Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
практикаа дістемелік нусау азаша.doc
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.07.2025
Размер:
628.74 Кб
Скачать

5.2.5 Еңбек ресурстарын пайдалану мен еңбекті төлеу қорын талдау

(Келесідей сұрақтар қамтылады: кәсіпорынның еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілу талдауы; кәсіпорынның еңбек ресурстарын қолдануын талдау, олардың толықтығы; қызметкерлер еңбегінің интенсивтілігін талдау; еңбек өнімділігін талдау; еңбек ақы қорын пайдалануды талдау, еңбек факторларының кәсіпорын қызметінің нәтижелігіне әсері).

5.2.6 Өндіріс шығындары (айналымы) талдауы және өнімдердің (қызметтердің) өзіндік құны

Бұл бөлімде келесідей сұрақтар қарастыруы керек (сауда кәсіпорындары мысалында): айналым шығындарының деңгейі; айналым шығындары деңгейінің өзгеріс тенденциясын анықтау және динамикасын талдау (фирма аралық салыстырмалы талдау); айналым шығындары деңгейі және сомасы бойынша жоспардың орындалуын талдау (жоспармен және өткен жылдар толығымен, жекелеген баптар шеңберіндегі салысытру, айналым шығындарының құрылымын бағалау және талдау); айналым шығындары деңгейінің өзгерісіне әсер ететін факторларды талдау (тауар айналымы көлемі, тұрақты шығындардың сомасы, айнымалы шығындардың деңгейі, ассортименттік құрамы бойынша немесе сату түрлері бойынша тауар айналымы құрылымын талдау, тауар айналымдылығы жылдамдығын талдау; қызметтерге, электр энергиясына, отын және басқада материалдық ресуртар бағалары мен тарифтерін талдау; тауарларға бағаларын талдау, сауда материальды-техникалық базаларын пайдалануын талдау, еңбек өнімділігі деңгейі); әрбір бап бойынша шығындар айналымы деңгейі және сомалары өзгерісінің факторларының толықтай талдауы (еңбекақы сомасы, көлік шығындарының сомасы, жал, аренда шығындары, есептелген амортизация сомасы, негізгі қорларды жөндеу шығындарының сомасы, электр энергиясына шығындар, сумен қамтамасыз ету, ғимараттарды жылыту, таураларды буып-түю, сорттау, өңдеу, сақтауға шығындар сомасы, жарнамаға шығындар, несиелік ресурстарды пайдаланғаны үшін төленген пайыздар сомасы, тауарлардың жеткізу, сақтау және өткізу кезіндегі жоғалтулар өзгерісінің факторы, ыдыстарға шығындар, әлеуметтік қажеттіліктерге аударымдар, салықтар, басқару шығындары).

Өнімдер (қызметтер) өндіруге кеткен шығындардың жалпы сомасының талдауы, жалпы өнімдер тенгесіне шаққандағы шығындарының талдауы, жекелеген өнімдер түрлерінің өзіндік құнының талдауы).

5.2.7 Кәсіпорынның табыстарын, пайдасын және рентабельділігін талдау

Сауда кәсіпорыны мысалында қарастырамыз: табыстардың орташа деңгейі, табыстар сомаларының өзгерісіне факторлар әсері (тауар айналымы көлемі, тауар айналымы құрылымы, тауарлардың i түрлері немесе сату түрлері бойынша жалпы табыстар деңгейі). Сауда қызметтерінен пайда, пайданың факторлық талдауы (тауар айналымы көлемі, жалпы табыстардың орташа деңгейі, айналым шығындарының орташа деңгейі); сауда кәсіпорыны жұмысының рентабельділігі; негізгі, айналым капиталдарының рентабельділігі (тауар айналымы); өндіріс шығындары рентабельділігі (айналым);

5.2.8 Сауда кәсіпорнының қаржылық жағдайын талдау

Бөлімде орындалатындар: өтімділік (ликвидтілік) талдауы; төлем қабілеттілік талдауы; қаржылық тұрақтылық талдауы (қаржылық тұрақтылық запасы; меншікті, акционерлік капитал шоғырлануы коэффициенттері; қаржылық левередж коэффициенті; меншікті қаражаттар, қаржылық қаражаттардан тәуелділігі коэффициенттері, жылжымайтын мүліктерге қарыз қаражаттарын тарту; капитал өсімі коэффициенті, өзіндік қаржыландыру; меншікті капитал икемділігі коэффициенті, оның айналымдылығы; өзіндік қаржыландыру коэффициенті; іскерлік белсенділік талдауы (өндіру коэффициенті, және с.с.).

