- •1. Герцшрпунг-Ресселдиаграммасын түсіндіріңіз. Диаграмманы сызып көрсетіңіз.
- •2. Жарықтылық пен жұлдыздар радиусын анықтаңыз.
- •3. Шырақтың жұлдыздық шамасы мен түс көрсеткішінің байланысын көрсетіңіз.
- •4,5.Жұлдыздардың спектрлік классификациясына сипаттама беріңіз.
- •6. Жұлдыздың массасы мен радиусы арасындағы байланысты анықтаңыз.
- •7.Бас тізбектегі жұлдыздардың негізгі қасиеттері.
- •8.Ергежейлілер класының негізгі қасиеттерін сипаттаңыз.
- •9,10. Қызыл алыптар класының негізгі қасиеттерін сипаттаңыз.
- •11. Чандрассекар шегі, шектік масса ұғымын түсіндіріңіз.
- •12. Ақергежейлілер, нейтронды жұлдыздар, қара құрдымдардың негізгі ерекшелігін көрсетіңіз.
- •13. Нейтронды жұлдыздардың қасиеттерін сипаттаңыз.
- •14. Пульсарлардың қасиеттерін сипаттаңыз.
- •15. Стационар емес қос жұлдыздардың қасиеттерін сипаттаңыз.
- •16.Жаңа жұлдыздарға сипаттама беріңіз:
- •17.Аса жаңа жұлдыздарға сипаттама беріңіз:
- •20.Қарақұрдымдардың пайда болу механизмдері.
- •21. Айнымалы жұлдыздарға сипаттама беріңіз.
- •22. Айнымалы жұлдыздардың қасиеттерін сипаттаңыз.
- •23. Цефеидтердің негізгі қасиеттерін сипаттаңыз.
- •24.Rr Лира типтес жұлдыздарға сипаттама беріңіз
- •25. Ергежейлі цефеидтердің қасиеттерін бөліп көрсетіңіз
- •27. Rv Торпақ типтес жұлдыздарға сипаттама беріңіз
- •28. Жартылай дұрыс және дұрыс емес айнымалы жұлдыздарға сипаттама беріңіз.
- •29. Жас жұлдыздардың "айнымалы" болу себебін түсіндіріңіз.
- •30. Uv Кит типтес жұлдыздарға сипаттама беріңіз.
- •32. Rw Возничий – т Торпақ типтес жұлдыздарға сипаттама беріңіз.
- •33, 34. Жарылатын жұлдыздарды сипаттаңыз. Жарылатын жұлдыздардың түрлеріне шолу жасаңыз.
- •35. Жаңа жұлдыздың жарық ету кезіндегі көріністі түсіндіріңіз.
- •36. Z Андромеда типтес жұлдыздарға сипаттама беріңіз.
- •37. Тұтылатын жұлдыздардың айнымалы болу себебін түсіндіріңіз.
- •38. Тұтылатын айнымалы жұлдыздардың классификациясына тоқталыңыз.
- •39. Қос жұлдызды жүйелердің эволюциясын сипаттаңыз.
- •40. Тұтылмалы айнымалы жұлдыздар периодының өзгеруін түсіндіріңіз.
3. Шырақтың жұлдыздық шамасы мен түс көрсеткішінің байланысын көрсетіңіз.
