- •1.3 Дәріс комплекстері № 1 кредит
- •1. Тақырыбы: Кіріспе дәріс. Коммуналды гигиенасы пәні және әдістері. Пәннің даму тарихы. Коммуналды гигиенасының дамуындағы Қазақстан және Ресей ғалымдардың рөлі.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Коммуналды гигиена - елді мекен гигиенасы.
- •Пәннің даму тарихы
- •4. Көрнекілік материал:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •№ 1 Кредит
- •1. Тақырыбы: Санитарлық заңнамалар коммуналды гигиенасы саласындағы маманның іс әрекетінің негізі. Қазақстан Республикасында санитарлық-эпидемиологиялық қызметінің құрылымы және қызметі.
- •3. Дәріс тезистері.
- •Санитарлық бақылауды ұйымдастыру
- •1. Тақырыбы: Тұрғындар тіршілігінің санитарлық жағдайы үшін шаруашылық ауыз сумен қамтамасыз етудің гигиеналық міндеттері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Сумен қамтамасыз ету және су тұтыну
- •Сумен қамтамасыз ету жүйелері
- •Су құбырының тарату жүйесі
- •4. Көрнекілік материалдар:
- •5. Әдебиеттер
- •6. Бақылау сұрақты:
- •Қазақстанның тұщы су ресурстары қандай?
- •№2 Кредит
- •1. Тақырыбы: Тұрғындар арасында жұқпалы және жұқпалы емес ауруларды таратудағы су факторының ролі.
- •3. Дәріс тезистері: Аурудың таралуындағы су факторының ролі.
- •2. Суды тазартуды, зарарсыздандыруды нашар жүргізуден.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиеттер:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс жоспары:
- •Мәселенің тарихы
- •4. Көрнекілік материалдар:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Ауыз сумен қамтамасыз ету көзін таңдау. Санитарлық қорғау аймақтары.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Сумен қамтамасыз ету саласындағы сақтық санитарлық бақылау.
- •Су көздерінің жіктелуі
- •Жер асты су көздерінен сумен қамтамасыз ету
- •Жер беті су көздерімен сумен қамтамасыз ету.
- •Орталықтандырылмаған сумен қамтамасыз ету.
- •4. Көрнекілік материалдар:
- •5. Әдебиеттер:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Ауыз суды тазартудың әдістерін гигиеналық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Тазарту әдістерінің жалпы сипаттамасы
- •Қоспаларды коагуляциялау
- •Суды тұндыру және сүзу
- •Тазартудың арнайы әдістері.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Ауыз суды заласыздандырудың әдістерін гигиеналық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері: Дәрістің жоспары
- •Суды залалсыздандыру әдістері
- •Суды хлорлау 1853 ж. Орыс дәрігері п. Карачаров, хлордың антисептикалық қасиетін 1881 жылы р.Кох жазды.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Ағынды суларды тазартудың тиімділігі және санитарлық бақылау.
- •4.Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Қалалық іркінді сулар. Санитарлық сипаттамасы. Тазалау және зиянсыздандыру әдістерін гигиеналық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері: Дәрістің жоспары:
- •Қала ағынды сулары және канализация жүйелері.
- •Механикалық тазарту
- •Биологиялық тазарту
- •Ағынды суларды залаласыздандыру
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Су қоймаларын санитарлық қорғау бойынша шаралар жүйесі.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Өндірістік ағынды суларға сипаттама.
- •Мұнай және басқа да өндіріс түрлерінің ағынды сулары
- •4.Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Су қоймалары суындағы химиялық заттарды гигиеналық нормалау. Негізгі принциптері мен әдістері. Заңнама.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Химиялық заттардың улылығы мен қауіптілігі.
- •Алыстатылған зардап
- •Кезеңдік гигиеналық нормалау
- •2 Кезең – нормалаудың жеделдетілген кестесі.
- •3Кезең – созылмалы эксперимент.
- •4 Кезең – толық ашылған кесте.
- •Химиялық заттардың трансформациясы
- •Клиника – гигиеналық және эпидемиологиялық зерттеулер.
- •4. Иллюстративный материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Топырақтың гигиеналық маңызы. Топырақты қорғаудың қазіргі проблемалары.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Биогеохимиялық провинциялар
- •Агрохимикаттар.
