Сөйөмбикә атлығып килеп сыға.

Сөйөмбикә. Мин ул, мин! Мин ул уның кәләше!

Һылыубикә. Абау... бәпесем!..

Йософ. Ҡыҙым, ни ҡылығың был? Бөтә ил-ғәләм алдында...

Юныс. Әйттем бит...

Сөйөмбикә. Бирһәгеҙ ҙә, бирмәһәгеҙ ҙә барам — мин уныҡы!

Йәнсура (ҡыҙ янына атлығып). Ул минеке! (Ҡосаҡлашып сығып китәләр).

Күмәк тауыш. Ләхәүлә, был ни эш?!

Бойорған Сәйет. Күрәләтә йөзөбөзгә төкөрдө...

Вәкил. Әйттем бит, ун башҡыртҡа — бер иман!

Исмәғил (көлөп). Хе-хе-хе... Беҙҙең иман — намыҫыбыҙҙа, ә һеҙҙеке — ҡул осоғоҙҙа. Теләһәгеҙ — тотаһығыҙ, теләмәһәгеҙ — быраҡтыраһығыҙ.

Йософ. Ағайым, ул тиклем ҡуйыртмайыҡ!

Бойорған Сәйет. Бу ни хәл?! Шәриғәт хөкөмө буйынча...

Исмәғил. Сеү! Бында беҙҙең үҙ хөкөмөбөҙ. Йософ мырҙа, Һылыубикә килен, шулай уҡ Ҡазан һәм Мәскәү илселәре ошонда ҡалып тороғоҙ (ҡул һелтәп), башҡаларығыҙ ат бәйгеһенә - выжт!.

«Артыҡ бүрәнә баштары” таралыша.

Бойорған Сәйет. Зерә дә йәмсез килеп чыҡты... Йә, ни ҡылабыз, кенәз?

Кадыш Кудинов. Сөйөмбикәгеҙҙе Жангали ханға килешкәйнек бит инде.

Һылыубикә (иҙән тибеп). Юҡ, килешеп етмәгәнбеҙ! Ҡыҙҙың үҙенән һораманыҡ!

Йософ. Ә мин үҙеңде алғанда һорағайнылармы һуң? Аллаға шөкөр, нисәмә бала үҫтерҙек. Мырҙа ғына булһам да, хан һыйында йәшәйһең. (Башын тотоп). Их, Ҡазан ханына ҡайната булырмын, тигәйнем...

Исмәғил. Булырһың, әле һуң түгел.

Һылыубикә. Ҡазанға бирер ҡыҙым юҡ! Бәпесемдең башын ашатырғамы?

Бойорған Сәйет. Сылыубикә ханым, баш ашарға Ҡазанда бүреләр юҡ ич!

Һылыубикә. Ҡоҙғон ояһы...

Йософ. Тыйыл, тим! Сәсе оҙон, аҡылы ҡыҫҡа, тигәндәй, ҡыҫылма ирҙәр эшенә! Сәғәте һуҡмайынса, ауыҙыңды йомоп тот — килешеүҙе бәпесеңә белдертмә. Телеңде тешләп йөрө! ЮҒиһә, күрәһеңме анау торған балтаны — сәсеңде лә, телеңде лә башың менән ҡуша бер юлы ҡыҫҡартырмын.

Һылыубикә (илап). Ил өҫтөндә йөҙөк ҡашындай бәпесеңде... Мөхәббәтен иҫәпкә алыр инең...

Исмәғил (Һылыубикәнең яурын башынан һөйөп). Киленкәйем, хан ҡайнанаһы булырыңды онотма! Йософоңдо ла кенәз ҡылырбыҙ, Аллаһ бойорһа. Зарурият мөхәббәттән өҫтөнөрәк! (Бойорған Сәйет менән Кадыш Кудиновҡа). Бөйөк кенәз Василийға еткерегеҙ: Сөйөмбикә Йәнғәлиҙеке буласаҡ!

Йософ (елкәһен тырнап). Әй әттәгенәһе... Йәнсураһын нишләтәбеҙ? Әллә, тим...

Исмәғил. Бер ниндәй ҙә «әллә-мәллә» түгел! Йәнсура батырҙы тиҙ генә, ололап-ҙурлап, азаматтар башлығы итеп күтәрегеҙ. Баштан-аяҡ ҡоралландырып, монаятлап, ил өсөн изге хеҙмәткә — Тын йылғаһы буйындағы баяғы Боролош (К. Кудиновҡа) — урыҫтарса Воронеж ҡәлғәһенә юлландырығыҙ. Мәскәүгә барыр юлыбыҙҙы татар-урыҫ казактары баҫҡынсылығынан йән аямай ҡурсалаһын. Яраларҙы уңалтыусы иң шәп табип — ваҡыт ул.

Йософ. Эйе шул. Бер нисә йыл азаматлыҡта интекһә, булыр-булмаҫ һөйөүенән дә һүрелер, шул арала Сөйөмбикәбеҙ шәһри Ҡазандың никахлы ханбикәһенә әүерелер.

Бойорған Сәйет. Хаҡ сүз. Шиты-крыты булыр, урыс дуслар әйтмешли.

Һылыубикә менән Исмәғилдән башҡалары бөтәһе бергә. Бәрәкалла! Алтын аҡыл!

4-енсе сәхнә

Ап-аҡ олонло Яңғыҙ ҡайын төбөндә Сөйөмбикә башлығындағы ҡыҙҙар төркөмө. Ҡаршы яҡтан егеттәр — Йәнсура батыр башлығындағы азаматтарҙы Тын йылғаһы боролошона алыҫ хеҙмәткә оҙатыу. Ҡыуаҡлыҡтар артында егеттәрҙең менге аттары бышҡыра ла тибенә. Бөтә сәхнә китеүсе егеттәрҙең һәм оҙатып ҡалыусы ҡыҙҙарҙың халыҡ йыры «Ерән ҡашҡа»ны башҡарыуына ҡорола.

Йәнсура. Егеттәр, ярһыу азаматтарым! Йыраҡ, хәтәр юлға сығырға сәғәт һуҡты, аттарыбыҙ ҙа сыҙай алмай сапсына. Көмөш өҙәңгеләребеҙгә баҫҡансы, һөйгәндәребеҙҙең күҙҙәренә яҡын килеп төбәләйек, иң мөҡәддәс һүҙҙәребеҙҙе шыбырлайыҡ.

Ике төркөм ағылып килеп тоташа, күңелле шау-шоу.

Сөйөмбикә (һыҡтанып). Йәнсурам, китәһең... мине ҡалдырып китәһең...

Йәнсура (ҡосаҡлап). Сөйөмбикәм, һылыуым, ҡалдырмайым мин һине — йөрәгемдең түрендә алып китәм. Әйләнер ҙә ҡайтырмын, көтөп тор.

Сөйөмбикә. Үҙәгем өҙөлөр инде...