Елді мекендерді санитарлық тазартуды бақылау

Елді мекендерді тазарту басқа ведомостволармен қатар санитарлық қызметпен де бақыланады. Коммуналдық гигиена маманы жұмыс істеу барысында мысалы, елді мекендерді жоспарлау және улы қалдықтарды көму сияқты сұрақтармен айналыспауы мүмкін, бірақ сумен қамтамасыз ету және елді мекендерді санитарлық қорғау санитарлық дәрігер көмекшісінің жиі кездесетін нысандарына жатады.

Сақтық санитарлық бақылау сатысында санитарлық дәрігер коммуналдық гигиена бойынша келесі қызметтерді атқарады:

• қатты және сұйық қалдықтарды жинау, алып кету, залалсыздандыру және утилизациялау үшін қондырғылардың құрылысына жер учаскесін бөлу;

• елді мекеннің санитарлық сызбасын бағалау;

• елді мекенді тазартудың бас сызбасына сараптама;

• арнайы автошаруашылық құрылысының жобасына сараптама;

• қалдықтарды залалсыздандыру және утилизациялауға арналған қондырғылардың құрылысының жобасына сараптама;

• нысандарды салу кезінде және оны эксплуатацияға беру кезіндегі бақылау.

Санитарлық дәрігер жер учаскесін таңдау кезінде үш негізгі міндетті қарастыруы қажет:

• бөлінген учаске алаңының жеткіліктілігін;

• санитарлық қорғаныс зонасының қажетті мөлшерінің бекіту мүмкіндігін;

• салынатын қондырғылар үшін учаскенің топырағының жарамдылығын бағалау (оның сүзу қабілеттілігі, грунт суларының толу деңгейі);

Бұл құжаттардың барлығында да міндетті түрде территорияны санитарлық тазарту сұрақтары болуы қажет. Оларға келісім беру кезінде қазіргі кездегі алдыңғы қатарлы қондырғылардың пайдалануына, елді мекендерді тазарту қондырғылары мен шараларына көңіл бөлу керек. Жобаланып отырған елді мекенді тазарту жүйелеріне мүмкіндігінше сақтық санитарлық бақылау сатысында түзетулер енгізу керек. Қалдықтарды жинауға қажетті транспорт қорының жағдайын, қаланың жекелеген аудандарын канализациялаудың кезектілігі мен мерзімін, қалдықтарды тазарту мен зарарсыздандыру қондырғыларының тиімділігін, сондай-ақ қалдықтарды утилизациялауды ұйымдастыруды тексеру сақтық санитарлық бақылаудың шешуші кезеңдеріне жатады. Елді мекендерді тазарту бүкіл елді мекенді қамтитын біртұтас жүйе болып табылады.

Жоғарыдағыларды ескерсек, елді мекендерді міндетті түрде күнделікті санитарлық бақылауға алу қажет. Оның негізгі мақсатына жатады: адамның ауа, су, тағамдық өнімдер, жәндіктер арқылы және жанасу арқылы қалдықтармен тікелей және жанама жанасуын болдырмау; қоршаған орта нысандарының (ауа, су, жер қыртысы, тағамдық өнімдер), тұрғын үйдің, жұмыс орнының ластану қаупін болдырмау.

Ондай әдістерге жатады:

• санитарлық-энтомологиялық (топырақтағы шыбындардың личинкалары мен қуыршақтарын, олардың түрлерін есепке алу);

• санитарлық-гельминтологиялық (топырақтағы гельминт жұмыртқаларын анықтау және олардың инвазивтілігін бағалау);

• санитарлық-бактериологиялық, қажет болған жағдайда санитарлық-химиялық.

Санитарлық-энтомологиялық әдісте бөлмелерде және ашық ауада шыбындардың санын және топырақ пен қалдықтарда шыбындардың личинкалары мен қуыршақтарын, олардың түрлерін есепке алады. Шыбындардың санын 1 мезгілде 1-2 реттен кем емес жиілікте жабысқыш лента көмегімен жүргізеді. Осындай кезектілікпен қуыршақтары мен личинкаларын визуальды түрде анықтайды. В.П. Дербенева-Ухова (1972) мәліметтеріне сәйкес шыбындардың, олардың қуыршақтары мен личинкаларын бағалау жүйесі бойынша анықтауға болады:

А) мезгілде 1 жабысқақ лентаға жабысатын шыбындардың саны:

Ашық ауада: Бөлмеде:

Төмен.... 10-ға дейін 1-ге дейін

Орташа.. 10-20-ға дейін 1-5-ке дейін

Жоғары.. 20-дан жоғары 5-тен жоғары

Б) Ұрықтаған топырақққа жақын жердегі қуыршақтардың кездесу мөлшері:

Кездесуі (%) Көптігі

Төмен.... 3-ке дейін 1-ге дейін

Орташа.. 3-10-ға дейін 1-5-ке дейін

Жоғары.. 10-нан жоғары 5-тен жоғары

В) Қалдықтардағы личинкаларының көптігі:

Ауданда 1 л-дегі сынамада:

25Х25

Орташа.. 10-нан жоғары 10-30-ға дейін

Жоғары ... бетін түгелдей жабады 30-дан жоғары

Санитарлық-гельминтологиялық бақылау үшін сынамаларды адамдар көп жүретін жерлерде, мысалы тұрғын үйлерге, спортық және ойын алаңдарына жақын жерлерден алады. Егер алынған 1 кг сынамада тіршілік қабілеті бар қуыршақтар мен личинкалар табылмайтын болса, топырақ қауіпсіз деп есептеледі. Санитарлық-бактериологиялық зерттеулер алдыңғы дәрістерде айтылған болатын.

Санитаралық дәрігер өзінің жауап беретін аумағында тұрмыстық қалдықтардың шығарылу кезеңділігіне бақылау жүргізу үшін ауданның барлық қалдық салғыштарын тексеруге міндетті емес. Арнайы автокөліктердің қозғалыс кестесіне сәйкес жүру жолын және алдын-ала белгіленген бақылау контейнерлерінің тазалануын тексерсе де жеткілікті. Күнделікті санитарлық бақылау кезінде тұрғындардың қалдықтармен тікелей және жанама түрдегі қатынасы бар-жоқтығы, топырақтық, тұрғын үйлердің, жұмысшы орындардың ластануы қарастырылады. Санитарлық қызмет мекемелері көше, бақтар, парктер және т.б. қоғамдық мекемелердің тазалығын және ондағы урналар мен қалдық салғыштардың жеткіліктілігіне де бақылау жасайды.

Сақтық санитарлық бақылау кезінде қаланың жеке аудандарында канализация құрылысының мерзімін, қалдықтарды жинау және олардың кезектілігі үшін елді мекендегі көліктік базаның жағдайын тексеру, сондай-ақ қалдықтарды тазарту, зарасыздандыру және утилизациялауды ұйымдастыруды да тексереді. Елді мекенді тазарту дегеніміз барлық елді мекен орнын қамтамасыз ететін біріңғай шаралар жүйесін айтады