7. Өлшеу құралдардың түрлері.

Өлшем құралдары – өлшеу жұмыстары үшін қолданылатын нормаланған метрологиялық сипаттамалары бар техникалық құралдарды айтады.

Өлшем құралдардың метрологиялық сипаттамалары барлық барлық өлшем құралдарына тән қасиеттер. Ол өлшем құралдардың өлшем нәтижесіне, дәлдігіне әсер ететін өлшем құралдардың қасиеттері.

Өлшем құралдары түрлері:

1. Мерлер (меры)

2. Өлшеуіш приборлар

3. Өлшеуіш түрленгіштер

4. Өлшеуіш қондырғылар

5. Өлшеуіш жүйелер

Мерлер – физикалық шамасы белгілі размерін сақтайтын және қайталайтын өлшем құралдары. Олар:

1. Бір мәнді (гир)

2. Көп мәнді (сызғыш)

Өлшеуіш түрленгіштер – ол өлшем информациясын сигналды, одан әрі беруге, түрлендіруге, өңдеуге және сақтауға ыңғайлы түрде арналған өлшем құралы. (трансформатор)

Өлшеуіш приборлар – физикалық шамасы туралы информацияны байқауға ыңғайлы түрге келтіретін өлшеу құралдары. (вольтметр, амперметр)

Өлшеуіш қондырғылар – ол өлшеуіш құралдардың және көмекші құралдардың бір функция атқаратын құралдардың жиындығы. Өлшеуіш қондырғылары бір жерде орналасады.

Өлшеуіш жүйелер – олда құралдардың жиындығы, бірақ олар әр жерде орналасқан. Центр связи и спутник

8. Физикалық шаманың бірлік этолоны деген не және олардың қандай түрлері бар?

***Эталоны- физ шаманын бирлик этанолы деп дурыс кайталануга жане оларды сактауга арналган олшем куралдарды айтады.***

Эталондар – өлшем бірегейлігін қамтамасыз ету үшін қолданылады. Физикалық шама бірлігінің эталоны деп дұрыс қайталандылығына және оларды сақтауға арналған өлшем құралдарын немесе айтады. Шама бірлігінің эталондарының көмегімен дәлдігі төмен өлшем құралдары бірліктердің размері беріледі.

Заңда. Шама бірлігінің эталоны уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген тәртіппен бекітілген мөлшерін осы шаманың басқа өлшем құралдарына беру мақсатында шама бірлігін (шама бірлігінің еселік не үлестік мәндерін ) жаңғыртуға және сақтауға арналаған өлшем құралы.

Заңда. Шама бірлігінің мемлекеттік эталоны уәкіллеті органның шешімімен ҚР аумағында бастапқы деп танылған шама бірлігінің эталоны.

Функциясы:

• Өлшем бірлігін сақтау;

• Қайталау;

• Өлшем дәлдігі төмен өлшем құралдарына өлшем бірліктерін беру.

Эталондар 2-ге бөлінеді:

1. Біріншілік эталондар

2. Екіншілік эталондар

Мемлекеттік дәлдігі ең жоғарғы эталондар біріншілік эталондар болып табылады. біріншілік эталондармен қатар арнайы эталондар жүреді. Олар арнайы жоғары жағдайда қолданылады. Мысалы: өте жоғары температурада, жиілікте, қысымда қолданылады.

Біріншілік және арнайы зталондар мемлекеттік эталондар деп бірігеді. Мемлекеттік эталондарды ұлттық эталондар деп те атайды. Олармен қатар халықаралық эталондар бар. Халықаралық эталондармен ұлттық эталондарды салыстыру үшін қолданылады.- халыкаралык эталондар олар эталондардын ар мемлекеттердин эталондардын ар мемлекетте колдану ушин пайдаланылады.

Екіншілік эталон өлшемдерін біріншілік эталоннан алады.

Өлшем бірлігі басқа өлшем құралдарына беру үшін негізі еіншілік эталондар қолданылады. пайданылады

Екіншілік эталондар 4-ке бөлінеді:

1. Эталон көшірме

2. Эталон куә

3. Салыстырмалы эталон

4. Жұмысшы эталон

Эталон көшірме – бірлікті сақтау және размерин жұмысшы эталонға беру үшін қолданылады. Ол ылғида мемлекттік эталонның тура көшірмесі бола берейді. Функциясын сақтау керек.

Эталон куә – мемлекеттік эталонның сақталуын тексеру үшін немесе мемлекеттік эталон бұзылған және жогалган жағдайда оның орнына қолданылады. (килограмның эталоны)

Салыстырмалы эталон – бір – бірімен тікелей салыстыра алмайтын эталондарды салыстыру үшін қолданылады. (нормальды элемент – электр қозғаушы күші үшін қолданылады; халықаралық эталонмен салыстырады.)

Жұмысшы эталон – бірлікті сақтау үшін олардың размерін өлшеу құралдарға, ал қажет болған жағдайда өте дәл өлшем аспаптарына беру үшін қолданылады.

Өлшем құралдарын салыстырып, тексеру схемасы (поверочная схема)

Мемлеккеттік эталоннан жұмысшы өлшем құралдарына шама бірлігін берудің құралдарын, әдістерін және дәлдігін қамтамасыз ететін заңды түрде қабылданған құжат.

Ұлттық эталондар-бириншилик эталондар

Екіншілік эталондар (эталон көшірме)

Жұмысшы эталон

Үлгілі өлшем құралдары

Жұмысшы өлшем құралдары