4.3. Қазақ комментаторларының деңгейі ешкімнен кем емес

- Жасыратыны жоқ, спорттық бағдарламалар жүргізетін қазақ тілді комментаторлар сын са­да­ғына көп ілігуде. Олардың тілдік қоры, дауыс ыр­ғағы, тіптен өздері жүргізетін са­ладағы сауаттылығының кемдігі жа­йында жиі айтылуда. Осыған алып-қо­сарыңыз бар ма? Есей Жеңісұлы: Кемшілік жоқ емес, бар. Бұл ретте бір нәрсені ескерген жөн. Біз бұл са­ланы енді-енді иегеріп келеміз. Кезінде Кеңес Одағы тұсында үлкен ағаларымыз футболдан репортаждар жүргізумен ғана шектелді. Қазір барлық спорт түрлерінен хабар беруге мүмкіндік туып отыр. Қарап отырсаңыз, бұл са­ладағы терминдерді аударудың өзі оңай шаруа емес. Көбісінің қазақша бала­ма­сы жоқ. Кейбіреуін аударсаңыз, шұба­лаңқы сөйлем болып шығады. Бәлкім, сол сөз­дер көрермендердің құлағына түрпідей тиер. Алайда «бәрі жаман» деп айтуға болмайды. Бірте-бірте көш түзеліп ке­леді. Кейбіреулер үшін бұл оп-оңай шаруа болып көрінуі мүмкін. Әсте олай емес. Мәселен, «Қазақстан» арнасында кастинг жүріп жатқанына алты ай болды. Сол жарты жыл ішін­де кастингке келген жастардың арасынан сурылып шыққан ешкімді көре ал­ма­дым. Бұл, әрине, өкінішті, жайт. Бір қуа­ныштысы, «Қазақстан» арнасы жас­тарға жақсы мүмкіндік беріп отыр. Спортты жан-тәніңмен сүйіп, ком­мен­татор бо­луға шамаң жететініне сенсең, жол ашық.

- Бәрібір орыс тілді коммента­тор­лар­дан қалып келе жатқанымызды мойындайсыз ғой? Есей Жеңісұлы: Орыстар репортаждарды телеви­дение адам өміріне енгеннен бері жүр­гізіп келеді. Ал таза қазақша репортаж­дардың (орыс тілінің қосылуынсыз) өмірге келгеніне - өткен жылдың қарашасынан бері төрт-бес-ақ ай! Онда да - тек «Қазақстан» арнасында ғана. Әйтпесе өткен ғасырдан бері орысшаға қазақша қосақ қана болып келгенін мойындайық. Таза қазақша репортаж жүргізу бір бөлек те, орыс тілді әріп­тесің - бес минут, сенің бес минут сөй­легенің мүлде бөлек. Мен қазақ ком­ментаторларының деңгейі ешкім­нен кем емес деп есептеймін. Жаңа нәр­се­нің бәрі қандай қоғамда да әуелі қор­қа-қорқа қабылданады. Бірте-бірте жұрт құлағы үйренеді, заңдылық ретін­де қа­растырыла бастайды. Көрермен айтқан сынды, егер ол шынайы болса, қабыл­дауға қашан да дайынмын. Мы­салы, кей­де Сұлтанғали Қаратайұлы ре­дак­ция­ға арнайы соғып, өте жылдам сөй­лейтінімді, ондай сәттерде сөздерім­нің түсініксіз болып кететінін ашық айта­ды. Кейбір тіркестеріме қосыл­­май­ты­нын білдіреді. Мен ырзашылықпен тың­даймын. Бұл - тасадан тас ату емес, тілеулестік. Байқасаңыздар, Сұл­тан­ға­ли ағаның сынының арқасында біз қа­рымта шабуыл емес, қарсы ша­буыл бо­латынын түсіндік. Оны «тез қарсы ша­буыл», «баяу қарсы шабуыл» деп түр­лендіріп айтсаңыз, өзіңізге байланысты [15].

