Қорытынды

Қазақ жазбасының латын әліпбиіне көшудегі мәселелердің бүгінгісі мен өткенін жан-жақты баяндау, ол туралы ғылыми қорытындылар жасау, түрлі оқиғалар мен құбылыстарды бағалау өте жауапты да күрделі міндет екенін мойындай отырып, қазақ жазуының латын алфавитін қабылдауының тарихы туралы проблемалық зерттеу мәселесін осы жобамда қарастырып отырмын.

Зерттеу жұмысы барысында әдеби, тарихи дерек көздері мүмкіндігінше қолданылды. Латын мен араб әліпбилерінің ерекшеліктері мен артықшылықтары туралы деректерді жинап, оларды саралай отырып, бұл екі алфавиттің қазақ жазуына тиімдісін анықтауға бар жігерімді салдым.

Осы жоба жазу барысында қазақ зиялыларының латын әліпбиіне байланысты пікірлері туралы сирек кездесетін мәліметтерді жинақтадым.

20-30 жылдары ең көп қаралған мәселелердің бірі ұлттық-тілдік құрылым болып келді, әсіресе, қазақ жазбасының реформасына байланыстар жиі талқыға түсті. Күннің тәртібіне кірген жазба реформасына байланысты сұрақ, Ленин латын алфавитінің жақтасы болғанымен, сол жылдары әлі шешілмеген болатын. 1923 жылы Араб алфавиті реформасына байланысты өткен отырыста, «Қазақ жазбасы реформасын» жүргізу сұрағы талқыланды. Осы отырыста қатысушылардың бір келісімге келмеуі байқалды.

Кейбір елдерде латын алфавитіне көшу 1925-1926 жылдары өтті. Ал Қазақстанды латын әліппесіне көшу кішкене кеш жүрді. Ол екі қарсылас топтарға бөлінуіне тікелей қатысты. Бір топ латын әліпбиін жақтаса, екіншісі араб әліпбиін қолдады.

Екі топқа бөлінуі екі алфавиттің маңыздылығы туралы пікірлерді жинақтауға мүмкіндік береді. Бүгінгі талқыға түскен латын алфавитіне көшу мәселесіне байланысты, тарихи деректерге сүйене отырып, халқымыздың басынан кешірген оқиғалардан өзімізге пайда алып, латын алфавитінің болашағын болжауға болады.

Әлде болса қосымша деректерді жинай түсіп, бұл еңбек туралы айтылатын көптеген ой саларлық пікірлерді ескере отырып, қазақ өміріндегі латын алфавиті мәселесін кеңейте, тереңдете зерттей беруді келешектегі міндетіміз деп білемін.

Пайдалынған әдебиеттер тізімі:

1. Д. Махат. Тіл мен діл тағдыры: тарихи деректер, уақыт бедері және ақиқат. – Астана: «Ана-тілі Ата тарих» баспа зерттеу орталығы ЖШС, 2007, - 23 бет.

2. Д. Махат. Баспасөз: Сталиншілдіктің Қазақстанда орнығуы(1925-1956жж.) – Астана: «Ана тілі – Ата тарих» баспа зерттеу орталығы ЖШС, 2007, - 297 бет.

3. Ш. Құрманбайұлы. Қазақ білімпаздарының тұңғыш съезі. – Орынбор: Қырғыз мемлекеттік баспасы, 1925, - 72 бет.

4. Қазақ ССР ғылым академиясының академигі Н.Т.Сауранбаев.

5. Нәзір Төреқұлов. Алаш мұраты.

6. Н. Төреқұлов. Түркі әліпбилерінің латындандырылуы мәселесіне орай. – Ташкент, 1925, 218-222 бет.

7. Т. Мансуров. «Н. Төреқұлов» Алматы, Қазақстан 2005ж-20 бет.

8. Ж. Кыдыралина. Нация и История.

9. Тамара Әзімханова. Қазақстан тарихы. Әдістемелік журнал. – Республикалық ғылыми-әдістемелік және педагогикалық басылым, 2010, 47 бет.

9. http://kk.wikipedia.org

10. www.shyn.kz

11. http://massaget.kz