§ 4. Химиялық зақым ошағы мен күшті әсер ететін улы заттар ошақтарындағы санитарлық дружжна (пост) жұмысы

Химиялық қару — ұрыстық қолданылуы құралдарымен бірліктегі улағыш заттар (УЗ). УЗ — өздерінің физика-химиялық қасиеттері мен жоғары биологиялық белсенділігі арқасында қару ретінде, адамдарды, өсімдіктер мен жануарлар әлемін қырып-жоюға қолданылуы мүмкін уға арналған химиялық құрамалардың арнайы тобы.

Оларды жеткізу құралдары — снарядтар, бомбалар, ракеталар.

1954 жылы химиялық қаруды қолдануға тыйым салынды. Бірақ АҚШ оны Вьетнамда қолдануды жалғастыра берді. Мысалы, қызғылт-сары газ кұрамында диокаин бар, бұл — газ өсімдіктерді жою үшін, яғни дефолиант түрінде ойлап шығарылады. Бірақ кейін оның адам ағзасында үлкен өзгерістер туғызатыны анықталды. Мысалы, Вьетнамдағы соғысқа қатысқан АҚШ-тың 200 мың солдатының 14%-ның балалары неше түрлі кемтарлықпен дүниеге келсе, ал Вьетнамның жергілікті халқында шаш, тырнақ, тістің тым ерте түсуі, қартаю байқалды.

Қатерлі ісік, психоз, қан ауыруымен ауыратын адамдар саны едөуір көбейді. Бүрын АҚШ химиялык каруға тактикальщ қару ретінде караса, ал қазір стратегияльщ кару ретінде қарайды. Химиялық қару барлық тіршілік иелеріне әсер етеді, ал материалдык күндылықтар сау қалады, оның кемегімен адамдарды қырып-жоюға немесе уакытша қатардан шығаруға болады.

Қарудың бұл түрі басқаларға қарағанда арзан дайындалады. Мысалы, улағыш заттар тактикалық қолданылуына байланысты өлім-қатерін туғызатындар: зарин, заман, В-газдар, иприт; қатардан уақытша шығаратын: ипка-постанттар (дене жағдайына әсер етеді), кереңдік, соқырлық, анафилактикалық шок; тітіркендіргіштік әрекеттік: аданет, хлориникрит болып бөлінеді.

Химиялық қаруды қолдану мақсаттары:

1) уақытша қатардан шығару;

2) жою;

3) адамдарды тірі роботка айналдыру;

4) өндірістік процестерді тоқтату үшін пайдалану.

Улағыш заттарды (токсикологиялық) жіктеу

УЗ топтары

1. Жүйке жансыздандыратын;

2. Тері-іріңдік немесе резорбтивтік әрекетті;

3. Тұншықтырғыш әрекетті;

4. Жалпы улағыш әрекетті;

5. Уақытша қатардан шығару: психологиялық және инка-постанттар (кереңдік, соқырлық, шок);

6. Тітіркендіргіш әрекетті.

Химиялық ошақ дегеніміз — улағыш заттар әсеріне ұшыраған әр түрлі құрылыстар, азық-түлік және шикізат қорлары, су көздері, өсімдіктер мен жануарлар әлемі, тұрғын халқы бар аумақ, оның әсерінен адамдардың, жануарлар мен өсімдіктер әлемінің зақымдануы туындауы мүмкін.

Химиялық ошақ: 1) тұрғындардың бір мезгілде және жаппай зақымдануымен; 2) жоғары уыттылығымен; 3) химиялық ошақтың тұрақтылығымен; 4) жедел көмек көрсету және ошақтан жедел орын ауыстыру кажеттілігімен; 5) қорғаныш құралдарымен, жүмыс істеу кажеттілігімен сипатталады.

БДҰ (ВОЗ) мәліметтері бойынша, химиялық ошақтағы шығын бірнеше пайыздан 90%-ға дейін болады. Бұл УЗ қолдану тәсілі мен түріне, халықтың орналасу тығыздығы, химиялық оқ-дәрі тығыздығы, ауа райы, географиялық жағдайлар, халықтың қорғаныш құралдарымен қамтамасыз етілуіне және оны қолдану білігі, шабуылдың кенеттен басталу факторына байланысты. Химиялық зақым ошағы үлкен, кіші және т.б. болуы мүмкін.

Химиялық ошақ құрылымы:

1. Тамшы-сұйық фаза аймағы.

2. Бу түріндегі фаза аймағы.

Бірінші аймақ УЗ-мен тікелей жанасу нәтижесінде түзіледі.

Екінші аймақ ауада УЗ буынның жылжуы нәтижесінде түзіледі, бұл жерде олардың концентрациясы бірінші зонаға қарағанда 3,5 есе және одан да аз.

УЗ таза түрде, бейтарап заттармен қосылып және радиоактивті қалдық заттарымен бірге колданылуы мүмкін. УЗ-дың агрегаттық күйі — сұйық, аэрозольді, бу түрінде, газ түрінде, сондай-ақ құрғақ қалдық түрінде болуы мүмкін.

УЗ адам ағзасына: 1) тыныс алу органдары арқылы аэрозоль, бу, газ түрінде; 2) тері мен шырышты қабық арқылы — тамшылы-сұйық күйде, бу, газ; 3) көздің шырышты қабығы арқылы — тамшылы-сұйық күйде; 4) асқазан-ішек жолдары арқылы — тамшылы-сұйық күйде; 5) жара беті арқылы — аэрозоль, тамшылы - сүйық күйде (жара формасы).