Айнымалы жұлдыздардың маңызды сипаттамаларының бірі болып жұлдыздық шама табылады. Бұрын жұлдызға дейінгі қашықтық бірдей және жұлдыздың жарқырауы күшті болса, көлемі де үлкен саналған. Жарқырауы көбіректерін бірінші шама жұлдыздарына (1m, латынша magnitido - шама), ал көз мөлшерімен анықталуы мүмкін болатындарын – алтыншыға (6m) жатқызған. Қазір бізге жұлдыздық шама оның көлемін емес, жарқырауын, яғни жерде тудыратын жарқырау шамасын сипаттайтыны белгілі. Бірақ жұлдыздық шамалар шкаласы сақталған және орнықталған. 1m жұлдызының жарқырауы 6m жұлдызының жарқырауынан 100 есе үлкен. Жарқыраулары 1m жұлдыздарының жарқырауынан асатын жарқырауықтар нольдік және теріс жұлдыздық шамаларға ие. Шкала көзге көріне қоймайтын жұлдыздарға дейін де созылады. 7m, 8m жұлдыздары және т.б. да бар. Дәлірек бағалаулар үшін 2.3m, 7.1m бөлшек жұлдыздық шамалар қолданылады. Жұлдыздар бізден әр түрлі қашықтықта орналасатындықтан олардың бізге көрінетін жұлдыздық шамалары жарқырауы (сәуле шығару қуаты) жөнінде ештеңе айтпайды. Сондықтан «абсолют жұлдыздық шама» ұғымы қолданылады. Бірдей қашықтықта (10 пк) орналасқан болса ие болатын жұлдыздық шамалары абсолют жұлдыздық шамалар (M) деп аталады.Аспан шырағының жұлдыздық шамасы- бұл астрономияда бекітілген оның жарқырауының өлшемі. Жарқырау бұл жұлдыздың жарық интенсивтілігі немесе жарық қабылдаушыда түсірілген жарықтылық. Жарқырау бақылаушы мен жарық көзі аралығы ара қашықтыққа квадратына кері пропорционал.Жұлдыздық шама m мен Eкелесі формуламен байланысты Ei/ Ek= 2.512(mk-mi)(1) Ei-ті-ші жұлдыздық шамады жұлдыздың жарқырауы.
Логарифмдеп және lg2.512=0.4 ескеріп
Lg Ei/ Ek=0.4(mk-mi) (2) бұдан mk-mi=-2.5 lg Ei/ Ek(3)
Яғни жұлдыздық шамалар өзгерісі жарқырау қатынастарының логарифміне пропорционал жұлдыздық шама өзгерісіп анықтауға болады, егер фотометр көмегімен екі аспан шырағының жарқырау қатынасы анықталған болса (3) формула жұлдыздық шама өзгерісі бүтін сан емес, бөлшек сонда болуы мүмкін. Дәл өлшейтін фотометрлер жұлдыздық шама айырымын 0m,05.
Ең жарық жұлдыздың жұлдыздық шамасы теріс шама. Жарқырау бәсеңдеген сайын жұлдыздық шама артады. Жұлдыз әлсіз болған сайын, оның жұлдыздық шамасы мәні көп.Көзбен анықталатын жұлдыздың жарқырауы визуальды деп аталады.mv немесе mвиз визуальды жұлдыздық шама сәйкес келеді. Фотографиялық тусірілім арқылы анықталатын фотограф жарқырау mpg немесе mфот фотографтық жұлдыздық шама деп аталады.Ақ жұлдыздың тең бірдей mpg=mv. Жұлдыздың түсіне тәуелді жұлдыздық шамалар фотографиялық визуальды айырымыc=mpg– mv-айырымы өзгерісі, түс көрсеткіші деп аталады.Фотографиялық бақылаудың өзгешелігібар визуальдымен салыстырғанда. Бірден фототүсірілім бірнеше жұлдыздың жұлдыздық шамасын анықтауға болады. Практикада фотографиялық әдіс, жұлдыздық шама фотовизуальды анықтау қолданады. mpvнемесе mpU,B,VU-Yжұлдыздық шама,B –көк V–сары. Көк шамалар-фотографиялыққа жақын, сары-визуальдыға, сәйкесінше екі түс көрсеткішін анықталадыU-B мен B-V, ақ жұлдыз үшін тең.Жұлдыз түсі, фотосфера сәуле шығару қабатының температурасына тәуелді. Түс көрсеткішін біле отырып тус температурасын анықтауға болады.B-V түс көрсеткіші температурасымен келесі формуламен байланысты.T= 7920/ (B-V)+0.72 (3).Теориялық есептеулерде(*)mb немесе mбол болометриялық жұлдыздық шамалар қолданады. (Жұлдыздың шығаратын толық энергиясын сипаттайтын).