- •1) Санитарлық-химиялық көрсеткіштер:
- •2) Санитарлы - микробиологиялық көрсеткіштер:
- •3) Санитарлы-гельминтологиялық көрсеткіштер.
- •4) Санитарлы-энтомологиялық көрсеткіштер.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Литература
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Топырақтың санитарлық жағдайын бағалаудың критерийлері. Топырақты ластанудан қорғаудың шаралары.
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Қатты тұрмыстық қалдықтар (қтқ)
- •Елді мекендерді қалдықтардан тазарту жүйелері
- •Тағамдық қалдықтарды жинау
- •Қала территориясын тазарту
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Қатты және сұйық қоқыстарды зиянсыздаңдырудың негізгі әдістері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Қтқ зарарсыздандыру және қайта өңдеу
- •Елді мекендерді санитарлық тазартуды бақылау
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Атмосфера ауасын қорғаудың қазіргі проблемалары. Атмосфера ауасын ластаушы көздер.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Атмосфералық ауаның ластануы мәселесінің маңыздылығы.
- •Атмосфераның физикалық қасиеттері
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Атмосфераның ластануының халықтың денсаулығына және тіршілігінің санитарлық жағдайына әсері, қауіпты факторлар.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Атмосфера ластануының жедел әсер ету жағдайлары
- •Атмосфера ластануының адамға созылмалы түрде әсер етуі.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Литература
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Атмосфераның ауа сапасын санитарлық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Ауадағы химиялық заттардың қажетті регламентациясы.
- •Атмосфералық ластаушыларды гигиеналық нормалаудың ерекшеліктері
- •Канцерогендерді нормалау.
- •Атмосфералық ластаушылардың таралу заңдылығы.
- •5. Әдебиет
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Дәрістің жоспары:
- •Атмосфералық ауаны қорғаудың шаралары.
- •Атмосфералық ауаның тазалығына санитарлық бақылау жүргізу.
- •Әдебиеттер.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Тұрғын үй, әлеуметтік проблема ретінде. Тұрғын үйлердің микроклиматын нормалаудың ғылыми негіздері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Микроклиматты нормалауды гигиеналық негіздеу
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Жаңа құрылыс материалдарын гигиеналық тұрғыдан бағалау және олардың адамдардың денсаулығына әсері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Емдеу-профилактикалық мекемелерінің гигиенасы.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Дәрістің жоспары:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •Палаталық бөлімдерге қойылатын талаптар.
- •Жұқпалы ауруханаларды жобалау және пайдалануға қабылдау.
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Шу және оның көздері
- •Шудың адам организміне әсері
- •Шудың таралу заңдылықтары және оны гигиеналық нормалау
- •Шудан қорғау
- •Шу көзіне санитарлық бақылау
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Аудандық жоспарлау.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Елді мекенді жоспарлау және жобалық құжаттар.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
4. Көрнекілік материал:
1. СЛАЙД Шудың жіктелуі.
2. СЛАЙД Шудың таралуы.
3. СЛАЙД Белл шкаласы.
4. СЛАЙД Әр түрлі көздердегі шу деңгейі.
5. Әдебиет
Аксенов И.Я., Аксенов В.И. Транспорт и охрана окружающей среды. М., Транспорт, 1996.
Близнюк В.Д. «Корреляционные связи между городским шумом и неинфекционной заболеваемостью населенияң. Гиг. и сан. – 2001. № 6. С. 20-22.
Гигиена окружающей среды. (под ред. Г.И.Сидоренко). М., Медицина, 1995.
Белл А. «Шум. Профессиональная вредность и общественное злоң. Женева, 1967.
Блувштейн Э.Е., Рысин Ю.С. «Методы расчета общего уровня непостоянного шумаң. Пробл. гиг. и орган здравоохр. в Узбекистане, Ташк. - 1992.
Шандала М.Г. «Опыт гигиенической разработки проблемы физических факторов окружающей средың, Гиг. и сан. – 1999. - № 4. – С. 3-9.
ГОСТ 20444-85. «Шум. Транспортные потоки. Методы измерения шумовой характеристикиң. Принят в РК в 2000г.
Карагодина И.Л. «Борьба с шумом и вибрацией в городахң. М. - 1979.
Карагодина И.Л., Боярский П.Р. «Борьба с шумом в современных городахң. М. - 1989.
