Емтихан билеті № 1

1)Heгізгі еңбекақы және қосымша еңбекақы төлемдеріне мысалдар келтіріңіз.

Heгізгі еңбекақыға мынадай төлемдер жатады:

- мерзімдік, удемелі және кесімді еңбекақы төлеу кезінде орындалган жұмыстың сапасы және мөлшері үшін, пайдаланылған уақыт үшін төлемдер;

- еңбектің қалыпты жағдайынан ауытқуымен байланысты төлемдер, яғни мерзімнен тыс жұмыстар үшін, түнгі уақыттарға, мереке күндерде және т.б. күндерде жұмыс жасағаны үшін төленетін төлемдер;

- қызметкердің кесірінсіз тоқтап қалулар үшін төлемдер;

- сыйлықтар, сыйлықақылы үстемелер және т.б.

Қосымша еңбекақыға ұжымдық келісім-шарттарда және еңбек туралы заңдарда қарастырылған, жұмыс жасалмаған уақыттар үшін төлемдер жатады:

- демалыс уақыттарына ақы төлеу;

- мемлекеттік және қоғамдык міндеттерді орындаған уақыттары үшін ақы төлеу;

- кішкентай балалары бар aналарға жұмыстағы үзілістері үшін ақы төлеу;

- жасөспірімдерге белгіленген жеңілдік сағаттарға ақы төлеу.

2)Автоматты ағындық жүйенің экономикалық тиімділігі және оның жіктемесі, оны ұйымдастыру және қызмет көрсетуінің қағидалары

Ағындық жүйе - өндірісті ұйымдастырудың негізгі объектісі. Ағындық жүйе бірнеше секцияларға бөлінеді. Секция еңбек заттарына әсер етудің жалпы сипаты бар бірнеше операцияларды біріктіру арқылы құрылады. Ал әрбір секция бірқатар жұмыс орындарынан құралады. Жұмыс орындарында арнайы жұмыс орындалып, өнімнің жаңа құны пайда болады.

Өндірістік үрдістерді жан-жақты механикаландыру және автоматтандыру, еңбек пен өндірісті ғылыми ұйымдастыру негізінде өндіріске кешенді ағындық әдістерді енгізу кез келген кәсіпорынның табысын арттыруға ықпалын тигізеді.

Ағындық өндірісте көп жағдайда өндірістік үрдістерді ұтымды ұйымдастырудың негізгі қағидаларын жүзеге асыру негізгі мақсат болып табылады. Мұнда әрбір мамандырылған жұмыс орнында белгілі бір операцияны орындау технологиялық үрдістің тәртібіне сәйкес бекітіледі, еңбек барлық орындарында қосарлы (параллельді) түрде орындалады.

Нарықтық экономика кезінде ағындық өндіріс түпкілікті түрде ерекшеленуімен қатар ол жұмысшылардың жұмыс уақытын толық пайдалану құралы ретінде қолданылады.. Өндірістің ағындық әдістері еңбек жағдайын жақсарту мен жеңілдетуге, әрбір жұмыс орнында жұмыскерлердің біліктілігін көтеруге, еңбек өнімділігін арттыруға, жалпы кәсіпорынның табысын молайтуға себебін тигізеді.

Өндірістің ағындық әдістерін кең түрде қолдану өнім өндіруді, оны құрайтын түйіндері мен бөліктерінің көлемін арттыруды қамтамасыз етеді. Бұл бұйымдарға стандартты элементтер мен унифицирленген түйіндерді максималды түрде қолдануға, өндірісті мамандандыруды тереңдетуге көмектеседі.

3) Авторлық куәлік, лицензия, ноу-хау түсініктері,атқаратын рөлі?

Жаңалық ашқанды растайтын құжат авторлық куәлік деп аталады.

Лицензия дегеніміз – патенттелген жаңалық негізінде ұйымдастырылған технологиялық үрдісте өнім өндіру мен сату құқына белгілі бір төлем төлеу арқылы жүзеге асыруды айқындайтын құжат.

Шетелде лицензияны сату үлкен экономикалық мәні бар. Сондықтан да патенттік таза орындалған және ешқашан қайталанбайтын ірі жаңалықтарға беріледі.

НОУ-ХАУ – құқықты қорғау құжаттарымен патентпен қорғалмаған, толық немесе ішінара жарияланбаған ілім. Оған техникалық біліммен қатар өндірістік-экономикалық білімде жатады. Жарияланбағандықтан «ноу-хау» беру туралы шарттың тақырыбы құпия болады, ал патент берілгеннен кейін шарт патенттік лицензия шартына айналады.