1. Сұрақ-жауап.

Қорытындылау.

V. Қорытындылау, бағалау.

Vі. Үйге тапсырма беру.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушыларды түгендеу, оқу құралдарын дайындатып, зейіндерін сабаққа аударту.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1.Адамның тарихи дамуы:

А.Онтогенез. Б .Филогенез. В.Антропогенез. Г .Социогенез.

2. Рудиментті табыңыз. А. Түкті адам. Б. Аппендикс. В. Құйрықты бала. Г. Көп емшекті бала.

3. Қандай адам тәрізді маймыл генінің 99 пайызы адамға ұқсас?

А. Шимпанзе. Б. Горилла. В. Орангутан. Г. Гиббон.

4. Жеке түрлердің өз ата- тектерінің белгісіне қайта оралуы қалай аталады?

А. Рудимент. Б. Атавизм. В. Гомологиялық мүше. Г. Аналогиялық мүше.

5. Еңбек әрекеті , сөз, ойлау, антропогенездің қозғаушы күшінің қай факторына жатады?

А. Әлеуметтік. Б. Биологиялық. В. Экологиялық. Г. Биотикалық.

6. Нәсілдердің арасында айырмашылықтың болу себебі: А. Орта жағдайына бейімделуінен. Б. Әр түрге жататындықтан. В. Әр нәсілдің хромосома санына байланысты. Г. Мидың көлеміне.

7. Өте ертедегі адам: А. Кроманьондық. Б. Архантроп. В. Австралопитек. Г. Синантроп.

8. Адамның шығу тегін, дамуын , қалыптасуын зерттейтін ғылым.

А. Палеонтология. Б. Эмбриология. В. Антропология. Г. Эволюция.

9. Ертедегі адамды атаңыз. А. Кроманьондық. Б. Архантроп. В. Австралопитек. Г. Синантроп.

10. Геномдық мутация деген не?

А. Хромосома санының өзгеруі. Б. Жеке гендердің сапалық өзгеруі. В. ДНҚ молекуласындағы нуклеотидтердің өзгеруі. Г. Хромосома құрылымының өзгеруі.

11. Организмдердің күн сәулесінің ұзақ түсуіне қайтаратын жауап реакциясы.

А. Маусымдық өзгерістерге бейімделу. Б. Фотопериодизм. В. Биологиялық ырғақ. Г. Ұйқы.

12. Қолдан сұрыптаудан : А. Жаңа түрлер алынады. Б. Асыл тұқым мен іріктемелер алынады. В. Популяцияға әсер етеді. Г. Жаңа тұқымдастар пайда болады.

13. Физологиялық критерий дегеніміз:

А. Бір түрге жататын даралардың сыртқы және ішкі белгілерінің ұқсастығы. Б. Хромосомалардың жиынтығы, сан мөлшері , пішіні. В. Бір түр дараларында тіршілік әрекеттерінің бүкіл процестерінің ұқсастығы. Г. Морфологиялық ұқсастығы.

14. Неандертальдықтар: А. Өте ертедегі адамдар. Б. Жартылай маймылдар. В ертедегі адамдар. Г. Саналы адам.

15. Табиғатта эволюциялық процестің басты факторы. А. Қолдан сұрыптау. Б. Түраралық күрес.

В. Будандастыру. Г. Табиғи сұрыптау.

16. Жануарлар мен өсімдіктердің маусымдық өзгерістерге ұшырау себебі: А. Температураның өзгеруі.

Б.Күннің ұзақтығы. В. Ылғалдылықтың өзгеруі. Г. Қоректің азаюы.

17. Бір түрге жататын өз алдына жеке оқшауланған даралар тобы. А. Ареал. Б. Популяция. В. Критерий.

Г. Түр.

18. Органикалық зат түзетіндер. А. Прдуценттер. Б. Консументтер. В. Редуценттер. Г. Бактериялар.

19. Тіршілік үшін түраралық күрес дегеніміз: А. Әр түрге жататын дарлар арасындағы күрес. Б. Бір түрлер арасындағы күрес. В. Жеке даралар арасындағы бәсекелестік. Г. Тірі ағзалардың өлі табиғатпен күресі.