Қабылдау қарапайымдылығы үшін есептің 2 бөлімінде фирма шаруашылық қызметтерінің талдауын кесте формасында (кесте 5,6,7) сауда, құрылыс, ауыл шаруашылық кәсіпорындары мысалында ұсынамыз.

Кесте – 5 Сауда кәсіпорынның шаруашылық қызметін талдау

Талдау түрлері

Көрсеткіштер мен критерилер

Рекомендуемая литература

1. Тауар айналымын талдау

1.1 Тауар айналымы динамикасының талдауы

1.2 Әр тауар түрі немесе тауар тобы бойынша тауар айналымының жоспарының орындалуы

1.3 Тауар айналымының көлеміне факторлардың әсер етуін есептеу

1.4 Тауар айналымы құрылымының талдауы

1.5 Сату түрлері бойынша тауар айналымының талдауы

1.6 Сауда кәсіпорны жұмысының ырғықтылығы талдауы

Савицкая Г.В.

АХД предприятий АПК: Учебное пособие. – 5 изд., испр. И доп. – Мн:Новое знание,2005 Глава 14, стр.583-622

3.Экономичес-кий анализ в торговле: учебное пособие /под ред М.И.Баканова.-М.:Финансы и статистика,2007

Стр.281-327

2. Сауда үрдісін тауармен қамтамасыз етуді және тауар ресурстарын пайдалану тиімділігі талдауы

2.1 Тауар балансын шығару

2.2 Тауардың түсуі жоспарының орындалуын талдау

2.3 Тауар қорының жағдайына талдау

2.4 Тауар айналымы талдауы

(тауар айналымының жылдамдығы)

Савицкая Г.В.

АХД предприятий АПК: Учебное пособие. – 5 изд., испр. И доп. – Мн:Новое знание,2005 Глава 14, стр.583-622

Экономичес-кий анализ в торговле: учебное пособие /под ред М.И.Баканова.-М.:Финансы и статистика,2007

Стр.172-198

3.Еңбек ресурстарымен қамтамасыз ету талдауы және оларды тиімді пайдалану

3.1 Еңбек ресурстарымен қамтамасыздандыру

3.2 Еңбек ресурстарын толық пайдалануы

3.3 Сауда қызыметкерлерінің еңбегінің интенсивтілігі

3.4 Еңбек факторларының тауар айналымының көлеміне әсері

3.5 Сауда қызыметкерлерінің орташа сағаттық өндірімі (еңбек өнімділігі)

1.Савицкая Г.В.

АХД предприятий АПК: Учебное пособие. – 5 изд., испр. И доп. – Мн:Новое знание,2005 Глава 14, Стр. 592-595

2.Экономичес-кий анализ в торговле: учебное пособие /под ред М.И.Баканова.-М.:Финансы и статистика,2007

Стр.198-230

4. Сауданың материалдық – техникалық базасының жағдайы мен оны пайдаланудың

талдауы

4.1 Негізгі қорлардың жағдайы және олардың сауда үрдісіне әсері (НҚ белсенді бөлігінің үлесі, жалпы аудандағы сауда ауданының үлесі, тозу коэффициенті, негізгі қорлардың жаңартылуы, еңбектің қормен қарулану деңгейі, техникалық қарулануы, сауда кәсіпорынның техникалық жарақтандырылу деңгейі, машиналар мен қондырғылардың жастық құрамы және орташа жасы);

