- •1.3 Дәріс комплекстері № 1 кредит
- •1. Тақырыбы: Кіріспе дәріс. Коммуналды гигиенасы пәні және әдістері. Пәннің даму тарихы. Коммуналды гигиенасының дамуындағы Қазақстан және Ресей ғалымдардың рөлі.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Коммуналды гигиена - елді мекен гигиенасы.
- •Пәннің даму тарихы
- •4. Көрнекілік материал:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •№ 1 Кредит
- •1. Тақырыбы: Санитарлық заңнамалар коммуналды гигиенасы саласындағы маманның іс әрекетінің негізі. Қазақстан Республикасында санитарлық-эпидемиологиялық қызметінің құрылымы және қызметі.
- •3. Дәріс тезистері.
- •Санитарлық бақылауды ұйымдастыру
- •1. Тақырыбы: Тұрғындар тіршілігінің санитарлық жағдайы үшін шаруашылық ауыз сумен қамтамасыз етудің гигиеналық міндеттері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Сумен қамтамасыз ету және су тұтыну
- •Сумен қамтамасыз ету жүйелері
- •Су құбырының тарату жүйесі
- •4. Көрнекілік материалдар:
- •5. Әдебиеттер
- •6. Бақылау сұрақты:
- •Қазақстанның тұщы су ресурстары қандай?
- •№2 Кредит
- •1. Тақырыбы: Тұрғындар арасында жұқпалы және жұқпалы емес ауруларды таратудағы су факторының ролі.
- •3. Дәріс тезистері: Аурудың таралуындағы су факторының ролі.
- •2. Суды тазартуды, зарарсыздандыруды нашар жүргізуден.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиеттер:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс жоспары:
- •Мәселенің тарихы
- •4. Көрнекілік материалдар:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Ауыз сумен қамтамасыз ету көзін таңдау. Санитарлық қорғау аймақтары.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Сумен қамтамасыз ету саласындағы сақтық санитарлық бақылау.
- •Су көздерінің жіктелуі
- •Жер асты су көздерінен сумен қамтамасыз ету
- •Жер беті су көздерімен сумен қамтамасыз ету.
- •Орталықтандырылмаған сумен қамтамасыз ету.
- •4. Көрнекілік материалдар:
- •5. Әдебиеттер:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Ауыз суды тазартудың әдістерін гигиеналық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Тазарту әдістерінің жалпы сипаттамасы
- •Қоспаларды коагуляциялау
- •Суды тұндыру және сүзу
- •Тазартудың арнайы әдістері.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Ауыз суды заласыздандырудың әдістерін гигиеналық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері: Дәрістің жоспары
- •Суды залалсыздандыру әдістері
- •Суды хлорлау 1853 ж. Орыс дәрігері п. Карачаров, хлордың антисептикалық қасиетін 1881 жылы р.Кох жазды.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Ағынды суларды тазартудың тиімділігі және санитарлық бақылау.
- •4.Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Қалалық іркінді сулар. Санитарлық сипаттамасы. Тазалау және зиянсыздандыру әдістерін гигиеналық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері: Дәрістің жоспары:
- •Қала ағынды сулары және канализация жүйелері.
- •Механикалық тазарту
- •Биологиялық тазарту
- •Ағынды суларды залаласыздандыру
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Су қоймаларын санитарлық қорғау бойынша шаралар жүйесі.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Өндірістік ағынды суларға сипаттама.
- •Мұнай және басқа да өндіріс түрлерінің ағынды сулары
- •4.Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Су қоймалары суындағы химиялық заттарды гигиеналық нормалау. Негізгі принциптері мен әдістері. Заңнама.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Химиялық заттардың улылығы мен қауіптілігі.
- •Алыстатылған зардап
- •Кезеңдік гигиеналық нормалау
- •2 Кезең – нормалаудың жеделдетілген кестесі.
- •3Кезең – созылмалы эксперимент.
- •4 Кезең – толық ашылған кесте.
- •Химиялық заттардың трансформациясы
- •Клиника – гигиеналық және эпидемиологиялық зерттеулер.
