- •1.3 Дәріс комплекстері № 1 кредит
- •1. Тақырыбы: Кіріспе дәріс. Коммуналды гигиенасы пәні және әдістері. Пәннің даму тарихы. Коммуналды гигиенасының дамуындағы Қазақстан және Ресей ғалымдардың рөлі.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Коммуналды гигиена - елді мекен гигиенасы.
- •Пәннің даму тарихы
- •4. Көрнекілік материал:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •№ 1 Кредит
- •1. Тақырыбы: Санитарлық заңнамалар коммуналды гигиенасы саласындағы маманның іс әрекетінің негізі. Қазақстан Республикасында санитарлық-эпидемиологиялық қызметінің құрылымы және қызметі.
- •3. Дәріс тезистері.
- •Санитарлық бақылауды ұйымдастыру
- •1. Тақырыбы: Тұрғындар тіршілігінің санитарлық жағдайы үшін шаруашылық ауыз сумен қамтамасыз етудің гигиеналық міндеттері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Сумен қамтамасыз ету және су тұтыну
- •Сумен қамтамасыз ету жүйелері
- •Су құбырының тарату жүйесі
- •4. Көрнекілік материалдар:
- •5. Әдебиеттер
- •6. Бақылау сұрақты:
- •Қазақстанның тұщы су ресурстары қандай?
- •№2 Кредит
- •1. Тақырыбы: Тұрғындар арасында жұқпалы және жұқпалы емес ауруларды таратудағы су факторының ролі.
- •3. Дәріс тезистері: Аурудың таралуындағы су факторының ролі.
- •2. Суды тазартуды, зарарсыздандыруды нашар жүргізуден.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиеттер:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс жоспары:
- •Мәселенің тарихы
- •4. Көрнекілік материалдар:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Ауыз сумен қамтамасыз ету көзін таңдау. Санитарлық қорғау аймақтары.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Сумен қамтамасыз ету саласындағы сақтық санитарлық бақылау.
- •Су көздерінің жіктелуі
- •Жер асты су көздерінен сумен қамтамасыз ету
- •Жер беті су көздерімен сумен қамтамасыз ету.
- •Орталықтандырылмаған сумен қамтамасыз ету.
- •4. Көрнекілік материалдар:
- •5. Әдебиеттер:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Ауыз суды тазартудың әдістерін гигиеналық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Тазарту әдістерінің жалпы сипаттамасы
- •Қоспаларды коагуляциялау
- •Суды тұндыру және сүзу
- •Тазартудың арнайы әдістері.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Ауыз суды заласыздандырудың әдістерін гигиеналық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері: Дәрістің жоспары
- •Суды залалсыздандыру әдістері
- •Суды хлорлау 1853 ж. Орыс дәрігері п. Карачаров, хлордың антисептикалық қасиетін 1881 жылы р.Кох жазды.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Ағынды суларды тазартудың тиімділігі және санитарлық бақылау.
- •4.Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Қалалық іркінді сулар. Санитарлық сипаттамасы. Тазалау және зиянсыздандыру әдістерін гигиеналық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері: Дәрістің жоспары:
- •Қала ағынды сулары және канализация жүйелері.
- •Механикалық тазарту
- •Биологиялық тазарту
- •Ағынды суларды залаласыздандыру
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Су қоймаларын санитарлық қорғау бойынша шаралар жүйесі.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Өндірістік ағынды суларға сипаттама.
- •Мұнай және басқа да өндіріс түрлерінің ағынды сулары
- •4.Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Су қоймалары суындағы химиялық заттарды гигиеналық нормалау. Негізгі принциптері мен әдістері. Заңнама.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Химиялық заттардың улылығы мен қауіптілігі.
- •Алыстатылған зардап
- •Кезеңдік гигиеналық нормалау
- •2 Кезең – нормалаудың жеделдетілген кестесі.
- •3Кезең – созылмалы эксперимент.
- •4 Кезең – толық ашылған кесте.
- •Химиялық заттардың трансформациясы
- •Клиника – гигиеналық және эпидемиологиялық зерттеулер.
- •4. Иллюстративный материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Топырақтың гигиеналық маңызы. Топырақты қорғаудың қазіргі проблемалары.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Биогеохимиялық провинциялар
- •Агрохимикаттар.
- •1) Санитарлық-химиялық көрсеткіштер:
- •2) Санитарлы - микробиологиялық көрсеткіштер:
- •3) Санитарлы-гельминтологиялық көрсеткіштер.