4.2 Машиналардың, құрал – жабдықтардың, ғимараттардың бөлек түрлерімен қамтамасыздандыру дәрежесі;

4.3 МТБ пайдалану интенсивтілігінің деңгейін бағалау (қор қайтарымы, қор сыйымдылығы, 1кв.метр сауда ауданына тауар айналымы көлемі, қойма ғимараттары мен сақтау орындарына келетін1куб. метріне тауарлар запасының орташа көлемі, тоңазытқыш камералардың1куб.метріне келетін азықтарды сақтау тонна-күн саны);

4.4 Қор қайтарымы мен негізгі қорлар сомасының тауар айналымы көлеміне әсері

4.5 Кәсіпорынның сауда ауданын пайдалануын талдау

4.6 МТБ пайдалану тиімділігін бағалау (сауданың негізгі қорларының 1 тенгесіне келетін пайдасы; оның 1 м2 келетін пайдасы

1.Савицкая Г.В.

АХД предприятий АПК: Учебное пособие. – 5 изд., испр. И доп. – Мн:Новое знание,2005 Глава 14, Стр. 595-597

5. Айналым шығынына талдау

5. 1 Айналым шығыны деңгейін есептеу

5.2 Айналым шығыны динамикасын талдау және айналым шығыны деңгейінің өзгеру тенденциясын анықтау (салыстырмалы фирмааралық талдау);

5.3 Айналым шығыны сомасы және деңгейі бойынша жоспардың орындалу талдауы (Жоспармен және өткен жылдармен толықтай, сонымен қатар жекелеген баптар бойынша салыстыру, айналым шығындары құрылымын талдау және бағалау);

5.4 Айналым шығыны деңгейінің өзгеруіне әсер ететін факторларды талдау (тауар айналымының көлемі, тұрақты шығындар сомасы, өзгермелі шығындар дәрежесі, сату бағасы немесе тауар айналысының ассортименті бойынша тауар айналысының құрылымына талдау, тауар айналымы жылдамдығының талдауы, қызыметтің электро-энергиялық тарифі мен бағасына талдау,отын және басқа материалдық ресурстардың, тауар бағаларына талдау, сауданың материалдық – техникалық базасын пайдалануды талдау, еңбек өнімділігінің деңгейі);

5.5 Әрбір бап бойынша айналым шығыны сомасы мен дәрежесі өзгеруін бөлшектеп талдау, (еңбекақы мөлшері, көліктік шығындар мөлшері, жалға жұмсалған шығын мөлшері, аударылған амортизациялық өтелім мөлшері, негізгі құралдарды жөндеу үшін жұмсалған шығын, электрэнергиясына жұмсалған шығындар, сумен қамтамасыздандыру шығыны, ғимараттарды жылумен қамтамасыздандыру шығыны. Тауарларды сақтауға, қайта жөндеуге, сұрыптауға, қаптауға жұмсалған шығын мөлшері, жарнама шығыны, несиелік ресурстарды қолданылғаны үшін төленген пайыздық қаражат шығыны, тауарларды тасымалдау, сақтау мен сату кезіндегі шығын, тараға жұмсалған шығын, әлеуметтік қажеттілктерге аударылған шығындар, салықтар, жұмысқа алу мен шығару кезіндегі шығындар, басқарушылық шығындар).

1.Савицкая Г.В.

АХД предприятий АПК: Учебное пособие. – 5 изд., испр. И доп. – Мн:Новое знание,2005 Глава 14, Стр.598-605

2. Экономичес-кий анализ в торговле: учебное пособие /под ред М.И.Баканова.-М.:Финансы и статистика,2007

Стр.327-354

6.Кәсіпорын табысын талдау

6. 1 Табыстың орташа деңгейі (соңғы 3-5 жылдағы көрсеткіштер мәліметтер динамикасын зерттеу; есептік кезеңдегі зерттеу көрсеткіштері бойынша жоспардың орындалуын зерттеу және олардың деңгейлерінің өзгерісінің себебін анықтау);

6.2 Табыстар сомасының өзгерісіне факторлар әсерін зерттеу (тауар айналымы көлемі, тауар айналымы құрылымы, тауарлардың i- түрлері немесе сату түрлері бойынша жалпы табыс деңгейі).