- •4. Иллюстративный материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Топырақтың гигиеналық маңызы. Топырақты қорғаудың қазіргі проблемалары.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Биогеохимиялық провинциялар
- •Агрохимикаттар.
- •1) Санитарлық-химиялық көрсеткіштер:
- •2) Санитарлы - микробиологиялық көрсеткіштер:
- •3) Санитарлы-гельминтологиялық көрсеткіштер.
- •4) Санитарлы-энтомологиялық көрсеткіштер.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Литература
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Топырақтың санитарлық жағдайын бағалаудың критерийлері. Топырақты ластанудан қорғаудың шаралары.
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Қатты тұрмыстық қалдықтар (қтқ)
- •Елді мекендерді қалдықтардан тазарту жүйелері
- •Тағамдық қалдықтарды жинау
- •Қала территориясын тазарту
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Қатты және сұйық қоқыстарды зиянсыздаңдырудың негізгі әдістері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Қтқ зарарсыздандыру және қайта өңдеу
- •Елді мекендерді санитарлық тазартуды бақылау
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Атмосфера ауасын қорғаудың қазіргі проблемалары. Атмосфера ауасын ластаушы көздер.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Атмосфералық ауаның ластануы мәселесінің маңыздылығы.
- •Атмосфераның физикалық қасиеттері
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Атмосфераның ластануының халықтың денсаулығына және тіршілігінің санитарлық жағдайына әсері, қауіпты факторлар.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Атмосфера ластануының жедел әсер ету жағдайлары
- •Атмосфера ластануының адамға созылмалы түрде әсер етуі.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Литература
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Атмосфераның ауа сапасын санитарлық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Ауадағы химиялық заттардың қажетті регламентациясы.
- •Атмосфералық ластаушыларды гигиеналық нормалаудың ерекшеліктері
- •Канцерогендерді нормалау.
- •Атмосфералық ластаушылардың таралу заңдылығы.
- •5. Әдебиет
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Дәрістің жоспары:
- •Атмосфералық ауаны қорғаудың шаралары.
- •Атмосфералық ауаның тазалығына санитарлық бақылау жүргізу.
- •Әдебиеттер.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Тұрғын үй, әлеуметтік проблема ретінде. Тұрғын үйлердің микроклиматын нормалаудың ғылыми негіздері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Микроклиматты нормалауды гигиеналық негіздеу
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Жаңа құрылыс материалдарын гигиеналық тұрғыдан бағалау және олардың адамдардың денсаулығына әсері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Емдеу-профилактикалық мекемелерінің гигиенасы.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Дәрістің жоспары:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •Палаталық бөлімдерге қойылатын талаптар.
- •Жұқпалы ауруханаларды жобалау және пайдалануға қабылдау.
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Шу және оның көздері
- •Шудың адам организміне әсері
- •Шудың таралу заңдылықтары және оны гигиеналық нормалау
- •Шудан қорғау
- •Шу көзіне санитарлық бақылау
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Аудандық жоспарлау.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Елді мекенді жоспарлау және жобалық құжаттар.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
Клиника – гигиеналық және эпидемиологиялық зерттеулер.
Су объектісі суындағы химиялық заттардың гигиеналық стандартын негіздеу жоғарыда айтылғандай, жануарларға эксперимент жүргізуге негізделген. Соған қарамастан, адамның және жануардың метаболизмін және сезімталдығының айырмашылығы алынған экспериментті адамға экстраполяциялауда қивндық туғызады. Сондықтан тек жануарларға ғана эксперимент жасаумен өңделген норматив толық қауіпсіздікті кепілдік бермейді. Осыған байланысты тағы да бір зерттеу кезеңін жүргізу міндетті – гигиеналық және клиникалық – статистикалық жолмен санитарлық стандарттың сенімділігін тексеру.