- •4) Санитарлы-энтомологиялық көрсеткіштер.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Литература
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Топырақтың санитарлық жағдайын бағалаудың критерийлері. Топырақты ластанудан қорғаудың шаралары.
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Қатты тұрмыстық қалдықтар (қтқ)
- •Елді мекендерді қалдықтардан тазарту жүйелері
- •Тағамдық қалдықтарды жинау
- •Қала территориясын тазарту
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Қатты және сұйық қоқыстарды зиянсыздаңдырудың негізгі әдістері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Қтқ зарарсыздандыру және қайта өңдеу
- •Елді мекендерді санитарлық тазартуды бақылау
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Атмосфера ауасын қорғаудың қазіргі проблемалары. Атмосфера ауасын ластаушы көздер.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Атмосфералық ауаның ластануы мәселесінің маңыздылығы.
- •Атмосфераның физикалық қасиеттері
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Атмосфераның ластануының халықтың денсаулығына және тіршілігінің санитарлық жағдайына әсері, қауіпты факторлар.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Атмосфера ластануының жедел әсер ету жағдайлары
- •Атмосфера ластануының адамға созылмалы түрде әсер етуі.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Литература
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Атмосфераның ауа сапасын санитарлық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Ауадағы химиялық заттардың қажетті регламентациясы.
- •Атмосфералық ластаушыларды гигиеналық нормалаудың ерекшеліктері
- •Канцерогендерді нормалау.
- •Атмосфералық ластаушылардың таралу заңдылығы.
- •5. Әдебиет
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Дәрістің жоспары:
- •Атмосфералық ауаны қорғаудың шаралары.
- •Атмосфералық ауаның тазалығына санитарлық бақылау жүргізу.
- •Әдебиеттер.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Тұрғын үй, әлеуметтік проблема ретінде. Тұрғын үйлердің микроклиматын нормалаудың ғылыми негіздері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Микроклиматты нормалауды гигиеналық негіздеу
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Жаңа құрылыс материалдарын гигиеналық тұрғыдан бағалау және олардың адамдардың денсаулығына әсері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Емдеу-профилактикалық мекемелерінің гигиенасы.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Дәрістің жоспары:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •Палаталық бөлімдерге қойылатын талаптар.
- •Жұқпалы ауруханаларды жобалау және пайдалануға қабылдау.
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Шу және оның көздері
- •Шудың адам организміне әсері
- •Шудың таралу заңдылықтары және оны гигиеналық нормалау
- •Шудан қорғау
- •Шу көзіне санитарлық бақылау
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Аудандық жоспарлау.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Елді мекенді жоспарлау және жобалық құжаттар.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
Тағамдық қалдықтарды жинау
Өткен жылдары тағам қалдықтарын бөлек жинау жүргізілмеген, олар тұрмыстық қалдықтармен бірге тасталынған. Бірақ тағамдық қалдықтардың құрамында крахмал, каротин, көмір сулар және басқа да бағалы компоненттер болғандықтан оларды ауыл-шаруашылығы жануарларына азық ретінде қолдануға болады.
Тұрғындардан қалдықтарды жинау нормасы шамамен жылына әр бір адамға шаққанда 30 кг. Пайызбен алғандағы олардың орташа құрамы төмендегідей: картоп – 65 пайызға дейін, басқа жеміс тағамдары – 15 пайызға дейін, ет қалдықтары – 2,7, балық қалдықтары-2,5, сүйек – 4,1, нан қалдықтары-1,6, басқа қоспалар – 3 пайызға дейін. Тағамдарға тән емес қалдықтар 12 пайызға дейін болуы мүмкін. Оларға шыны, металл, желім, сондай-ақ қаптаушы материалдар, соның ішінде картон мен полиэтилен жиі кездеседі. Бұл қоспалар тағам қалдықтарын өңдеуге кедергі жасайды және мал азығының сапасын төмендетеді.
