Бақылау сұрақтары:

1. Тектоникалық қозғалыстардың қозғалмалы күштері қандай?

2. Жер қыртысының радиалды қозғалыстарының

сипаттамасы?

3. Жер қыртысының тангесиалды қозғалыстарының түрлері?

4. Геотектоника, неотектоника нені зерттейді?

5. Жер қартыстың тербелмелі қозғалыстың жылдамдығы

қандай?

6. Теңіздің трансгрессиясы , регрессиясы дегеніміз не?

7. Жер қартыстың тербелмелі қозғалыстарды зерттейтін

тарихи және геодезиялық әдістердің сипаттамасы.

8. Жер қартыстың тербелмелі қозғалыстарды зерттейтін

геоморфологиялық және геологиялық әдістердің

сипаттамасы.

9. Палеогеографиялық қисығы дегеніміз не?

Тақырып 5.4 Жерсілкінулер

Жерсілкінулер туралы түсінік, олардың себептері мен жіктелуі.

Тектоникалық жерсілкінулер. Сейсмикалық ошақтың құрылысы. Сейсмикалық ошақтың тереңдігі бойынша жерсілкінулердің жіктелуі. Желсілкінулердің энергиясы мен балдылығы. Балл шкаласы. Жерсілкінулердің интенсивтілігі мен жиілігі. Теңіз сілкінулері, цунами. Жерсілкінулердің геологиялық нәтижелері, грунттардағы өзгерістер. Жерсілкінулерді зерттеу әдістері. Сейсмографтар мен сейсмограммалар. Сейсмикалық станциялар. Жерсілкінулердің географиялық таралуы. Антисейсмикалық құрылысы және жерсілкінулерді болжау.

Тақырып біткен соң оқушылар міндетті:

Білу:

-жерсілкінудің себептері және олардың жіктелуін;

- сейсмикалық ошақтың құрылысын; жерсілкіну, теңізсілкіну мен цунамидың балдық кестесін;

- жерсілкінуді зерттейтін әдістер;

- жер шарында жерсілкінудің таралуы;

Менгеру:

- жерсілкіну себептерін түсіндіру,

- жерсілкіну жіктелуіне мысалы келтіру,

- сейсмикалық ошақтың құрылысын баяндау.

Қалыптастыралатын құзырлықтар:

Базалық:

- керек ақпараттарды жинау және жүйелеу;

Бақылау сұрақтары:

1. Жер сілкінісінің қандай себептерін білесіз?

2. Сейсмикалық толқындар қалай пайда болады?

3. Цунами қалай пайда болады?

4. Ошақтан алыстағанда жерсілкіну энергиясы қалай өзгереді?

5. Жерсілкіну арқылы грунттар қандай өзгеріске ұшырайды?

6. Қазақстандағы сейсмикалық аймақтарды атандар.

7. Жерсілкінуді қалай прогноздеуге болады?

Тақырып 5.5 Тектоникалық бұзылыстар

Тау жыныстарының бұзылған және бұзылмаған жатыс формалары. Қабат және оның элементтері. Тау жыныстарының жатыс элементтері және оларды өлшеу әдістері. Кен тұсбағары және оның құрылысы, онымен жұмыс жасау әдістері.

Қатпарлы бұзылыстар. Қатпар, оның морфологиялық және геометриялық элементтері. Антиклиналь және синклиналь қатпарлар. Кеңістіктегі, осьтік жазықтықтағы орналасауы, құлыптың осі мен морфологиясы бойынша қатпарлардың жіктелуі. Қатпарлардың түрлері: брахиқатпарлар, күмбездер, мульдалар.

Қатпарлылық. Қатпарлы құрылымдар. Антеклиздер, синеклиздер, антиклинориялар, синклинориялар. Қатпарлардың жаралуы. Қатпарларды геологиялық карталар мен қималарда бейнелеу.

Жарықшақтар және олардың жаралуы. Жарықшақтардың жіктелуі. Жарықшақтылық. Кливаж.

Ығысулары бар айырылымды бұзылыстар. Айырылымды бұзылыс элементтері. Айырылымды бұзылыстардың түрлері: лықсымалар, қаусырмалар, бастырмалар, ығыспалар, горсттар, грабендер. Аралас айырылымды бұзылыстар. Жарылмалар және жер қыртысында олардың таралуы. Кентүзілім үрдісіндегі жарылмалардың ролі.

Қалыптастыралатын құзырлықтар:

Базалық:

- өмір бойы өзіндік білімді және әдеттерді жаңалау;

- коммуникативтік қабілеттерге ие болу;

Кәсиби:

- кәсіби терминдарды дұрыс пайдалану, тәжірибе жұмыстарда ой-өрістерді қалыптастыру үшін геологиялық ақпараттарды жинау және жүйелеу;

- арнайы геологиялық картографиялық материалдармен жұмыс жасау, далалық тәсілдермен тау жыныстарды анықтау.

- схематикалық геологиялық қималарды, стратиграфиялық бағандарды құрастыру; пайдалы қазбалар мен тау жыныстарды анықтау және баяндау;

Бақылау сұрақтары:

1.Қатпар дегеніміз не? Оның элементтерін баянданыз.

2.Ось жазықтығына қарай қатпардың қандай түрлері бар?

3.Құлыб пішіне қарай қатпардың қандай түрлері бар, ал қанаттарына қарай?

4.Периклиналь, центриклиналь, қатпардың ундуляциясы дегеніміз не?

5.Антиклинорий және синклинорий дегеніміз не?

6. Флексура, моноклинальды сипаттаныз.