26. Dns қызметтері. Тср хаттамасы және оның негізгі функциялары.

DNS қызметі. Домендер аттарының жүйесі (DNS - Domain Name System) – TCP/IP-дің қосымшалары хостар аттары мен IP адрестері арасында қосылысты орнату үшін қолданатын таратылған деректер қоры. DNS электрондық поштада бағыттауыш ретінде қолданылады. Біз таратылған терминін қолданатын себебіміз, барлық қажетті ақпарат Internet-тің бір ғана түйінінде сақталмайды. Әрбір түйіннің (университет, университет қалашығы, компания немесе компанияның ішіндегі бөлім) жеке ақпараттық деректер қоры бар, ол басқа жүйелерге Internet арқылы сұраныс жіберуге мүмкіндігі бар сервер программасын іске қосады. DNS клиенттер мен серверлерге бір-бірімен қатынас жасауға мүмкіндік беретін хаттаманы ұсынады.

Әрбір түйіннің ұзындығы 63 символдан тұратын таңбасы бар. Ағаштың тамыры – таңбасы жоқ арнайы түйін. Таңбалар үлкен және кіші әріптерден тұруы мүмкін. Ағаштағы кез-келген түйін үшін домен аттары (domain name) дегеніміз – тамыр рөліндегі түйіннен басталатын таңбалар тізбегі, сонымен қатар таңбалар нүктелермен ажыратылады. Ағаштың әрбір түйінінің қайталанбайтын ерекше домендік аты болуы керек, бірақ бірдей таңбалар ағаштың әртүрлі нүктелерінде қолданылуы мүмкін.

Доменнің нүктемен аяқталатын атын оның абсолюттік домендік аты (absolute domain name) немесе доменнің толық аты (FQDN - fully qualified domain name) деп атайды. Мысалы, sun.tuc.noao.edu. Егер домен аты нүктемен аяқталмаған болса, ол әлі аяқталуға тиіс дегенді білдіреді.

Суретте жеті негізгі доменнің әдеттегі жіктелуі келтірілген.

Домен	Сипаттамасы
com	Коммерциялық ұйымдар
edu	Оқу орындары
gov	АҚШ-тың мемлекеттік ұйымдары
int	Халықаралық ұйымдар
mil	АҚШ-тың әскери ұйымдары
net	Желілер
org	Басқа ұйымдар

сурет. 3-символдық жалпы домендер.

DNS-тің суретте көрсетілмеген маңызды сипаттамасы – DNS ішінде жауапкершіліктің берілісі. Әрбір ағашты бүтіндей, ал таңбаларды жеке-жеке басқаратын және оған қызмет көрсететін бірде-бір ұйым жоқ. Оның орнына бір ұйым (NIC) ағаштың тек бір бөлігіне (жоғары деңгейдің домендері) қызмет көрсетеді, ал нақты аймақтар үшін жауапкершілікті басқа ұйымдарға береді.

Аймақ (zone) – DNS ағашының жеке басқарылатын бөлігі. Мысалы, екінші деңгейдің домені noao.edu – бұл бөлек аймақ. Екінші деңгейдің көптеген домендері кішігірім аймақтарға бөлінген.

Аймақты басқару жауапкершілігін өзіне алған ұйым таңдалған уақыттан бастап, ол ұйым осы аймақ үшін бірнеше DNS серверлерін (name servers) ұйымдастыруы керек. Аймақта жаңа жүйе пайда бола салып, бұл аймақтың администраторы жаңа хостың атын және IP адресін DNS серверінің деректер қорына енгізеді.

DNS кез-келген Internet-ке қосылған хостың маңызды бөлігі, бұл жүйе жеке біріккен желілерде де кең қолданылады. Ұйымдастырудың негізі – DNS аттарының кеңістігін құратын тармақталған ағаш. Барлық DNS сұраныстар мен жауаптардың форматтары бірдей. Бұл хабарламаларда сұрақтардың ресурстар жазбалары (RR), жауаптары және RR қосымша ақпараттар болуы мүмкін.

ТСР хаттамасы

TCP хаттамасы (Transmission Control Protocol) бір ортақ жүйеге біріктірілген әртүрлі компьютерлік коммуникациялық желілерге қосылған хост-компьютерлердегі процестер жұбының арасында сенімді тікелей қосылысты орнатуды қамтамасыз етеді. Ол транспорттық деңгейде IP хаттамасы мен өз қосымшасының арасында орналасқан.

ТСР хаттамасының негізгі функциялары

1. Деректердің негізгі берілісі. ТСР модулі деректердің үздіксіз ағындарын екі бағытта да жіберуді орындайды. Бұл ағынды ТСР октеттер ағыны ретінде қарастырады. Ол бұл ағынды бөліктерге (дейтграммалар) бөледі, деректерді жіберу үшін ТСР IP модулін шақырады.

2. Деректердің дұрыстығын қамтамасыз ету. ТСР модулі деректерді бұзылудан, жоғалып кетуден, қайталанудан және деректердің кезегінің бұзылуынан қорғайды. Ол үшін барлық октеттер өсу ретімен нөмірленеді. Әрбір сегменттің тақырыбы ондағы октеттер санынан және бірінші октеттің реттік нөмірінен тұрады. Содан кейін әрбір сегментте бақылау қосындысының мәні бар, ол бойынша деректердің бұзылуы тексеріледі (5.6 - сурет).

3. Арналарды бөлу. ТСР хаттамасы бір уақыт мезетінде бірнеше қосылыстың жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Сондықтан ТСР-сегменттің тақырыбында порт нөмірлері бар. Интернеттің кең тараған барлық қызметтерінің порттарының стандартты нөмірлері болады. Мысалы, электрондық поштаның портының нөмірі – 25, FTP – 21 және т.б. IP-адрес пен порт нөмірінің жиынтығын сокет деп атайды. Сокет Интернеттің қолданбалы процесін ерекше түрде идентификациялайды.

4. Қосылыстарды басқару. Қосылыс дегеніміз – деректер ағындарының жағдайы, оның ішінде, сокеттер, жіберілген және қабылданған октеттердің нөмірлері, терезелер өлшемдері туралы ақпараттар жиынтығы.