1.Савицкая Г.В.

АХД предприятий АПК: Учебное пособие. – 5 изд., испр. И доп. – Мн:Новое знание,2005 Гл.14, С.605-608

7.Кәсіпорын пайдасы мен рентабельділігін талдау

7.1 Саудалық қызметтен түскен пайда

7.2 Пайданың факторлық талдауы (тауар айналымының көлемі, жалпы табыстың орташа деңгейі, айналым шығынының орташа деңгейі);

7.3 Сауда кәсіпорны жұмысының рентабельділігі;

7.4 Тауар айналым рентабельділігі;

7.5 Айналым шығынының рентабельділігі;

7.6 Операционды капитал рентабельділігі;

7.7 Жиынтық капитал рентабельділігі.

1.Савицкая Г.В.

АХД предприятий АПК: Учебное пособие. – 5 изд., испр. И доп. – Мн:Новое знание,2005 Гл14, С.608-612

8. Сауда кәсіпорнының қаржылық жағдайының талдауы

8.1 Ликвидтілікті талдау (Жалпы, тез, жедел ликвидтілік коэффициенттері; ақшалық және жедел активтер коэффициенттері; ағымдық активтердегі запастар коэффициенті; таза айналымдық активтер маневерлік, автономия және с.с коэффициентер.)

8.2 Төлем қабілеттілігін талдау (меншікті қаражат сомасы; жалпы қарыз коэффициенті; таза ақша ағымдары мөлшері; төлем қабілеттілігі коэффициенті; дебиторлық қарыз айналымдылығы коэффициенті; несиелік қарыз төлемінің орташа мерзімі; несиелік қарыз айналымдылығы коэффициенті.)

8.3 Қаржылық тұрақтылығын талдау (қаржылық төзімділік запасы; өзіндік, акционерлік капиталдың шоғырлануы коэффициенттері; қаржылық левередж коэффициенті; қарыз қаражаттарына, өзіндік қаражаттарға, қарыз қаражаттарына тартылған тәуелділік коэффициенттері, жылжымайтын мүлікке капитал өсімі, өзін-өзі қаржыландыру коэффициенті; өзіндік капитал маневрлігі, оның айналымдылығы коэффициенті; өзін-өзі қаржыландыру коэффициенті.

8.4 Іскерлік белсенділік талдауы (өндімділік коэффициенті және с.с)

Экономический анализ в торговле: учебное пособие /под ред М.И.Баканова.-М.:Финансы и статистика,2007

Стр.104-143

Кесте – 6 АӨК және ауыл шаруашылық кәсіпорындары шаруашылық қызметін талдау

Талдау түрлері

Көрсеткіштер мен критерилер

Ұсынылатын әдебиетер

1. Ауыл шаруашылық кәсіпорындарының шаруашылық жүргізу жағдайы мен экономикалық даму деңгейіне талдау

1.1 Ауыл шаруашылық өндірісінің ерекшелігі

1.2 Табиғи –экономикалық жағдайының талдауы

1.3 Өндірістік мамандандырылуы шоғырлануыдырылуы деңгейіне талдау

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК.: Учебник. – 2-е изд., испр. Минск «Экоперспектива». 1999 стр. 5-11

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК: Учебное пособие.-5 изд. испр. и доп.-Мн.: Новое знание, 2005 стр.5-12

2. Жер ресурстарын пайдалануды талдау

2.1 Шаруашылықтың жер қоры мөлшерінің талдауы

2.2 Шаруашылық жер қорының құрылымын талдау

2.3 Ауыл шаруашылық алқаптарды пайдалану тиімділігінің талдауы

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК.: Учебник. – 2-е изд., испр. Минск «Экоперспектива». 1999 стр. 68-79

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК: Учебное пособие.-5 изд. испр. и доп.-Мн.: Новое знание, 2005 стр. 72-82

