- •1.3 Дәріс комплекстері № 1 кредит
- •1. Тақырыбы: Кіріспе дәріс. Коммуналды гигиенасы пәні және әдістері. Пәннің даму тарихы. Коммуналды гигиенасының дамуындағы Қазақстан және Ресей ғалымдардың рөлі.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Коммуналды гигиена - елді мекен гигиенасы.
- •Пәннің даму тарихы
- •4. Көрнекілік материал:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •№ 1 Кредит
- •1. Тақырыбы: Санитарлық заңнамалар коммуналды гигиенасы саласындағы маманның іс әрекетінің негізі. Қазақстан Республикасында санитарлық-эпидемиологиялық қызметінің құрылымы және қызметі.
- •3. Дәріс тезистері.
- •Санитарлық бақылауды ұйымдастыру
- •1. Тақырыбы: Тұрғындар тіршілігінің санитарлық жағдайы үшін шаруашылық ауыз сумен қамтамасыз етудің гигиеналық міндеттері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Сумен қамтамасыз ету және су тұтыну
- •Сумен қамтамасыз ету жүйелері
- •Су құбырының тарату жүйесі
- •4. Көрнекілік материалдар:
- •5. Әдебиеттер
- •6. Бақылау сұрақты:
- •Қазақстанның тұщы су ресурстары қандай?
- •№2 Кредит
- •1. Тақырыбы: Тұрғындар арасында жұқпалы және жұқпалы емес ауруларды таратудағы су факторының ролі.
- •3. Дәріс тезистері: Аурудың таралуындағы су факторының ролі.
- •2. Суды тазартуды, зарарсыздандыруды нашар жүргізуден.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиеттер:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс жоспары:
- •Мәселенің тарихы
- •4. Көрнекілік материалдар:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Ауыз сумен қамтамасыз ету көзін таңдау. Санитарлық қорғау аймақтары.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Сумен қамтамасыз ету саласындағы сақтық санитарлық бақылау.
- •Су көздерінің жіктелуі
- •Жер асты су көздерінен сумен қамтамасыз ету
- •Жер беті су көздерімен сумен қамтамасыз ету.
- •Орталықтандырылмаған сумен қамтамасыз ету.
- •4. Көрнекілік материалдар:
- •5. Әдебиеттер:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Ауыз суды тазартудың әдістерін гигиеналық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Тазарту әдістерінің жалпы сипаттамасы
- •Қоспаларды коагуляциялау
- •Суды тұндыру және сүзу
- •Тазартудың арнайы әдістері.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Ауыз суды заласыздандырудың әдістерін гигиеналық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері: Дәрістің жоспары
- •Суды залалсыздандыру әдістері
- •Суды хлорлау 1853 ж. Орыс дәрігері п. Карачаров, хлордың антисептикалық қасиетін 1881 жылы р.Кох жазды.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Ағынды суларды тазартудың тиімділігі және санитарлық бақылау.
- •4.Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Қалалық іркінді сулар. Санитарлық сипаттамасы. Тазалау және зиянсыздандыру әдістерін гигиеналық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері: Дәрістің жоспары:
- •Қала ағынды сулары және канализация жүйелері.
- •Механикалық тазарту
- •Биологиялық тазарту
- •Ағынды суларды залаласыздандыру
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Су қоймаларын санитарлық қорғау бойынша шаралар жүйесі.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Өндірістік ағынды суларға сипаттама.
- •Мұнай және басқа да өндіріс түрлерінің ағынды сулары
- •4.Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Су қоймалары суындағы химиялық заттарды гигиеналық нормалау. Негізгі принциптері мен әдістері. Заңнама.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Химиялық заттардың улылығы мен қауіптілігі.
- •Алыстатылған зардап
- •Кезеңдік гигиеналық нормалау
- •2 Кезең – нормалаудың жеделдетілген кестесі.
- •3Кезең – созылмалы эксперимент.
- •4 Кезең – толық ашылған кесте.