Су объектісінің жағдайының мінездемесіне, сол сияқты тұрғындардың белгілі тобының денсаулық жағдайына берілген бағасы тек қана жаңа стандартты негіздеу үшін ғана емес, қолданылатын гигиеналық нормативтерді де өңдеу үшін қажет. Жаңа фактордың жиналуы тірі организмнің химиялық зат әсеріне биологиялық жауабы туралы жаңа ғылыми білім оларды міндетті түрде қайта қарауды туғызады.
Судағы қорғасын және қалайы үшін 1-ші нормативті 1941ж. А.Н.Сысинин орнатқан. Ауыз суындағы бұл заттардың құрамы және суды тұтыну ұзақтелығына байланысты белгілі аймақ тұрғындарының денсаулық жағдайы анықталған. Бірақ ауыз суымен тәжірибеде адамға көптеген химиялық қосылыстар әсер етеді және олардың ішінде біреуінің таза күйінде әсерін орнату мүмкін емес. Сондықтан бұндай заңдылық тек суда үлкен концентрацияда болатын күшті немесе спецификалық әсерге ие кейбір элементтерге немесе заттарға қолданылады. Сондықтан эпидемиологиялық зерттеу экспериментальбы өңделген ПДК- ны нақтылау үшін қолданылатын қосымша, жанама әдіс ретінде қаралады.
Эпидемиологиялық бақылау рөлі су объектілерін ластайтын химиялықзаттың адамның денсаулық жағдайына әсерін анықтаумен аяқталады. Барлық бұл тапсырмалар бір- бірімен тығыз байланысты және бір мақсатты көздейді – адам денсаулығын қорғау.
Осындай зерттеулерге мына мәліметтер керек:
Заттың гигиеналық мінездемесі: физика – химиялық құрылымы; судың су объектілеріндегі құрамы; зияндылықтың лимиттік көрсеткіші; қатар жүретін факторлар.
Анықталатын тұрғын контингенті. Анықталатын затпен латанған суды, ауыз суы ретінде пайдаланатын ересектер мен балалар.
Тұрғындардың денсаулығы туралы ақпарат көзі: медициналық көмекті қажет ететін тұрғындар; тереңдетілген медициналық қараудың материалдары; диспанцерлеу; анкеталық сұрақ.
Зерттеудің қолданатын әдісі және денсаулық бағасы: медициналық статистика әдісі; клиника-физиологиялық әдісі; антропометриялық анкеталау.
Тұрғын денсаулығының көрсеткіші: демографиялық көрсеткіштер; донозологиялық көріну әсері; аурашаңдылық; физикалық даму.
Әрі қарай созылылмалы эксперимент, сонымен қатар клинико-гигиеналық және эпидемиологиялық бақылау қорытындылауға жатады. Бұның негізінде химиялық қосылыс регламентациясы туралы сұрақ шешіледі.
Соңғы жылдары осы кезге дейін гигиеналық регламенты жоқ заттың көпшілік түрінде нормалаудың есептік әдісі кең қолданылады. Судағы химиялық зат құрамының қауіпсіз деңгейді болжау үшін параметрі қатарында қолданылатын олардың рұқсат етілген деңгейін орнатуға көмектесетін регрессияның теңелуі қолданылады (ОДУ). Бұл сұрақ арнайы әдебиетте нақты берілген және санитарлық дәрігердің көмекшісін дайындау бағдарламасына енгізілмеген.
Болжамды зерттеуде оптимизм принціпі міндетті түрде сақталуы керек, егер нәтиже әр түрлі бір-біріне жақын 3 деңгейде есептелсе, олардың ең кішісі алынады. Егер де есептеу нәтижесінің айырмашылығы бірден өзгерсе, олардың бірде-біреуі қолданыла алмайды және болжамды әрі қарай сәйкестікті алғанға дейін жалғастыру керек. Болжамның көлемінің дәлдігі соңғы мақсатына адекватты болуы керек. Егер эксперимент үшін дозаның таңдалуы дәлділік қатынаспен есептелсе, онда адам үшін химиялық зат деңгейінің зиянсыздық есебі жоғары сенімділік болжамды қолданумен жүргізілу керек.