2. Логикалық модельді құру мысалы.

Жол бөліктері

Жол бөлігі идентификаторы

Жол бөлігі атауы

Жол

Жол бөлігі идентификаторы (FK) Жол идентификаторы

Ж ол атауы

км м

Жол бөлігі идентификаторы (FK) Жол идентификаторы (FK) Жол бөлігінің басындағы км

Жол бөлігінің аяғындағы км

Жол бөлігі идентификаторы (FK) Жол идентификаторы (FK) Жол бөлігіндегі нақты км (FK) Жол басындағы м

Жол бөлігі соңындағы м

Н ақты км нақты метрмен берілген жол

26.Тәуелділікті жою үдерісіне анықтама беріңіз. Қалыптандырудың түрлеріне толықтай сипаттама беріңіз. Деректердің бүтіндігіне шектеулерді атаңыз.

. Деректер қорында қажет емес функционалды тәуелділіктер жоқ болса, онда деректердің артықтығы болмайды. Тәуелділікті жою үдерісі қалыптандыру деп аталады. Қалыптандырудың негізгі идеясы мынады: әр объектінің өз орны болуы керек, яғни оның көшірмесі болмауы қажет. Қалыптандыру үдерісін алғаш рет ұсынған 1972 жылы ЭюФюКодд. Ол қалыптандырудың үш түрін: 1NF, 2NF, 3NF ұсынды. Кейін BCNF ( Байс Кодд қалыптандырылған формасы), 4NF, 5NF пайда болды. Практика жүзінде үш қалыптандыру формамен шектеледі: 1 NF, 2 NF, 3 NF.

1 NF – әр бағана мен қатар қиылысында атрибуттардың тек қана элементар мәндері орналасады.

2NF – кілттік емес атрибут алғашқы кілттен функционалды тәуелді болады.

3 NF – кілттік емес атрибут басқ кілттік емес атрибуттан функционалды тәуелді болмайды, яғни транзитивті болмайды. Транзитивті байланыс: А мен В арасында, В мен С арасында байланыс болса, онда С объектісі А объектісімен В объектісі арқылы транзитивті байланысады.

А→В, В→С, А→С.

BCNF – қатынастың әр детерминанты кілт болып табылады. Детерминант функционалды тәуелділіктің оң бөлігі, ал сол бөлігі – тәуелді объектілер типтері:

6. Сипатты – тәуелді объект ата-ана объектісінің сипаттамасы жөніндегі ақпарат сақтай алады.

7. Ассоциативті – бірнеше ата-ана объектілермен байланысқан объект.

8. Аттас объектілер – өзіндік атрибуттары жоқ ассоциативті объектілердің (кестелердің) жеке жағдайы.

9. Категориялы – иерархиялы мұраланудағы ұрпақ объект.

10. Мұралану иерархиясы – бұл объектілер бірігуінің ерекше типі, олар жалпы сипаттамаларды бөлісе алады. Ата-ана атрибуты (кесте, бағанасы) бір категориядан екінші категорияны қалай ажыратуға болатындығын көрсетеді.

қызметкер

Табельдік номер

Аты-жөні Лауазымы . ..

тип

тұрақты штаттағы емес

Табельдік номері (FK) Еңбек өтілімі

қызметкер қызметкер

Табельдік номері (FK) Еңбек өтілімі

Қосымша объектілерде жаңадан пайда болатын атрибуттар FK сыртқы кілтпен белгіленеді. Деректердің бүтіндігіне шектеулер қарама-қарсы мағынадағы деректердің Деректер Қорында орналасуын болдырмау мақсатында қолданылады. Бұл шектеулер:

5. Міндетті деректер - NOT NULL мәнінен тұратын атрибуттар. Объектінің алғашқы кілті болып табылатын атрибуттар (мәндері қайталанбайтын атрибуттар).

6. Домендер – атрибут үшін шектеулі мәндер жиыны.

7. Бизнес ережелер немес бизнес шектеулер – қарастырылып отырған саладағы анықталған шектеулер.

8. Сілтемелі бүтіндік – жазбаны кірістіру, жаңарту немесе жою кезінде орындалатын әрекеттердің анықталған шектеулер жиынтығы.

Реляционды деректер моделі ретінде 3NF – ты алуға болады.

Транзакция дегеніміз – ДҚ-ға қолжеткізу мақсатында бір немесе бірнеше қолданшылардың орындаған іс-әрекеттерінің тізбегі – сілтемелі бүтінділікті қамтамасыз ету үшін N:M байланысын жоямыз. Егер концептуалды моделде N:M байланысы бар болса, онда оларды аралық объектілерді анықтау жолымен жоюға болады, яғни N:M байланысын 1:M типті байланыспен алмастырамыз. Бұл байланыстағы кейбір атрибуттар объектіге айналады. Көпмәнді атрибуттар жою үшін жаңа объектіні енгізу жолын қолданамыз.