. Артюшков. Атлас рентгенодиагностических схем сердца в норме и патологии. Москва «Медицина» 1968 г.

5. С.А. Рейнберг, Рентгенодиагностика заболеваний костей и суставов. 2 тома, Москва. «Медицина» 1964 г.

Ф КГМУ 4/3-04/01

ИП № 6 УМС при КазГМА от 14 июня 2007 г.