- •1.3 Дәріс комплекстері № 1 кредит
- •1. Тақырыбы: Кіріспе дәріс. Коммуналды гигиенасы пәні және әдістері. Пәннің даму тарихы. Коммуналды гигиенасының дамуындағы Қазақстан және Ресей ғалымдардың рөлі.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Коммуналды гигиена - елді мекен гигиенасы.
- •Пәннің даму тарихы
- •4. Көрнекілік материал:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •№ 1 Кредит
- •1. Тақырыбы: Санитарлық заңнамалар коммуналды гигиенасы саласындағы маманның іс әрекетінің негізі. Қазақстан Республикасында санитарлық-эпидемиологиялық қызметінің құрылымы және қызметі.
- •3. Дәріс тезистері.
- •Санитарлық бақылауды ұйымдастыру
- •1. Тақырыбы: Тұрғындар тіршілігінің санитарлық жағдайы үшін шаруашылық ауыз сумен қамтамасыз етудің гигиеналық міндеттері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Сумен қамтамасыз ету және су тұтыну
- •Сумен қамтамасыз ету жүйелері
- •Су құбырының тарату жүйесі
- •4. Көрнекілік материалдар:
- •5. Әдебиеттер
- •6. Бақылау сұрақты:
- •Қазақстанның тұщы су ресурстары қандай?
- •№2 Кредит
- •1. Тақырыбы: Тұрғындар арасында жұқпалы және жұқпалы емес ауруларды таратудағы су факторының ролі.
- •3. Дәріс тезистері: Аурудың таралуындағы су факторының ролі.
- •2. Суды тазартуды, зарарсыздандыруды нашар жүргізуден.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиеттер:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс жоспары:
- •Мәселенің тарихы
- •4. Көрнекілік материалдар:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Ауыз сумен қамтамасыз ету көзін таңдау. Санитарлық қорғау аймақтары.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Сумен қамтамасыз ету саласындағы сақтық санитарлық бақылау.
- •Су көздерінің жіктелуі
- •Жер асты су көздерінен сумен қамтамасыз ету
- •Жер беті су көздерімен сумен қамтамасыз ету.
- •Орталықтандырылмаған сумен қамтамасыз ету.
- •4. Көрнекілік материалдар:
- •5. Әдебиеттер:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Ауыз суды тазартудың әдістерін гигиеналық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Тазарту әдістерінің жалпы сипаттамасы
- •Қоспаларды коагуляциялау
- •Суды тұндыру және сүзу
- •Тазартудың арнайы әдістері.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Ауыз суды заласыздандырудың әдістерін гигиеналық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері: Дәрістің жоспары
- •Суды залалсыздандыру әдістері
- •Суды хлорлау 1853 ж. Орыс дәрігері п. Карачаров, хлордың антисептикалық қасиетін 1881 жылы р.Кох жазды.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Ағынды суларды тазартудың тиімділігі және санитарлық бақылау.
- •4.Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Қалалық іркінді сулар. Санитарлық сипаттамасы. Тазалау және зиянсыздандыру әдістерін гигиеналық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері: Дәрістің жоспары:
- •Қала ағынды сулары және канализация жүйелері.
- •Механикалық тазарту
- •Биологиялық тазарту
- •Ағынды суларды залаласыздандыру
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Су қоймаларын санитарлық қорғау бойынша шаралар жүйесі.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Өндірістік ағынды суларға сипаттама.
- •Мұнай және басқа да өндіріс түрлерінің ағынды сулары
- •4.Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Су қоймалары суындағы химиялық заттарды гигиеналық нормалау. Негізгі принциптері мен әдістері. Заңнама.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Химиялық заттардың улылығы мен қауіптілігі.
- •Алыстатылған зардап
- •Кезеңдік гигиеналық нормалау
- •2 Кезең – нормалаудың жеделдетілген кестесі.
- •3Кезең – созылмалы эксперимент.
- •4 Кезең – толық ашылған кесте.
- •Химиялық заттардың трансформациясы
- •Клиника – гигиеналық және эпидемиологиялық зерттеулер.
- •4. Иллюстративный материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Топырақтың гигиеналық маңызы. Топырақты қорғаудың қазіргі проблемалары.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Биогеохимиялық провинциялар
- •Агрохимикаттар.