- •Химиялық заттардың трансформациясы
- •Клиника – гигиеналық және эпидемиологиялық зерттеулер.
- •4. Иллюстративный материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Топырақтың гигиеналық маңызы. Топырақты қорғаудың қазіргі проблемалары.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Биогеохимиялық провинциялар
- •Агрохимикаттар.
- •1) Санитарлық-химиялық көрсеткіштер:
- •2) Санитарлы - микробиологиялық көрсеткіштер:
- •3) Санитарлы-гельминтологиялық көрсеткіштер.
- •4) Санитарлы-энтомологиялық көрсеткіштер.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Литература
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Топырақтың санитарлық жағдайын бағалаудың критерийлері. Топырақты ластанудан қорғаудың шаралары.
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Қатты тұрмыстық қалдықтар (қтқ)
- •Елді мекендерді қалдықтардан тазарту жүйелері
- •Тағамдық қалдықтарды жинау
- •Қала территориясын тазарту
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Қатты және сұйық қоқыстарды зиянсыздаңдырудың негізгі әдістері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Қтқ зарарсыздандыру және қайта өңдеу
- •Елді мекендерді санитарлық тазартуды бақылау
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Атмосфера ауасын қорғаудың қазіргі проблемалары. Атмосфера ауасын ластаушы көздер.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Атмосфералық ауаның ластануы мәселесінің маңыздылығы.
- •Атмосфераның физикалық қасиеттері
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Атмосфераның ластануының халықтың денсаулығына және тіршілігінің санитарлық жағдайына әсері, қауіпты факторлар.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Атмосфера ластануының жедел әсер ету жағдайлары
- •Атмосфера ластануының адамға созылмалы түрде әсер етуі.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Литература
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Атмосфераның ауа сапасын санитарлық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Ауадағы химиялық заттардың қажетті регламентациясы.
- •Атмосфералық ластаушыларды гигиеналық нормалаудың ерекшеліктері
- •Канцерогендерді нормалау.
- •Атмосфералық ластаушылардың таралу заңдылығы.
- •5. Әдебиет
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Дәрістің жоспары:
- •Атмосфералық ауаны қорғаудың шаралары.
- •Атмосфералық ауаның тазалығына санитарлық бақылау жүргізу.
- •Әдебиеттер.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Тұрғын үй, әлеуметтік проблема ретінде. Тұрғын үйлердің микроклиматын нормалаудың ғылыми негіздері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Микроклиматты нормалауды гигиеналық негіздеу
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Жаңа құрылыс материалдарын гигиеналық тұрғыдан бағалау және олардың адамдардың денсаулығына әсері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Емдеу-профилактикалық мекемелерінің гигиенасы.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Дәрістің жоспары:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •Палаталық бөлімдерге қойылатын талаптар.
- •Жұқпалы ауруханаларды жобалау және пайдалануға қабылдау.
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Шу және оның көздері
- •Шудың адам организміне әсері
- •Шудың таралу заңдылықтары және оны гигиеналық нормалау
- •Шудан қорғау
- •Шу көзіне санитарлық бақылау
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Аудандық жоспарлау.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Елді мекенді жоспарлау және жобалық құжаттар.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
4. Көрнекілік материал:
1. СЛАЙД Заласыздандырудың әр түрлі әдістері.
2. СЛАЙД Хлорлау үрдісінің сызбасы.
3. СЛАЙД Ауыз суды залалсыздандырудың химиялық әдістері.
5. Әдебиет
Жук Е.Г. Гигиенические основы обеззараживания воды физическими методами.: автореф. дис… д-ра.мед.наук.- М.,-1984.
Захарченко М.П. и др. – Гигиеническая диагностика водной среды. –СПб.- 1996.
Кирьянова Е.В. Гигиеническое обоснование условий обеззараживания воды озоном и механизм его действия на бактериальную клетку: автореф. дис. канд.мед.наук.- М.,-1997.
Кульский Л.А. Основы химии и технологии воды. – Киев. – 1991.
Руководство по контролю качества питьевой воды. – Женева. –1994. – т.1.