3. Ауыл шаруашылық кәсіпорындарының өндірістік негізгі қорларымен қамтамасыздандырылуы мен оларды тиімді пайдалану талдауы

3.1 Ауыл шаруашылық кәсіпорындарының негізгі қорлармен қамтамасыздандырылу жалпылама көрсеткіштерін талдау мен оларды тиімді пайдалану

3.2 Тракторлық паркті пайдалану талдауы

3.3 Дәнді дақылдар жинағыш комбайндарды пайдалану талдауы

3.4 Жүк автокөлігін пайдалану талдауы

3.5 Жөндеу шеберхана жұмысының талдауы

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК.: Учебник. – 2-е изд., испр. Минск «Экоперспектива». 1999 стр. 79-116

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК: Учебное пособие.-5 изд. испр. и доп.-Мн.: Новое знание, 2005 стр. 83-122

4. Еңбек ресурстарын пайдалану мен еңбекақы қорының талдауы

4.1 Ауыл шаруашылық кәсіпорындарының еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілуін талдау

4.2 Кәсіпорындағы еңбек ресурстарын пайдалануды талдау

4.3 Еңбек өнімділігін талдау

4.4 Еңбекақы қорын пайдалануды талдау

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК.: Учебник. – 2-е изд., испр. Минск «Экоперспектива». 1999 стр. 116-144

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК: Учебное пособие.-5 изд. испр. и доп.-Мн.: Новое знание, 2005 стр. 125-160

5. Өсімдік шаруашылығы өнімдері өндірісінің талдауы

5.1 Өсімшаруашылығы өнімдері өндірісінің динамикасы мен орындалуын талдау

5.2 Егу жоспарының орындалуы мен егістік алқап құрылымын талдау

5.3 Ауылшаруашылық өнімдерінің түсімділігін талдау

5.4 Агротехникалық шараларды орындау жоспарының талдауы

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК.: Учебник. – 2-е изд., испр. Минск «Экоперспектива». 1999 стр. 12-40

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК: Учебное пособие.-5 изд. испр. и доп.-Мн.: Новое знание, 2005 стр. 15-42

6. Малшаруашылық өнімдерін өндірудің талдауы

6.1 Малшаруашылық өнімдерін өндірудің талдауы

6.2 Мал басы саны мен жоспарының орындалуына және оны өсіру резервіне талдау

6.3 Мал табанының құрылымдық талдауы

6.4 Мал өнімділігінің талдауы

6.5 Малдардың мал азығымен қамтамасыздандыру талдауы

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК.: Учебник. – 2-е изд., испр. Минск «Экоперспектива». 1999 стр. 40-68

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК: Учебное пособие.-5 изд. испр. и доп.-Мн.: Новое знание, 2005 стр.43-71

7. Ауылшаруашылқ өнімдерінің өзіндік құнының талдауы

7.11Өнімді өндіруге жұмсалған шығындардың жалпы сомасын талдау

7.2 Жалпы өнімнің теңгесіне шаққан шығындар талдауы

7.3 Жекелеген өнімдер түрлерінің өзіндік құнының талдауы

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК.: Учебник. – 2-е изд., испр. Минск «Экоперспектива». 1999 стр. 116-144

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК: Учебное пособие.-5 изд. испр. и доп.-Мн.: Новое знание, 2005 стр.160-212

8. Ауылшаруашылық кәсіпорындар қызметінің қаржылық нәтижелеріне талдау

8.1 Ауылшаруашылық өнімдерін пайдалану және сатуды талдау

8.2 Өнімдерді, қызметтерді және жұмыстарды сатудан түскен қаржылық нәтижелерін талдау

8.3 Орташа сату бағасы деңгейінің талдауы

8.4 Кәсіпорын рентабельділігін талдау

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК.: Учебник. – 2-е изд., испр. Минск «Экоперспектива». 1999 стр. 193-230

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК: Учебное пособие.-5 изд. испр. и доп.-Мн.: Новое знание, 2005 стр.213-261