20. Агроценоздарда: А. Зат айналымы жүргізіледі. Б. Түрлер саны көбейеді. В. Түрлер саны азаяды.

Г. Тыңайтқыш қолдан беріледі.

21. Продуцентті организмдер.

А.Гетеротрофтылар. Б.Фотосинтездеушілер. В.Редуценттер. Г. Консументтер.

22. Биосфераның озон қабаты: А. Инфрақызыл сәулелерді сіңіреді. Б. Көмірқышқыл газын сіңіреді. В. Көзге көрінетін сәулелерді сіңіреді. Г. Ультракүлгін сәулелерді сіңіреді.

23.Биосфера энергияны .... алады. А. Өсімдіктерден Б. Күн сәулесінен. В. Микроорганизмдерден

Г. Жануарлардан.

24. Өлі табиғатты құрайтын жеке құрамды бөліктерге жататын фактор. А. Антропогендік. Б. Бейбиотикалық. В. Биотикалық. Г. Шектеуші.

25. Биосфера туралы ілімнің негізін қалаған .

А. В.И. Вернадский. Б. А.Н. Северцов. В. С.С. Четвериков. Г. Н.И. Вавилов.

26. Жасушаны энергиямен қамтамасыз ететін реакциялар жиынтығы. А . Пластикалық алмасу. Б. Энергиялық алмасу. В. Катоболизм. Г. Анаболизм.

27. Бір грамм май ыдырағанда бөлінетін энергия мөлшері. А. 17,6 КДЖ Б. 39 КДЖ В. 38,2 КДЖ. Г. КДЖ.

28. Клетка құрамында қанша химиялық элемент болады? А. 42 Б. 59 В. 74 Г 80.

29. Митохондия қандай қызмет атқарады? А. ДНҚ синтездейді. Б. АТФ синтездейді. В. Қорға жинайды.

Г. Нәруыз синтездейді.

30. Жыныс жасушалары түзіледі? А. Митозды бөлінуден. Б. Мейозды бөлінуден. В. Амитозды бөлінуден.

Г.Тікелей бөлінуден.

Қорытындылау.

IV. Жаңа сабақты бекіту.V. Қорытындылау, бағалау. VІ. Үйге тапсырма беру.

Үйге. Медициналық генетика және кейбір тұқым қуалайтын аурулардың алдын алу және емдеу

Сабақ№________ Сыныбы_________ Күні_________

Тақырыбы: Модификациялық өзгергіштік

Мақсаты:

Білімділік: Модификациялық өзгергіштікке жалпы сипаттама беру

Дамыту: Өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру. Өз ойларын еркін де сауатты, нақты жеткізу қабілеттерін арттыру.

Тәрбиелік: Жан-жақтылыққа, ізденімпаздыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру. Гигиеналық тәрбие беру

Болжамдап отырған нәтиже: Модификациялық өзгергіштікпен танысқан тұлға.

Сабақтың типі: Жаңа білім беру сабағы

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: 1. Сұрақ-жауап. 4. Б.Ү.Ү. кестесі.

2. Әңгіме-дәріс. 5. Кестемен жұмыс.

3. Топтастыру. 6. Тірек-сызбамен жұмыс.

Сабақтың көрнекілігі: Қосымша деректер, оқулық, кескін карта, карта т.б.

Сабақтың жоспары:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Сұрақ-жауап.

Қорытындылау.

ІІІ. Жаңа сабақ.

1. Әңгіме-дәріс.

2. Топтастыру.

3. Кестемен жұмыс.

4. Тірек сызбамен жұмыс.

Қорытындылау.

IV. Жаңа сабақты бекіту.

1. Б.Ү.Ү. кестесі.

V. Қорытындылау, бағалау.

VІ. Үйге тапсырма беру.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушыларды түгендеу, оқу құралдарын дайындатып, зейіндерін сабаққа аударту.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Сұрақ-жауап.

1. Митоз деген не?

2.Интерфаза дегеніміз не?

3.Гаплоидті,диплоидті жиынтық деген не?

4.Амитозды бөліну қандай организмде жүреді?

Қорытындылау.

ІІІ. Жаңа сабақ.

1. Әңгіме-дәріс.

Жаңа сабақ әңгіме-дәріс беруден басталады.

