32. Құрылыстағы үстеме шығындардың есебі.

Құрылыс- монтаж жұмысыныың құнында үстеме шығындар үлкен орын алады. Сондықтан үстеме шығындар есебінің міндеттерінің оларды өз мезгілінде дұрыс есепке алу; үстеме шығындардың әрбір бабы бойынша шығын деңгейін бақылау, сметалық сомадан ауытқуларды анықтау; өндірістер мен объектілер арасында үстеме шығындарды дұрыс ажырату; сметада қарастырылған қаражаттардың тиімді жұмсалуын ықпал ету.

Аталған міндеттерді орындаудағы негізгі шарт-әрбір жеке бөлімшелер бойынша жасалған үстеме шығындардың сметасының болуы.

Құрылыс ұйымдарды жоспарланған құрылыс және монтаж жұмыстарының көлемінің бірлігіне белгілнген тәртіпке анықталған үстеме шығындардың шекті сомасын ескере отырып, есепті жылға үстеме шығындардың сметасын жасады.

Соңғы жылдары құрылыс жұмыстарын тапсырыс берушімен келсілген бағаға орындауға көшумен бірге, мердігерлік ұйымдар үстеме шығындар мен жоспарлы жинақтама мөлшерін өздері анықтайды.

Құрылыс ұйымдарының негізгі өндірісінің үстеме шығындарының құрамына мыналар енеді:

• Құрылыс жұмысшыларына қызмет көрсету шығындары;

• Құрылыс алаңдарында жұмыстарды ұйымдастыру бойынша шығындар;

• Басқадай үстеме шығындар.

39. Құрылыстағы ішкі ақау.

Құрылыс-монтаж жұмыстарындағы ақау деп техникалық талаптарға сəйкес келмеген жұмыс көлемін айтамыз. Ішкі ақау — мердігер тиісті сметалық мөлшер талаптарын бұзған жағдайда, жұмысшылардың кəсіби төмендігінен болады. Ақау анықталған сəтте бірден акт толтырылады. Акт толтыруға сапалық бақылау орындарынан техникалық сарапшылар, құрылыс зертханасының кызметкерлері жəне инженерлік-техникалық қауіпсіздік бөлімінің қызметкерлері қатысуы тиіс. Себебі, дəлелденіп, кінəлі тұлғалардың қол қоюы мен расталған құжат ақаудан кеткен шығынның анық-талып, өндірілуіне негіз болып табылады. Ақауға кеткен шығын əрбір актіге жеке жасалынады жəне оған негіз болатын көрсеткіштер төмендегідей:

— қайта қалпына кетіру жұмысына қатысқан жұмысшылардың жалақысы;

— материалдық шығындар;

— төленген қосымша еңбекақы мөлшері;

—қолданылған құрылыс машиналары мен механизмдерге кеткен шығын сомасы.

41. Ақаудан жоғалтуды бақылау және есепке алу.

Құрылыс-монтаж жұмыстарындағы ақау деп техникалық талаптарға сəйкес келмеген жұмыс көлемін айтамыз. Ақаудың пайда болуы төмендегі жайттарда кездеседі:

1. Жобалық көрсеткіштер ұстанымын бұзғанда;

2. Сапасы төмен құрылыс материалдарын пайдаланғанда;

3. Жобалық құжаттарда кеткен қателерде;

4. Конструкциялық құрылым сəйкес келмеген жағдайда.

Құрылыс нысанын тапсырғанға дейін, яғни құрылыс жұмысының жүріп жатқан процесінде немесе нысанды бас мерді-гердің өткізу барысында ақауа нықталады. Ақау кімнің тарабынан кеткенін анықтап, кінəлі адамдардан талапетілуі қажет. Ол үшін ақау міндетті түрде арнайы комис-сиям үшелерінің шешімімен құжаттандырылуы қажет. Əдетте кінə тапсырушылар, жобалық кəсіпорындар, субмердігерлер, жабдықтаушылар, құрылыс материалдарымен қамтамасыз етушілер, учаскенің əкімшілік-техникалық қызметкерлері, орындаушы-жұмысшылардан болады.

Ақауға кеткен шығын əрбір актіге жеке жасалынады жəне оған негіз болатын көрсеткіштер төмендегідей:

— қайта қалпына кетіру жұмысына қатысқан жұмысшылардың жалақысы;

— материалдық шығындар;

— төленген қосымша еңбекақы мөлшері;

— қолданылған құрылыс машиналарымен механизмдерге кеткен шығын сомасы. Бүгінгі күні құрылыс жұмысындағы анықталған ақауға кеткен шығындар есебін 8040 «Үстеме шығындар» шотында қарастыра отырып, кəсіпорынның есеп саясатындағы көрсетілген субшоттарға қойылады. Ақауға кеткен шығынды толтырылған актіні негізге ала отырып, бухгалтерлік есептеумен анықталған соң, қалпына келтіруге кеткен қаржы сомасымен кінəлі тұлғалардан өндіріліп алған сомаларға төмендегідей бухгалтерлік жазбалар жасалынады. Ақауды жөндеугекеткенжұмысшыныңжалақысы Дт 8040 субшот Кт 3350