23. Еңбек ақының кесімді жүйесінде еңбек ақыны есептеу.

Кесімді еңбекақы төлеген кезде алдын ала белгіленіп қойған деңгейде əзірленген өнімнің немесе орындалған жұмыстың əрбір бірлігіне есептейді (дана, тк/м, килограмм). Кесімді еңбек ақыны саны келесідей еңбекақы жүйесіне бөлінеді:

- тікелей кесімді еңбекақы жүйесі əрбір өнім бірлігі бойынша бағасын қою арқылы белгіленеді;

- кесімді сыйлық,бұл — қосымша марапаттау төлемін қарастырады, белгіленген көрсеткішті орындаған кезде ғана пайдаланылады;

— кесімді-прогрессивті еңбекақы төлемі. Еңбек төлемінің бұл жүйесі жұмысшылардың белгіленген нормадан артық өндіргені үшін көтермелеу ретінде пайдаланылады. Норма мөл-шерінде дайындалған өнім үшін жұмысшыларға төлемді тікелей кесімді бағалар бойынша есептейді, ал нормадан асыра дайындалған өнім үшін үдемелі (прогрессивті) бағалар бойынша есептейді;

— жанама кесімді еңбекақы төлемі. Мұнда қосалқы жəне басқада жұмысшылардың еңбек төлемі қызмет көрсететін учаскесінің, цехтың негізгі жұмысшыларының төлемақысына шаққандағы пайызымен анықталады;

— еңбекақы төлемінің аккордтық жүйесі. Бұл жүйеде жұ-мысшылардың еңбек төлемін нормаланған тапсырманың немесе жұмыс көлемінің орындалуына белгіленген жалпы кесімдік бағасы бойынша анықтайды. Еңбек төлемінің бұл жүйесі жұмысшылардың бөлек топтарын немесе бригадалардың бөлек ұжымдары үшін еңбек өнімділігін арттыруда жəне жұмыстың орындалу мерзімдерін қысқартуда, олардың материалдық ынта-лылығын күшейтуге ықпал ету үшін пайдаланылады. Еңбек төлемінің аккордтық мөлшерін қолданыстағы нормаланған тапсырмалар (уақытнормалары, өнімдер) мен бағалар негізінде белгілейді, ал олар болмаған жағдайда, осы тəріздес жұмыс үшін қолданылып жүрген нормативтік тапсырмалар мен баға (расценка) бойынша белгіленеді. Еңбек төлемінің бұл жүйесі бойынша аккордтық тапсырманы мерзімінен бұрын орындағаны үшін сыйақы беру тəртібі белгіленуі мүмкін.

26. Еңбек ақының мерзімді жүйесінде еңбек ақыны есептеу.

Жалақы — бұл еңбек үшін төлем, оны еңбеккерлер еңбек келісім-шартында жəне қызмет нұсқауында белгіленген көлеміне сай орындаған жұмысы үшін алады. Іс жүзінде еңбек ақыны ұйымдастырудың екі негізгі нысаны пайдаланылады — кесімді (өнім санына қарай ақы төлеу) жəне мерзімді (істеген күніне қарай төлеу).

Мерзімді еңбекақы деп, нақты істеген уақыты үшін еңбекақының мөлшері немесе тарифтік мөлшерлеме бойынша еңбеккерлерге есептелетін жалақының нысанын айтады. Мерзімдік еңбекақының нысаны жай мерзімдік және сыйақылы мерзімдік болып бөлінеді.

Жай мерзімдік жүйесінің кезінде өзіне берілген (иеленген) тарифтік мөлшерлемесі немесе нақты істеген уақыт бойынша еңбеккерлерге еңбекақы есептептеледі жəне осы жүйеге сандық, апталық көрсеткіштері үшін қосымша еңбекақы сыйақылы мерзімдік төлем түрінде төленеді.

27. Құрылыстағы қосымша өндіріс түрлері.

31. Құрылыс мердігер келісім-шарты бойынша табыс пен шығынды мойындау.

Құрылыс-монтаж жұмыстарын тапсырыс берушімен мердігерлік кəсіпорынның арасындағы жасалған келісімнің шарттарына сəйкес, жұмыс жүріп жатқан кезеңдегі əрбір ай сайын жасалып отырған есептеулерді ескере отырып, мерзімінде, яғни технологиялық кезеңнің аяқталуына байланысты құрылыс нысанын тапсырыс беруші басмердігерден қабылдап алуы тиіс.

Келісімдегі шарттардың баптарын бұлжытпай орындап, мемлекеттік қабылдау комиссиясының шешімімен тапсырылған құрылыс нысанына тапсырушымен бас мердігер арасында қорытынды есептесулер жасалады.

Табыс жəне шығындар құрамы — мердігерлік құрылыс мə-мілесі бойынша табыстар:

— құрылыс жұмыстарының бастапқы келісім құны бойын-ша мəмілеөзгертілуінебайланыстытабыс;

— наразылықтан түскен табыс; — артықтөленгенсома (егертабысəкелетінболса, үлкенсенімділікпенсалыстырылатынболса); — құрылыскелісім-шартыныңөзгеруі — табыстыңкемуіненемесеартуынаəкелетінтапсырысберушініңқолдабаркелісімішартқажұмыскөлеміне, уақытұзақтығынабайланыстыөзгер-тулердіңенгізілуі. Мəміленіңөзгертілгенсомасытабысқаенеді, егер: — тапсырысберушіөзгертулергекелісімінберсе; — өзгертулерүлкенсенімділікпенсалыстырылатынболса; — талаптарбойыншатабыс — келісім-шарттакөрсетілме-генқосымшашығындардыөтеуүшінмердігердіңтапсырысбе-рушіденсұрайтынсомасы. Бұндайталаптартабысқакелесіжағдайдағанаенеді: — егертапсырысберушіқосымшашығындардыөтеугеке-лісімінберсе; — қосымшатөлемніңсомасыүлкенсенімділікпенсалысты-рылатынболса. Көтермелеутөлемдері — келісім-шарттағыталаптарартықорындалғандатөленетінқосымшатөлем. Олартабысқаенеді: — егернормаларартықорындалса; — артықтөленетінсомаүлкенсенімділікпенсалыстыры-латынболса. Табыспеншығындардыанықтайкеле, онымойындауғату-ракеледі. Табыстарменшығындар 12 БЕС «Күрделіқұрылысқамер-дігерліккелісім-шарт» нұсқауынегізіндемойындалады (ХҚЕС11 «Мердігерлікмəмілелер»). Табысжəнеоныменпайдаболатыншығындаркəсіпорынменүлкенсенімділікпенсалыстырылатынжағдайдағанамойында-лады. Мəмілелерекітүргежіктеледі: — қатаңқұныбелгіленгенмердігерліккелісім-шарт (ХҚЕС11 бойыншанақтыланғанқұныбармəміле)

89— ашыққұныбелгіленгенмердігерліккелісім-шарт (ХҚЕС11 — мəміле «шығындарқосылғанда»)