Генотиптері ұқсас,бірақ әр түрлі орта жағдайларында өсіп дамитын организмдердің фенотиптерінің әр түрлі болуын модификациялық өзгергіштік деп атайды.

Мутациялар деп кездейсоқ пайда болған тұқым қуалайтын тұрақты өзгерістерді айтады.

Мутация терминін ғылымға алғаш голландиялық ботаник Х.Де Фриз енгізген.

Мутациялық өзгергіштік –барлық тірі организмдерге тән қасиет.

Хромасома санының өзгеруіне байланысты полиплойдия,гетероплойдия деп бөлінеді.

Хромосома құрылысындағы өзгерістерге қарай гендік деп бөлінеді.

Мутациялық өзгерістердің қалыптасуына себеп болатын қоршаған ортаның жағдайлары мутагендік факторлар деп аталады.Физикалық,химиялық,биологиялық.

Тұқым қуалайтын өзгергіштіктегі гомологтік қатарлар заңы.

2. Топтастыру.

Топтастыру арқылы көбею түрлеріне сипаттама беріледі.

3. Кестемен жұмыс.

4. Тірек-сызбамен жұмыс.

Қорытындылау.

IV. Жаңа сабақты бекіту.

1. Б.Ү.Ү. кестесі.

Білгенім

Үйренгенім

Үйренгім келеді

V. Қорытындылау, бағалау.

VІ. Үйге тапсырма беру.

Үйге: Модификациялық өзгергіштік

Сабақ№________ Сыныбы_________ Күні_________

Тақырыбы: №6 зертханалық жұмыс. Модификациялық өзгергіщтік, варияциялық қатар сызбасын түзу.

Мақсаты:

Білімділік: Пәнаралық байланыс ретінде математикалық әдістерді пайдаланып , биологиядағы модификациялық өзгергіштіктің заңдылықтарымен танысу. Варияциялық қатар құрып ,оның сызбасын сызып үйрену.

Дамыту: Өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру. Өз ойларын еркін де сауатты, нақты жеткізу қабілеттерін арттыру.

Тәрбиелік: Жан-жақтылыққа, ізденімпаздыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру. Гигиеналық тәрбие беру

Болжамдап отырған нәтиже: Модификациялық өзгергіштікпен танысқан тұлға.

Сабақтың типі: Жаңа білім беру сабағы

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: 1. Сұрақ-жауап. 4. Б.Ү.Ү. кестесі.

2. Әңгіме-дәріс. 5. Кестемен жұмыс.

3. Топтастыру. 6. Тірек-сызбамен жұмыс.

Сабақтың көрнекілігі: Қосымша деректер, оқулық, кескін карта, карта т.б.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

1 жұмыс.

Даяр антрометрлік көрсеткіштермен орындалады.

Бірмектептің 9 сыныбының 100 оқушысының бойларының биіктігін өлшегенде мынадай мәліметтер алынған.

Осы 100 нұсқаның мәліметтері бойынша вариациялық қатар құру үшін ,бұл өлшемдер кластарға бөлінеді. Әр кластың өлшем шегін 5см етіп алсақ ,ең төменгі шама -140 ал ең жоғарғысы 189см боғанда барлық өлшем 100класқа бөлінеді.

2​ жұмыс

Қарағайдың қылқан жапырақтарының ұзындығының модификациялық өзгергіштігіне варияциялық қатар құрып ,вариациялық қисықты сызу.

Жұмысты орындау үшін сыныптығы оқушыларды 4 топқа бөліп әр топ 25 қылқынның ұзындығын сызғыш арқылы өлшеп ,қағазға жазып алады.

Мынадай тапсырмалар орындалуы тиіс:

1Өлшемдерді кластарға бөліп, вариациялық қатар түзу.

2Әр кластың орташа самасын есептеп шығару

1.​ Кластардың кездесу жиілігін анықтау

2.​ Вариациялық сызбаны сызу

Орындалған жұмысты қорытындылау сұрақтары :

1.​ Бір қарағайдың жапырақтарынан алынған жапырақтардың ұзындығы не себепті әртүрлі.

2.​ Вариациялық қисық сызықтағы жоғары нүкте ,яғни қылқан ұзындығының ең көп кездесу

жиілігі нені көрсетеді?