Тұрғындардан жиналатын тағамдық қалдықтардың құрамы мен көлемі жыл мезгіліне байланысты. Жаз-күз мезгілінде қыстық азықты дайындауға байланысты қалдықтар көп түзіледі. Осы уақытта жеміс-жидек қалдықтарының көптігіне байланысты, олардың ылғалдылығы 80 пайызға дейін жетеді, ал көктем мезгілінде 70 пайыздан аспайды. Тағам қалдықтарын жинау ТМД және басқа да мемлекетерде (Германия, Чехославакия, Румыния, Финляндия, Норвегия және т.б.) қолданылады. Оларды жинау үшін көлемі 50 л қалдық жинағыштар қолданылады және ішкі қабаты полиэтиленді қабықшадан, ал сырты ылғал өткізбейтін қағаздан тұратын бір реттік екі қабатты қап қолданылады. Бұрынғы КСРО-да мұндай қалдықтар «ветеринарно-санитарные правила о порядке сбора пищевых отходов и исползовании их для корма скотаң нормативті құжатына сәйкес арнайы шелектерде, бактарға, контейнерлерге жиналған. Қазіргі кезде тағам қалдықтарын іші-сырты сырланған, қақпағы бар қалдық салатын ыдыстарға ғана жинауға рұқсат етіледі.
Қалдық салатын ыдыс күніне бір рет жуылуы керек және жүйелі түрде 2 пайызды кальций содасымен, күйдіргіш натриймен және екі пайызды хлорлы әкпен залалсыздандырылуы қажет. Бұл шараға қалдықтарды жинайтын кәсіп- орын жауапты, ал қалдық жинайтын ыдыстарды орналастыру орны міндетті түрде санитарлық-эпидемиологиялық қызметпен келісілуі керек.
Санитарлық заңдылықтардың талабы бойынша тағам қалдықтарының тері- венерологиялық, жұқпалы және түберкүлез ауруханаларынан, әуе жайлардан, поездардан, параходтардан жинауға тыйым салынады. Сондай-ақ тағам қалдықтарын басқа жалпы қалдық жинағыштардың ішінен, яғни контейнерлердің ішінен теруге тыйым салынады. Сауда және қоғамдық тамақтанатын орындарда тағам қалдықтарын салқындатылған бөлмелерде ғана сақтауға рұқсат етіледі. Сақтау мерзімі жазда 1 тәуліктен, қыста (СЭС-ң келісімі бойынша) 2 тәуліктен аспауы қажет.
Қала территориясын тазарту
Қаланы тазалау арнайы автошаруашылық және жол-эксплуатациялық басқарма көмегімен жүргізіледі, жазғы уақытта ол жолдардың және атмосфераның жер беті қабатының тазалығын, ал қысқы мезгілдерде қар мен мұздан тзартылуы қамтамасыз етіледі. Қала территориясы белгілі учаскелерге бөлінеді де, олар арнайы көліктер колонналарымен тазартылады. Елді мекеннің схемасында маршруттар сызылады да, әрбір көлік өзінің схемасы бойынша жазғы және қысқы тазарту жүргізеді.
Қала территориясын жазғы тазарту жұмысына мыналар жатады: жол жабындысын тазарту, жапырақтардан тазарту, жаңбыр суы жиналған құдықтарды тазарту, микроклиматты жақсарту және ауаның шаңдануын болдырмау үшін қала көшелеріне су себу. Қысқы тазарту жұмыстарына кіреді: көшенің көлік жүретін бөлігін қардан тазарту, тайғақ жерлерді болдырмау, қардың мұздақтануын болдырмау. Күзгі мезгілдерде түскен жапырақтардан міндетті түрде тазарту керек. Олар арнайы бөлінген учаскелерге немесе компостерленген алаңдарға алып кетеді. Жапырақтарды қала территориясында жағуға қатаң тыйым салынады.
Емдеу-профилактикалық мекемелерінің қалдықтары елді мекеннің территориясынан шығатын ҚТҚ-ға қарағанда бактериялар мен 10-100 есе көп ластанған, сондықтан оларға ерекше талаптар қойылады:
- тері венерологиялық, жұқпалы аурулар, онкологиялық, хирургиялық бөлімдердің қалдықтары герметикалық ыдыстарға жиналып, СЭС-ң келісімімен сол орында жойылады. Мұндай қалдықтарды жалпы қалдық тастайтын жерлерге шығаруға тыйым салынады:
- қалдықтарды өртейтін пештердің орналасуы, сондай-ақ территорияны тазарту тәртібі жергілікті СЭҚБ-н келісіледі;
- мұндай мекемелерде тек сырланған, фаянсты ыдыстарды ғана пайдалануға рұқсат етіледі. Қалдық салғыштар аурухана территориясында кем дегенде 700 м2 –да біреуі болуы қажет.