Қаңқаның қалыпты жағдайдағы сәулелік анатомиясы мен физиологиясы

Адам ағзасы 200-ден астам сүйектен тұрады.

Сүйектің адам ағзасындағы басқа тіндерге қарағанда ерекшелігі – минералды тұздарға бай.

Ересек адам 70 кг болса, қаңқа 7 кг, жілік майымен 10 кг. /30 кг – бұлшық ет/

Сүйек = 25% - су, 30% - органикалық заттар, 45% - минералдар. Адам өскен сайын сүйек құрамындағы су азая түседі. Минералдық құрамы: 85% - фосфорқышқылының тұздары, 10,5% - кальций көмірқышқылы, 1,5% - магнезий фосфорқышқылы, қалған - 3% - натрий, калий, хлор.

Сүйек – үздіксіз, өмір бойы өзгеріп, жаңарып отыратын жүйе. Сүйек дамудың күрделі жолынан өтеді. Ол дәнекер қаңқасының дамуынан басталады. Жатыр ішінде 2 айдан бастап, шеміршек қаңқасына айналады. Бас сүйегі, бұғана шеміршек фазасын өтпейді. Ал шеміршек кезеңі сүйек қаңқасына өту орташа 25 жаста тоқталады.

Сүйек – зақымданғаннан кейін, сынғаннан кейін, бұзылғаннан кейін, некроздан кейін толық қалпына келетін жалғыз тін.

Сүйектің түзілі-бұзылу процестерінің таң қаларлық қасиеттерін айта өтсек: жаңадан туған баланың ортан жілігі ересек адамның жілік майы каналына сияды, сонда адам өскен сайын сүйек толық бұзылып, жаңадан түзілу керек.

И.П.Павлов сүйек минералды тұздардың депосы деп айтқан. Кальцидің 99% сүйекте, 1% - қанда, бұлшық етте, жұмсақ тінде. Кальций ересек адамның жалпы салмағының 2% құрайды.

Сүйекті басқа жүйелерден бөлек қарауға болмайды, ағзада бәрі біріне бірі байланысты.

Сүйек шеміршегінің қалыптасуына /хондрогенез/ қандай гормон негізгі әсерін тигізеді? - гипофиз

Остеогенездің негізгі реттеуші гормоны - қалқанша безі

Қаңқаның органикалық негізінің сапасын реттеуші гормон- бүйрекүсті безі

Қаңқада кальцийдің алмасуын реттеуші негізі гормон – қалқанша маңы безі /паращитовидная железа/.

Сүйектің өсуі мен дамуының тоқталуы – «синостоз», жыныс бездері мен қызметіне байланысты.

D витамині – аш ішекте кальцидің сіңірілуіне және сүйек тінінде кальцидің жиналуына септігін тигізеді.

Сүйек - механика жағынан мықты, пластика жағынан реативті, әр-түрлі функциональді сұранысқа жеңіл жауап беретін биімділігі жоғары.

Сүйек түтікше, кемікті, жалпақ, ауа өткізгіш боп бөлінеді. Түтікше сүйек – диафиз, эпифиз, метафиз, апофизден тұрады.

Сүйек клеткалары : бұзушы – остеокласттар; түзуші – остеобласттар.

Сүйек құрылысы:

• сүйек қабы

• тығыз қабаты

• сүйек кемігі

• буын қапшығы

• байланыс жүйелері

• Сүйектердің бір-бірімен өзара байланысты:

• сүйек аралық дәнекер – синдесмоз

• сүйек аралық шепміршек – синхондроз

• сүйектің көбі буынмен байланысқан. Буын – карсуламен қапталған, байлам, бұлшық ет, синовиальді сұйықтығы бар байланыс түрі.

• Сүйектің буын жағы субхондральді пластинка деп аталады. Субхондральді пластинка буын ойысында буын басына қарағанда көбірек, ал буын шеміршегі керісінше. Бұл биомеханиканың заңына сай. Сүйектің буын беттіктері кейде бір-біріне сәйкес келмейді. Сондықтан қосымша түзілістермен толықтырылған. Олар диск, мениск, шеміршек. Осылардың арқасында буын беттіктерінің дұрыс қатынасы – «конгруэнттілік» деп аталады.

• Рентген сәулесін ұстайтын бөлшектері:

• тығыз қабаты /сүйек трабекулалары тығыз орналасқан/

Рентген сәулесін ұстамайтын бөлшектері:

• кемік /әр түрлі көлемдегі ұялар/

• сүйек қабы

• жілік майы

• қан тамырлары

• жүйке жүйесі

• буын қапшығы

• шеміршектер – гиалин шеміршектері рентгенограммада көлеңке бермейді, сондықтан сүйектер бір-бірімен алшақ. Нормада ара қашықтығы 0,5-0,8 см құрайды.

Бала сүйегінің айырмашылықтары:

• сүйектендіру бөлшектерінің болуы

• сүйек кестелерінің көрінбеуі /2 жастан пайда болады/

• рентген суретінде буын қуыстары кең боп көрінеді /эпифиз әлі шеміршек/

Ұзын жіліншек сүйектер бірнеше бөліктерден тұрады. Ортаңғы бөлігі –диафиз /тығыз/, сүйек ұшындағы шеміршек – метафиз, буын құрамына қатынасатын бөлігі – эпифиз, бұлшық ет бекітілетін – апофиз.

Сүйектің ұзына бойы өсуі эпифиз бен метафиздің гиалин шеміршегіне байланысты.