V тарау. Басымызға бақыт құсы қонған сәттер

5.1. Қазақтың Әлем біріншілігіндегі тұңғыш добы

Еліміздің футбол жылнамасына Қазақстан жастар құрамасының Нигерияда өткізген үш ойыны алтын әріптермен жазылды. Кейінгі ұрпақ Африка жерінде отандастарымыздың Әлемдік сынға түскенін, онда доп соққанын, сол доптың иесі Ерлан Оразаев екенін білетін болады. Қазақ құрамасының Әлемдік додадағы тұңғыш добы қалай соғылды, Ерланның естелігінен. «Мен ойынға екінші таймнан араластым. Евгений Тарасовтың орнына шықтым. Доп осы кезде соғылды. Екінші таймды біз шабуылмен бастадық. Енді шегінер жерде қалмаған еді. Мен бір доп соғып едім төреші санамай қойды. Кейін таспадан қайта қарағанда мұның таза гол екеніне көз жеткіздік. Содан жиырма минут біз басымдық көрсетіп тұрдық. Алпыс жетінші минутта мен сол жақтан пас алдым, кімнен алдым есімде жоқ. Доп оң аяғыма әдемі келді. Сәл алға жылжып барып қатты соқтым. Қақпаға дейін шамамен жыирма бес метрдей еді. Алдында бірнеше қорғаушы тұрғасын, қақпашы Плетикоша мұны мүлде күтпесе керек, қатты дағалды. Доп доғаша иліп барып тоғыздыққа дәл түсті. Шынымды айтсам өзімде доп соғылады деп ойлап үлгергенім жоқ. Бұл бір әдемі гол болды. «Еуроспорт» арнасы бірнеше рет қайталап көрсете берді [16].

5.2. Мәңгілік жеңіс.

Төрткүл дүние көзін Сиднейге тігіп, ғасыр аламанының дүбірін сәт сайын аңдып телеэкранға телміріп отырған болатын. Қазақстан халқы сол Сидней Олимпиадасының алғашқы күндеріндегі күтпеген сәтсіздікке қынжылып, Атланта биігін армандай бастаған сәтте желаяқ қыз Ольга, велошабандоз Александр, боксшы Ермахан бастаған саңлақтар жеңіс биігіне атойлады. Осы жүйіріктердің ізін ала, ерен шабысынан танбай, күн ілгерілеген сайын тынысы ашылған жүйіріктей тағы бір ұл қазақ атын аспандатып келе жатты. Ол – Бекзат Саттарханов еді. Басталды. Бастала салып Рикардо қарсыласын қорқытқысы келгендей соққысын дәл бағыттап бір ұпай алды. Бұдан әрі Бекзат күш алды. Қорғана жүріп ол ұпай санын беске жеткізді. Бірінші кезең 5:2, Бекзат алда. Екінші раундта Бекзат шырқады – 15:4.Үшінші раундта Бекзат, кенет Хуареспен қоян – қолтық төбелесе кетті, бұл америкалық боксшының «іздегеніне сұраған» еді, алайда Бекзат тез түзелді. Енді оның қорғанысы күшейді. Аса тартысты кездесудің соңын білдіріп гонк қағылғанда есеп 22:14 еді. Бұл Бекзаттың біз көрген, Әлем куә болған соңғы жекпе – жегі еді. Әлі екі Олимпиаданы ұтамын деген жалынды жастың ғұмыры кенет үзілді. Теледидардан көзалмай отырған, кейін ұлттық арналардан талай көріп мәре – сәре болған көрермен біледі: Төртінші раундтың соңғы секундтарында Бекзат қарсыласының барлық шабуылын тоқтатып жүрді де гонк соғылғанда екі қолын бірден тастап жіберді. Айға созылған аламанның ақырғы күнінде атойлап жеңген ұланның жеңіс құдіретін енді сезінген сәт еді бұл... Тағдыр сол жұдырықтардың кеуде тұсқа қайта көтеріліп, қалауынша жарқылдауына қайран мүмкіндік бермеді [18].