35Тұлғаның психологиялық зерттеу әдістері

Басқа ғылымдардағыдай психологиядағы зерттеу әдістерінің негізгілері-бақылау мен эксперимент.

Тұлғаны психологиялық зерттеуде негіздік-эксперименттік әдіс қолданылады.

Психологиялық эксперименттік әдістің негізгі міндеті-адамның жан дүниелік іштей психикалық үдерістердің ерекшелігін бақылауға жағдай жасап, мол нақты дректерге қол жеткізу.

Психикалық эксперимент(қалыптастырушы) 2-ге бөлінеді;

Табиғи Э.—Еңбек, оқу сияқты күнделікті жағдайларда жүргізіледі. Адам өзінің э-тік сыналуда екенін сезбейді.

Зертханалық Э.- арнайы жағдайда жүргізіледі, арнайы жабдықтар пайдаланады. Сыналушы э-ке түсетінін біледі, бірақ оның толық мәнін аңғармауы мүмкін.

36 Топ көшбасшысы және оның қасиеттері

Лидер (ағылшыншаleader — жетекші) — қоғамға, ұйымғанемесетопқаықпалетугеқабілеттітұлға. Халықтыңнемесебелгілібірәлеуметтіктоптыңмақсат-мүддесінтолықсезініп, қорғайбілетін, бойынасаясиқайраткергелайықтықасиеттердіжиябілгенадам Лидер ретіндетанылады. Лидер алға қойған мақсатқа жетуүшін белгілібір әлеуметтік ортада адамдардың күш-жігерінбіріктіріп, іс-әрекетінқоғаммүддесінесайжүргізеді. Лидергеалғырлық, ақылдылық, қажырлылық, ұйымдастырушылық, жұртқажағымдылық, сондай-ақ өзіне жауапкершілік ала білужәнеіскерліктанытабілушілік, т.б. қасиеттер мен қабілеттертән. Кез келген тарихи кезеңде, қоғамдық-саясиөмірдеЛилер аса беделдітұлғаретіндетанылады; қараКөсем, Көшбасшы.Лидер— басшы, жетекші. Топта, ұжымда әдетте жетекшілік міндетін өзіне алатын бір адам болады. Әлеуметтікпсихологиадамұндайадамды "лидер" депатайды. Лидер топты ұйымдастыруға жәнебасшылықетугесайланады не ұсынылады. Лидер әдеттетоптыңіс-әрекеті жайлы, оныңқұрамы мен мүмкіндіктеріжайлымейліншехабардарболады. Ол топ мүшелері мен қатынаста өзінеркін, сенімдіұстайды. Психологиядағы зерттеулердің мынандай қатынаста қызмет аткаратындығы айқындалған:ол топ алғақойғанмақсатқажетудіңжолдары мен құралдарын жоспарлайды; топ мүшелеріарасындаатқарылатыніскежауаптыадамдардыбелгілейді;

Егер топтыңалдынамаңыздыіскерлікмүддеқойылғанболсажәнебұл топ өндірісті еңбекұжымыболса, белгілі бір топтық шырай орнатады;топ мүшелерініңәлеуметтікбелсенділігіндамытады.

Психологтар зерттеулеріндемектепұжымдарындағылидерлердіңбірнешетипіболатынынкөрсетті: Бірінші тип — лидер жағдайғабайланыстыөзінтанытады. Мысалы, оқушысыныпта музыка викторинасынұйымдастырыпөткіздіделік. Олкөптегенмузыкалықшығармалардыбіледі, домбыра, гитарада, фортопианода, аккордеондаойнайды. Бұлжердеолөзініңдарыны мен шеберлігінкөрсетті. Ол лидер мақсаттардыжүзегеасыратын даму депұғынылады.

37 Тұлғалық Қақтығыстар және оның қасиеттері

Қақтығыстар- процесстерді көпшілік қолдай бермейді, бірақ оған қатысушылар жасы мен жынысы жағынан ерекшеленбейді. Қақтығысушы тараптар үшін шығындары минимальды болатын пайда болған қақтығыстарды шешу үшін, күнделікті білімдерді пайдалану жеткіліксіз. Бұл қақтығыстың кумулятивті сипатымен түсіндіріледі, яғни әрбір агрессивті іс-әрекет жауапты әрекетке даму заңдылықтары, оны шешу немесе жою әдістері туралы ғылым. Тарихи және көркем әдебиеттерде адамдар үшін күш салдары, формасы және мазмұны бойынша ерекшеленетін көптеген қақтығыстық жағдайлар келтіріледі. Мамандардың пайымдауларынша, соңғы бес мың жылда адамзат әлеуметтік қарама-қайшылықтарды шешудің ең қорқынышты формасы - он бес мың локальді және ортақ соғыстарға қатысқан. Гераклиттің (530-470 ж.б.з.д.) ойы бойынша дүниеде бәрі ұрыс арқылы туады, ал соғыс пенен қақтығыс барлық заттың негізі. Соғыс бәрінің әкесі және бәрінің патшасы – деп санады. Ал Эпикур (341-270ж.б.д.) Гераклиттің ойымен бөлісіп, онда ұрыс адамдарды мейірімді және ұрыссыз өмір сүруге жетелейтін ұрыс деп тұжырымдады., түрткілерден, себептерден туындайды, сондықтан да қақтығыстың маңыздылығы, оның құрамдас бөліктері, олардың шешу жолдарын қарастыру әлеуметтік психология ғылымының ең маңызды пәні болып табылады. Барлық қақтығыстар адамның ішкі өмірі ерекшелігіне, сонымен қатар оның әлеуметтік қатынастарына негізделген психологиялық құрылымдардан тұратыны белгілі. Қоғамда болып жатқан әлеуметтік процесстерді қақтығыстардың маңызды әлеуметтік мәселе болып табылатынын зерттеулерде көрсетті. Бұл бірқатар себептермен шарттасқан: қақтығыс феноменінің күрделілігі, сонымен қатар оның пайда болуын бірнеше мәнде түсіндірген. Қақтығыс қоғамдық қатынастардың басым көзі болды. Ол айқын және латентті формаларда көрінеді. Т.Парсонстың тұжырымдамасы: Парсонс дау-дамайсыз қатынас жүйесін жақтайды. Халықтың табиғи көңіл-күйі - әлеуметтік жағдай болып табылады, ал қақтығыс қоғамның кеселі, ол кеселді емдеу керек дейді. Парсонс әлеуметтік өсу кезеңінде қақтығыс қалыптасқан еді. Қоғамға психологиялық қысым көрсету өте қауіпті, ол өсу жүйесін талқандайды.