- •1) Санитарлық-химиялық көрсеткіштер:
- •2) Санитарлы - микробиологиялық көрсеткіштер:
- •3) Санитарлы-гельминтологиялық көрсеткіштер.
- •4) Санитарлы-энтомологиялық көрсеткіштер.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Литература
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Топырақтың санитарлық жағдайын бағалаудың критерийлері. Топырақты ластанудан қорғаудың шаралары.
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Қатты тұрмыстық қалдықтар (қтқ)
- •Елді мекендерді қалдықтардан тазарту жүйелері
- •Тағамдық қалдықтарды жинау
- •Қала территориясын тазарту
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Қатты және сұйық қоқыстарды зиянсыздаңдырудың негізгі әдістері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Қтқ зарарсыздандыру және қайта өңдеу
- •Елді мекендерді санитарлық тазартуды бақылау
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Атмосфера ауасын қорғаудың қазіргі проблемалары. Атмосфера ауасын ластаушы көздер.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Атмосфералық ауаның ластануы мәселесінің маңыздылығы.
- •Атмосфераның физикалық қасиеттері
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Атмосфераның ластануының халықтың денсаулығына және тіршілігінің санитарлық жағдайына әсері, қауіпты факторлар.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Атмосфера ластануының жедел әсер ету жағдайлары
- •Атмосфера ластануының адамға созылмалы түрде әсер етуі.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Литература
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Атмосфераның ауа сапасын санитарлық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Ауадағы химиялық заттардың қажетті регламентациясы.
- •Атмосфералық ластаушыларды гигиеналық нормалаудың ерекшеліктері
- •Канцерогендерді нормалау.
- •Атмосфералық ластаушылардың таралу заңдылығы.
- •5. Әдебиет
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Дәрістің жоспары:
- •Атмосфералық ауаны қорғаудың шаралары.
- •Атмосфералық ауаның тазалығына санитарлық бақылау жүргізу.
- •Әдебиеттер.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Тұрғын үй, әлеуметтік проблема ретінде. Тұрғын үйлердің микроклиматын нормалаудың ғылыми негіздері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Микроклиматты нормалауды гигиеналық негіздеу
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Жаңа құрылыс материалдарын гигиеналық тұрғыдан бағалау және олардың адамдардың денсаулығына әсері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Емдеу-профилактикалық мекемелерінің гигиенасы.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Дәрістің жоспары:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •Палаталық бөлімдерге қойылатын талаптар.
- •Жұқпалы ауруханаларды жобалау және пайдалануға қабылдау.
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Шу және оның көздері
- •Шудың адам организміне әсері
- •Шудың таралу заңдылықтары және оны гигиеналық нормалау
- •Шудан қорғау
- •Шу көзіне санитарлық бақылау
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Аудандық жоспарлау.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Елді мекенді жоспарлау және жобалық құжаттар.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
4. Көрнекілік материал:
СЛАЙД Суық уақыттағы микроклиматтың параметрлері.
СЛАЙД Термометр.
СЛАЙД Психрометр.
СЛАЙД Барометр.
5. Әдебиет
Ариевич Э.М., Коломеец А.В. и др. Эксплуатация жилых зданий. М., 1991.
Богуславский М.С. Эксплуатация инженерного оборудования общественных зданий. М., 1990.
Губернский Ю.Д., Кореневская Е.И. Гигиенические основы кондиционирования микроклимата жилых и общественных зданий. М., 1978.
Кедров В.С., Ловцов Е. Н. Санитарно-техническое оборудование зданий. М., 1999.
Пальгунов П.П., Исаев В.Н. Санитарно-технические устройства и газоснабжения зданий. М., 1997.
«Санитарные нормы и правила обеспечения инсоляцией жилых и общественных зданий и территорий жилой застройкиң, СанПиН № 3.01.077 – 00.
«Строительная теплотехникаң. СНиП РК № 2.04-03-2002
«Естественное и искусственное освещениең. СНиП РК № 2.04-05-2002
Строительная климатология и геофизика. СНиП РК
«Инструкция о порядке разработки, согласования, утверждения и составе проектно-сметной документации на строительство предприятий, зданий и сооруженийң. - СНиП РК № 1.02-01-2001
«Отопление. Вентиляция и кондиционирование ң. СНиП РК № 4.02-05-2001
«Жилые зданияң. - СНиП РК № 3.02-01-2001
«Общественные здания и сооруженияң. СНиП РК № 3.02-02-2001
Захарченко М.П. и др. «Современные проблемы экогигиеның. - Киев, 1993.
