3) Өнімнің өзіндік құнының құрылымын сипаттайтын көрсеткіштер.

Өнімнің өзіндік құнын қолдану мақсатына қарай бірнеше түрлерге бөлінеді: өнімнің жалпы тауарлы немесе сатылған өнімдердің өзіндік құны, салыстырылатын өнімнің өзіндік құны, өнім бірлігінің өзіндік құны болып және тағы басқалай бөлінеді. Сонымен бірге өнімнің өзіндік құны жоспарлы, болжамды, нақтылы деп бөлінеді.

Жоспарлы өзіндік құн - бұл қажетті шығындар ғылым мен техника жетістігіне және ұйымдастыру жағдайымен байланысты.

Болжамды өзіндік құн - бұл техникалық-экономикалық есептер ескерілуі, қандай жаңалықтар енгізілгенін тағы басқалай ғылыми жетістіктерді ескереді.

Нақтылы өзіндік құн - бұл барлық өнімге шаққан нақты шығындар және өнім бірлігіне шаққандағы өзіндік құн.

Өндірістік шығындарды есептеу үшін өндірістік шығындар сметасын жасайды, онда шығындар элементтеріне бөлінеді:

1. шикізаттар мен материалдар элементі; жалақы қоры; әлеуметтік сақтандыруға бөлу;

2. негізгі капитал амортизациясы; басқа да шығындар.

Емтихан билеті № 13

1. Өнеркәсіпте өндіріс процестерін ұйымдастырудың жіктелуі және принциптері.

Өндірістік үрдістің жіктелуі де кәсіпорынның өндірістік құрылымын көрсетеді. Өндірісті ұтымды ұйымдастыру және ыңғайлы басқару қағидасы бойынша кәсіпорынның өзара байланысты бөлімшелерінің жекелену жүйесі де оның құрылымын анықтайды. Осыған орай өндірістегі мынадай бөлімшелерді атап өтуге болады:

-кәсіпорын;

-өндірістік бірліктер;

-цехтар;

-ағындық жүйелер;

-секциялар (бөлімшелер);

-жұмыс орындары.

Кәсіпорынның негізгі құрылымдық бөлімшесіне цех жатады. Цехта маманданудың заттың белгісіне қарай толық өндірістік үрдіс орындалады да, өнім өндірудің көп белгісі немесе толық өндіру жұмыстары жүзеге асырылады.

2. Кәсіпорынның айналым қорларына мұқтажын тұрақсыздандыратын факторлар?

Кәсіпорынның айналым қорларына мұқтажы жыл бойына түпкілікті сақталады. Ол түрлі факторларға байланысты тұрақсызданады:

• өндірістің маусымдылығы;

• тауар-материалдық құндылықтарды жеткізудің әр-келкілігі;

• қоймалардағы сатылмаған дайын өнімдердің қорлануы және т.б.

3. Еңбек өнімділігін арттырудың резерветерінежәне өндірістің ішкі резерветеріне не жатады?

Еңбек өнімділігін арттырудың резерветеріне мыналар жатады:

1. Өндірістің техникалық деңгейін жоғарылату:

• өндірісті механикаландыру және автоматтандыру

• құрал–жабдықтардың жаңа түрін қолдану

• жаңа технологиялық процестерді қолдану

• өнімнің конструкциялық қасиеттерін жақсарту

• шикізаттың және жаңа конструкциялық материалдың сапасын арттыру.

2. Өндіріс пен еңбекті ұйымдастыруды жаұсарту:

• қызмет ету көлемін және нормаларын ұлғайту

• нормаларды орындамайтын жұмысшылардың санын азайту

• есеп және есептеу жұмыстарын толық механикаландыру

• өндірісті мамандандырудың деңгейін арттыру

• басқару құрылымын жақсарту.

3. Өндірістегі құрылымдық өзгерістер:

• өнімнің жеке түрлерінің көлемі деңгейін өзгерту

• өндірістік бағдарламаның еңбек сыйымдылығын өзгерту

• жартылай дайын өнімдер мен қосалқы бөлшектердің көлемін өзгерту.

Өндірістің ішкі резерветеріне – техника мен жұмыс күшін аса тиімді қолдану және дамыту, жұмыс уақытын азайту, шикізат пен материалдарды үнемдеу құрал-жабдықтарды дұрыс қолдану жатады.