«Окружающая среда и охрана здоровьяң. ВОЗ, ЕРБ, сер. № 35, 1994.
«Предельно-допустимые уровни шума в помещениях жилых и общественных зданий и на территории жилой застройкиң, СанПиН РК № 3.01.035.97.
СНиП 11-12-79. «Защита от шума. Нормы проектированияң. М., 1978. Принят в РК в 2000г. без изменений.
Постников Г.И. «Защита городов от транспортного шумаң. Киев.- 1992.
«Шум. Гигиенические критерии состояния окружающей средың.- ВОЗ, 1993.
6. Бақылау сұрақтары:
Тақырып бойынша қандай нормативтік құжаттарды білесіз?
Шу және шу көздері.
Шудың адам организміне әсері.
Шудың таралу заңдылықтары және оны гиеналық нормалау.
Шудан қорғау.
Шу көздерін санитарлық бақылау.
№8 кредит
2– дәріс.
1. Тақырыбы: Аудандық жоспарлаудың гигиеналық негіздері.
2. Мақсаты: Студенттреге аудандық жоспарлаудың гигиеналық негіздерін таныстыру.
3. Дәріс тезистері:
Дәрістің жоспары:
Аудандық жоспарлау.
Жобалық құжаттар.
Аудандық жоспарлау.
Ауданды қоршаған территорияны ескермей, елді мекендерді жоспарлауға және оның құрылысын жүргізуге болмайды, себебі көптеген жағдайларда бұл практика жүзінде дәлелденген. Бұл мақсатта аудандық жоспарлау қолданылады-нақтылы экономикалық комплексі бар, олардың элементтерінің өзара белгілі байланысы бар, олардың әкімшілік шекараларына байланыссыз өте үлкен территорияны жоспарлау.
Экономикалық тұрғыдан аудандық жоспарлау мынадай мүмкіншіліктер туғызады:
- елді мекендер мен өнеркәсіптер (мекемелер) арасындағы жер участкелерін дұрыс бөліп беру;
- сол территорияда елді мекендер мен өнеркәсіптерді дұрыс орналастыру;
- ауданның барлық территориясында комплексті, техникалық жағынан дұрыс ұйымдастыру.
Гигиеналық тұрғыдан аудандық жоспарлау мынадай мүмкіншіліктер туғызады:
- халықтың денсаулығын жақсарту үшін үлкен территория масштабында қолайлы табиғи факторларды дұрыс пайдалану (су объектілері, жасыл массивтер және т.б.);
- қаланың халқын азық-түлікпен қамтамасыз ету үшін ауыл-шаруашылық зонасын кұру;
- территорияда санитарлық шараларды жүргізу;
- өнеркәсіптік объектілерге қатынасты елді мекендерді рационалды орналастыруды жүргізу;
- сумен қамтамасыз етудің ең оптималды шығу көзін тандап алуды және ағынды суларды пайдалануды жүргізу;
- территорияда арнайы мамандандырылған ауруханаларды, санаторияларды демалыс үйлерін, лагерьлерді, туристік базаларды және т.б. дұрыс орналастыру.
Осыған байланысты санитарлық-эпидемиологиялық қызметінің органдарының алдында маңызды міндеттер тұр, олар аудандық жоспарлау бойынша қала салу жобасының құжаттарын гигиеналық бағалау. Бұл сұрақ бойынша мынадай нормативті құжаттар бар: «Методические указания по предупредительному санитарному надзору за районной планировкойң № 4954, 1989 г и «Инструкция о составе, порядке разработки, согласования и утверждения схем и проектов районной планировки и застройки городов, поселков и сельских населенных пунктовң (ВСН 38-82).
Аудандық жоспарлау үшін жоба құжаттарының келесі түрлері қажет:
- аудандық жоспарлаудың схемасы;
- аудандық жоспарлаудың жобасы.
Ауандық жоспарлаудың схемалары өлкелік, облыстық, республикалық территориялар үшін (облысқа бөлінбейтын жерлер) құрастырылады, ал аудандық жоспарлаудың жобалары - облысқа бөлінбейтін облыс, республика территорияның жеке бөліктеріне арналады және жекеленген аудандар үшін құрастырылады.