6. Бақылау сұрақтары:
1. Тақырып бойынша қандай нормативтік құжаттарды білесіз?
2. Мақсатқа сәйкес ғимарттардың жіктелуі.
3. Микроклиматтық факторлар.
4. Терморегуляция мүмкіндіктері.
5. Адамның жылулық жағдайының стадиясы.
6.Микроклиматты гигиеналық нормалаудың негізгі принциптері.
№6 кредит
2– дәріс.
1. Тақырыбы: Тұрғын үйлердің және қоғамдық ғимараттардың жылытуын, вентиляциясын нормалаудың гигиеналық негіздері.
2. Мақсаты: Тұрғын үйлердің және қоғамдық ғимараттардың жылытуына, вентиляциясына қойылатын талаптармен таныстыру.
3. Дәріс тезистері:
Дәрістің жоспары:
4. Тұрғын және қоғамдық ғимараттарды жылыту.
5. Бөлмелердің ауасын желдетудің гигиеналық маңызы.
Жылыту
Микроклиматты қалыптастыру үшін жылытудың шешуші маңызы бар. Жылыту жүйесі ғимараттың технологиялық қондырғысының бір бөлігі, жылу тасмалдау ретінде су, бу және ауа қолданады.
Орталықтан жылытудың булы, сулы, сәулелік және ауалық түрлері болады және олардың әрқайсысының өз ерекшеліктері бар. Бумен жылытуда жылыту аспаптарының жоғарғы температурасын және тез жылытуды қамтамасыз етуге болады. Бірақ жылыту аспаптарының қатты қызуы шаңның жануына, соның нәтижесінде бөлме ауасының ластануына алып келеді және күю болуы мүмкін. Жоғарыда аталған себептерге байланысты бумен жылыту шектеп (моншалар, кір жуатын орындар, сүт асханалары) қолданылады, ал тұрғын және қоғамдық ғимараттарда пайдалануға тыйым салынады.
Сәулелік немесе конвекциялық жылу берілудің артықшылығы ғана айтылуы мүмкін. Сәулелік жүйеге қоршаушы құрылымдардан тұратын (ауа, су, электрлік панель) құбырлар арқылы жылу тасымалдаушы айналып тұратын барлық жылыту түрлері жатады. Конвекциялық жүйеге радиаторлар мен конвекторлар жатады. Іс тәжірибе жүзінде кез келген жылыту жүйесі, сондай – ақ кез келген қыздыру беткейі жылуды сәулелену және конвекция жолымен береді. Егер де жылытушы аспаптар жабық тұратын болса, онда жылу берілу сәулелену арқылы бірден төмендейді. Конвекция интенсивтілігі жылыту аспабының орналасу биіктігіне байланысты. Оның төменгі бөлігі суық ауамен алмасады және секция аралығында қыздырылған ауа айналып жүретін жоғарғы бөлігіне қарағанда көбірек жылу береді. Сондықтан радиатор неғұрлым төмен болғанда, соғұрлым оның жылу өткізгіштігі жоғары болады. Төмен орналасқан қабырғалық құбырлар едәуір тиімділік көрсетеді.
Панелді сәулелік жылытуда жылу көзі бетонды қабырғаның ішінде орналасады. Панелдер жақсы қызғанымен жылуды біртіндеп бөліп тұрады, сонымен күюдің алдын алады және бөлме ауасының біркелкі қызуына ықпал етеді. Бұдан басқа мұндай жылыту түрінде шаңның шөгуі және оның жануы болмайды. Балалар және спорт мекемелерінде, кейбір моншаларда жылыту элементтері еденде орналастырылады. Гигиеналық тұрғыда сәулелік жылыту ең тиімдісі, бірақ бірқатар себептерге байланысты кеңінен қолдау таппаған.