9. Кәсіпорынның қаржылық жағдайына талдау

9.1 Кәсіпорын каптиалының қалыптасу көздері құрылымына талдау

9.2 Кәсіпорынның төлеу қабілеттілігінің талдауы

9.3 Кәсіпорынның несиеқабілеттілігін бағалау

9.4 Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылық запасын бағалау

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК.: Учебник. – 2-е изд., испр. Минск «Экоперспектива». 1999 стр. 272-344

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК: Учебное пособие.-5 изд. испр. и доп.-Мн.: Новое знание, 2005 стр.353-513

10. АӨК басқа салаларындағы кәсіпорындардың қызметтерін талдау

10.1 Қайта өндеу кәсіпорындарының шаруашылық қызметіне талдау

10.2 Материалдық – техникалық қамтамасыздандыру

кәсіпорындарының шаруашылық қызметіне талдау

10.3 Ауыл шаруашылығына аграрлы-химиялық қызмет көрсету бойынша кәсіпорындардың шаруашылық қызметіне талдау

10.4 Құрылыс ұйымдарының шаруашылық қызметіне талдау

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК.: Учебник. – 2-е изд., испр. Минск «Экоперспектива». 1999 стр. 365-487

Савицкая Г.В. АХД предприятий АПК: Учебное пособие.-5 изд. испр. и доп.-Мн.: Новое знание, 2005 стр.514-633

Кесте 7 – Құрылыс ұйымының шаруашылық қызметін талдау

1. Құрылыс-монтаж жұмыстарының көлемін, құрылымын талдау

1.1 Құрылыс-монтаж жұмыстары көлемінің динамикасы және объектілерді тапсырыс берушілерге өткізу

1.2 . Құрылыс-монтаж жұмыстарының құрылымы.

1.3 Құрылыс ұйымдарының жұмыстарының ырғақтылығын (ритмичности) талдау

1.4 Құрылыс объектілерін іске қосу жоспарының орындалуын талдау

1.5 Құрылыс-монтаж жұмыстарының көлемінің фактрлары

1.6 Құрылыс материалдарының пайдалануын талдау

1.Савицкая Г.В.

АХД предприятий АПК: Учебное пособие. – 5 изд., испр. И доп. – Мн:Новое знание,2005 Гл15, С.626

2. Құрылыс өнімдерінің өзіндік құнын талдау

2.1 Құрылыс өнімін өндіруге кеткен шығындардың жалпы сомасын талдау

2.2 Құрылыс өнімінің динамикасы жоспарының орындалуы және

1 тенгеге шығындары өзгерісінің факторлары.

2.3 Шығындар құрамы мен құрылымына талдау

2.4 Материалдың бірлігінің нақты өзіндік құнының қалыптасуына талдау

2.5 Құрылыс жұмыстары еңбегін төлеу бойынша шығындар және машиналар мен құрал-жабдықтардың эксплуатациясы бойынша шығындардың факторлық талдауы

1.Савицкая Г.В.

АХД предприятий АПК: Учебное пособие. – 5 изд., испр. И доп. – Мн:Новое знание,2005 Гл15, С.634

3-8 талдаудың басқа түрлері (кесте 5 көрсетілген)

Құрылыс ұйымдарының ресурс әлеуетін пайдалануын, қаржылық нәтижелерін, қаржылық жағдайын талдау, әдістемесі басқа бөлімдерде сипатталған, өнеркәсіп және ауыл шаруашылық кәсіпорындарының осындай көрсеткіштерін талдаудан көп өзгерісі жоқ.

3 бөлім дипломдық жұмыстың тақырыбына сәйкес таңдалады. Мысалы, егер дипломдық жұмыстың тақырыбы «кәсіпорында персоналды басқару» болса, ондасәйкес талдау жасалады. Егер дипломдық жұмыстың тақырыбы «Фирманың өткізу қызметін басқару» болса, онда 3 бөлім кәсіпорынның өткізу қызметін талдауға арналады (маркетингтік талдау, свот-талдау және т.б.)