Аудандық жоспарлау схемаларын орналастыру жүйелері бірдей және арнайы шаруашылықтырының біркелкі болуына байланысты облыс топтарына арнап құрастыруға рұксат беріледі. Аудандық жоспарлау схемасы аудандық жоспарлау жобаларын жүзеге асыруға арналған жұмыстардың алдында құрастырылуы керек, себебі ол өнеркәсіптік, азаматтық, транспорттық, ауылшаруашылық және рекреациялық құрылыстардың, территориялы функционалды зоналауды өзара байланысты орналасуынын жалпы рационалды бағытын анықтайды.
Аудандық жоспарлаудың схемасы мен жобасында бір сұрақ ғана қарастырылады, тек оларды дәйектілеу мен нақтылау дәрежелерінің ғана айырмашылықтары бар. Жобаға қарағанда, схемаларда бұл сұрақтар жалпы түрде келтіріледі. Аудандық жоспарлау схемасының принципиалды шешімдері аудандық жоспарлау жобаларын елді мекендердің жоспарын, туристік кешендерді, қорықтарды және т.б. құрастыру үшін негізгі немесе басты нұсқау болып келеді.
Аудандық жоспарлауда жүргізілетін сақтық санитарлық бақылау:
1. Республикалық СЭС толық Республиканың, жеке облыстар мен өлкелердің аудандық жоспарлау схемаларын қарастырған кезде.
2. Облыстық СЭС облыстардың, өлкелердің аудандық жоспарлау схемаларын және бір облыста орналасқан аудандық жоспарлау жобаларын құрастырған кезде.
Санитарлық-эпидемиологиялық қызмет аудандық жоспарлау жұмыстарының барлық сатыларында бақылау жүргізеді: жобалаудың алдында; жобалау кезінде; құрастырылған схемалар мен жобаларды келісімге берген кезде; схемалар мен жобаларды жүзеге асыру кезінде.
І. Жобалаудың алдындағы сатыда сан.эпид.қызметінің органдары схемаға (жобаға) санитарлық тапсырма дайындайды - бұл құжаттың құрамына қоршаған ортаны жақсарту мен қорғау туралы, сонымен қатар региондағы қазіргі және келешектегі халықтың тұрмыстық, демалыс және еңбек жағдайларының қолайлылығын қамтамасыз ететін негізделген ұсыныстар кіреді. Санитарлық тапсырманың негізгі заң ережелері заказ берушіге беріледі, ол оны жобалаудың негізгі тапсырмасының құрамына енгізіледі.
ІІ. Жобалау процесінде санитарлық қызметтің санитарлық тапсырманың негізгі ережелерін анықтауға құқы бар. Оның көшірмесі жоғары тұрған органдарға (қалалық санэпид. басқармасы) жіберіледі. Жобалау сатысындағы анықтаулар жобалау ұсыныстарын алдын-ала қарастыру болып саналады. Осылардың арқасында аяқталған жобалар құжаттарын кейін күрделі түрде түзетіп өңдейді.
ІІІ. Схемаларды (жобаларды) келісімге берген кезде, халықтың өмірі мен қоршаған ортаның жағдайына қолайсыз әсерлердің мүмкіндігін зерттейді. Келісім қорытынды түрінде жазылады, Республиканың мемлекеттік бас санитарлық дәрігері немесе оның орынбасары қол қояды және заказ берушіге береді.
ІV. Аудандық жоспарлау схемаларының (жобаларының) жүзеге асырылуына жүргізілетін бақылау үшін санитарлық қызметоргандары: қала салу кеңесінің құрамына кіреді; гигиеналық сұрақтар бойынша басты жобалау мекемесінде консультация жүргізеді, ал кейбір кезде жобалау институттарының ғылыми-техникалық кеңесінің құрамына кіреді.
Санитарлық тапсырманың құрамына гигиеналық талаптар кіреді, олар мынаны анықтайды: алдыңғы қатарлы халық-шаруашылық обьектілерін орналастырудың мақсатқа сәйкестігі; тұрғын мекендердің дамуы мен орналасу жүйелерінің жетілуіне және өсуіне қажеттігі; тұрғын мекендер мен обьектілердің дамуы мен орналастыруы үшін жер алаңын таңдап алу; қоршаған ортаны жақсарту мен қорғау үшін бірініші кезектегі ірі шараларды жүзеге асыру; транспорттық және инжененрлік жүйелерді жетілдіріп жоғары сатыға көтеру.