Жылыту аспаптарын гигиеналық бағалаудың негізгі критериіне оның бетінің максималды рұқсат етілген температурасы жатады. Жоғары температурада органикалық шаңның жануы және адамдардың күйік алуы мүмкін. Шаң жылыту аспабының бетіне қонып, құрғақ жану кезінде толық емес жану өнімі пайда болады, ауада жағымсыз иіс пайда болады, кілегейлі қабық тітіркеніп, АҚ жоғарылайды. 800С температурада шаңның жартылай жануы болады, Ф.Ф. Эрисман айтқандай 1000С жоғары болмауы қажет. Сондықтан қазіргі кезде жылу тасмалдаушылардың шекті температурасы жылыту аспаптарында тұрғын және қоғамдық ғимаратта үшін -950С, емдеу мекемелері үшін - 850С.
Емдеу профилактикалық және балалар мекемелері бөлмелерінде радиаторлар еденнен 100 мм биіктікте және қабырғадан 60 мм қашықтықта орналастырылады. Қонақ үй, кітапхана, дүкендерде радиаторлар декоративті экрандармен жабылады. Бұл жағдайда декоративті экрандар терезе астыннан 100 мм жетпей орналастырылады, беті торлы панелмен қапталады, яғни ауаның циркуляциясы үшін.
Гигиеналық көз қарас бойынша сәулелік жылыту жүйесі едәуір тиімді. Оның артықшылығына қыздыру бетінің температурасының төмендігі және шаңның жануының болмауы жатады. Ол бөлмелерде температураны бірдей бөледі, ыстық уақытта суытады. Бұл жүйе балалар, емдеу мекемелінде қолданылады, бірақ бұл жүйе сирек қолданылады.
Орталықтан жылытумен қатар, пешпен жылытылуда қолданылады. Жергілікті жылыту 2 қабатты үйлерде қатар орналасқан бірнеше бөлмелерді жылыту үшін пайдаланады, соңғы кездері көбінесе тек ауылды елді мекендерде және жеке үйлерде ғана кездеседі. Оның негізгі кемшіліктеріне тәулік бойына бөлме температурасының үлкен ауытқулары, бөлменің күлмен ластануы және отын жанбаған кезде көміртегі тотығымен улану жатады.
Желдету
Адамның ауа комфорта бөлмеге түсетін таза ауаның мөлшеріне байланысты. Оның берілуі табиға және жасанды желдету жүйесіне байланысты жүреді. Табиғи ауа алмасу жеткіліксіз болғанда ауа жетпеу, шаршағыштық, бас ауру сезімдері байқалады, әрине бұның себебі көмірқышқыл газының концентрациясының жоғарылауына байланысты. Сондықтан бөлменің ауасының ластануының критерий ретінде көмірқышқыл газы қолданылады. Оның мөлшері гигиеналық нормативке сәйкес болуы қажет (1,0 пайыз).
Бірақ жабық бөлмеде көмірқышқыл газының концентрациясының төмендігі ауа тазалығын үнемі көрсете бермейді. Ауа шаң мен микроорганизмен, зиянды химиялық заттармен ластануы мүмкін. Пәтерлерді жөндеу кезінде синтетикалық материалдар химиялық заттар бөлуі мүмкін. Шет елдерден әкелінетін полимерлік жабындылардың қауіптілігі жоғары болуы мүмкін.
Ауа бөлмесінде адамнан бөлінетін антропотоксиндер болады. Теріден ауаға аммияк, аммоний қосылыстары және басқа биологиялық белсенділікке ие заттар бөлінеді. Бірнеше сағат бойы жұту кезінде көмірқышқыл газы төмен жағдайда адамдарда бас ауру, шаршағыштық, еңбекке қабілеттілігінің төмендігі байқалады.
Пәтерлерде ауаны ластаушы негізгі факторларға газ плиталары жатады, газ жану кезінде ауа температурасы жоғарылайды, салыстырмалы ылғалдылық 100 пайызға жетеді, улы заттар бөлінеді. Зерттеулер нәтижесі бойынша газдың әсерінен пәтер бөлмесінің ауасында көміртегі тотығы, формальдегид, бензол және азот тотығы пайда болатындығы дәлелденген. Бұл заттардың концентрациясы ШРЕК жоғары болды.
Тұрғын және қоғамдық ғимараттарда желдетілу табиғи және жасанды жолмен жүргізіледі. Бөлмелерде табиғи ауа алмасу 3 фактор арқылы жүреді: газдардың диффузиясы, температуралық қысым, жел қысымы.
Газдардың диффузиясы әр түрлі екі газ кездескенде болады. Сондықтан тұрғын жағдайда бұл фактордың практикалық маңызы жоқ.
Температуралық қысым әр түрлі температурадағы ауа массасының айырмашылығына байланысты. Барлық газдардың салмағы ауа температурасы төмендегенде жоғарылайды, ал ауа температурасы көтерілгенде төмендейді. Ауыр суық ауа қоршаушы конструкцияның төменгі бөлігінде қысым көрсетеді, бөлменің төменгі бөлігіне еніп, ішкі ауаны ығыстырып, жоғарыға көтеріледі де, бөлменің жоғарғы бөлігінде төменге қарағанда қысым жоғарылайды. Сығылған немесе қысылған ауа жоғарғы саңылаулар арқылы тұрақты ауа алмасуды тудырады.
Тұрғын құрылысында ішкі қабырғаларда желдету каналдарын орналастырады, ондағы ауа бөлме температурасын сақтап тұру үшін қажет. Егер каналдың шығу каналдары бөлме ауданынан асып кететін болса, ауа алмасу соғұрлым интесивті болады.
Жел қысымы жел жылдамдығына байланысты. Жел жылдамдығы 4-5 м/сек болғанда ауа температурасынң айырмашылығына байланысты жел қысымы ауа алмасуды едәуір көтереді. Жел қысымы ғимараттың жел жағынан терезе, форточка, фрамуга арқылы күшейеді. Ық жақта жел керісінше ауаның ыдырауы пайда болады, бөлмеден ішкі ауаның тартылуы болады. Қарама-қарсы желдету тиімді, 5-10 мин ішінде бөлмедегі ауа толығымен ауысады.
РК № 3.02.-01-2001 «Жилые зданияң құжаттары бойынша тұрғын бөлмелерде ас дайындайтын, әжетхана, ванна, кептіру шкафтарында алып кету каналдары арқылы табиғи желдетілудің жүруін қарастыру қажет. Ауаның шығуы сыртқы ауа және басқа бөлмелердің асуы арқылы жүреді. Ауаны алып кету 1 тұрғын секциясында 1 желдету шахтасы арқылы шығарылады, шахтаның биіктігі 4,5 м кем болмауы қажет. Бұл кезде желдету шахтасының тарту күшін жоғарылату үшін желдің кез-келген бағытында қолданылатын дефлектор қолданылады. Көп қабатты үйлерде жоғарғы қабаттағы пәтерлердің ауасы төменгі қабаттағы ауаның түсуіне байланысты ауа сапасы нашарлайды. Табиғи желдетудің каналдық жүйесінің шектік мүмкіндігі туралы айтуға болады. Сондықтан газ плиталарының үстіне механикалық немесе табиғи қоздырғышы бар алып кететін зонттар орналастыру қажет.
Норма бойынша түрғын үйдің ауданы 1 адамға шаққанда 9 м2, алып кету 27 м3/с кем болмау қажет, яғни 1 м2тұрғын бөлмеде 3 м3/с. Бірақ жалпы және коммуналдық гигиена ҒЗИ (Москва қ) зерттеулері бойынша 1 адам үшін ауа алмасу 120 м3/сағ, 1 адамға шаққандағы қалыпты аудан - 17,5 м2. газ плиталары бар ас бөлмесінде ауа алмасудың жиілігі 60-90 м3/сағ болуы керек.
Бөлмедегі қалыпты жағдайды сақтау үшін кондиционерлеу кеңінен қолданылады, сонымен қатар, әртүрлі тұрмыстық аспаптар ауаны ылғалдатушы және ионизаторлар қолданылады. Соңғы жылдары тұрғындар арасында легионерлер ауруы туралы әдебиеттерде берілуде. 1976 жылы Филадельфия қаласында Американдық легиондар делегаттарының съезді болды, олардың арасында түсініксіз инфекцияның ошақтары пайда болды. 220 делегат ауырып, оның 34 пневманиядан қайтыс болды.
Адамда бұл аурудың дамуы үшін Legіonella pneumophіla бактериясы бар ауа аэрозолін жұту қажет. Кондицинердегі конденсат суының тамшысында легионелл бактериясының азғантай мөлшері болғанның өзінде (ауыз су үшін ШРЕК) ауа ағынында буланып концентрацияланған микробтық аэрозельге айналады. Ас қортыу жолдары үшін бұндай концентраттар зиянсыз, бірақ тыныс жолдарына түсіп легионерлер ауруын дамытуы мүмкін.