Семенова М.А. Обеззараживание воды комплексным воздействием УФ-облучения и окислителей.: автореф. дис. канд.тех. наук.- М.-1992.
Санитарный надзор за применением ультрафиолетового излучения в технологии подготовки питьевой воды: МУ 2.1.4.719-98.-М.-1998.
Пасль Л.Л. и др. Справочник по очистке природных и сточных вод. – М. – 1994.
Хилл К. Применение ультразвука в медицине .- М. - 1989.
6. Бақылау сұрақтары:
1. Тақырып бойынша қандай нормативтік құжатты білесіз?
2. Ауыз суды залалсыздандырудың негізгі әдістерін атаңыз.
3. Ауыз суды залалсыздандырудың дәстүрлі әдістерін атаңыз.
4. Ауыз суды залалсыздандырудың химиялық әдістерін атаңыз.
5. Ауыз суды залалсыздандырудың физикалық әдістерін атаңыз.
6. Ауыз суды залалсыздандырудың комбинирленген әдістері дегеніміз не?
7. Озондау сапасынң артықшылығы неде?
8. Физикалық әдістердің артықшылығы мен кемшілігін атаңыз.
№3 кредит
1 – дәріс.
1. Тақырыбы: Су нысандарын санитарлық қорғау.
2. Мақсаты: Студенттерге су нысандарын санитарлық қорғау әдістерімен таныстыру.
3. Дәріс тезистері:
Дәрістің жоспары:
1. Қалалық ағынды сулар және канализация жүйелері.
2. Ағындарды механикалық тазарту.
3. Ағындарды биологиялық тазарту.
4. Қалалық ағынды суларды залалсыздандыру.
5. Ағындарды тазартудың тиімділігі және санитарлық бақылау.
Ағынды суларды тазартудың тиімділігі және санитарлық бақылау.
Қалалық ағынды сулардың тазарту сапасы таңдаған схемаға байланысты. Шет елде тұщы судың тапшылығына байланысты, ағындарды толық биологиялық тазартудан өткізгеннен кейін, түбегейлі тазарту әдісі (терең немесе үшіншілік тазарту) кең қолданылады. «Терең тазартуң термині биологиялық тазартудан кейін жүргізілетін кез-келген тазарту жүйесін айтады. «Үшіншілк тазартуң термині терең тазартудың синонимі, егер механикалық тазартуды біріншілік тазрту деп есептесек, ал биологиялық екіншілік деп аталады.
Биологиялық тазарту өткен ағынды суларды түбегейлі тазарту кезінде, жиі микросүзгілер мен барабанды торлар, сондай-ақ дәнді жүктеме сүзгісінен өткізу арқылы сүзу қолданылады. Олар белсенді тұнбаның бөлшектерін ұстап қалуды және өлшенді заттардың құрамын төмендетуді қамтамасыз етеді. Антрацитті-құмды сүзгілерді қолдану кең таралған, оның құрылымы жедел сүзгілерге ұқсас болады.
Сақтық санитарлық бақылаудың маңызды тапсырмаларының бірі ағынды суларды тазартудың принципиалды схемаларын бағалау болып табылады, әдетте ол канализация жобасын сараптауда жүзеге асырылады. Тазарту схемасын таңдау ағынды судың мөлшеріне, яғни елді-.мекеннің үлкендігіне және жайластырылу жағдайына байланысты. Осыған байланысты тазарту схемаларының 3 түрін ажыратады. үлкен канализация-ағынды сулардың тәуліктік мөлшері 10 000м3-тан асатын елді-мекендерде қолданады (құрамына құм ұстағыш, тұндырғыш, аэротенктер, биосүзгілер кіреді); кіші канализация-ағынның тәуліктік мөлшері 25-тен 10 000 м3-ға дейін болады (оның құрамына құм ұстағыштар, кіші сүзу, суғару алаңдары, биологиялық тоғандар, биосүзгілер жатады); жергілікті канализация - ағындардың тәуліктік мөлшері 25м3-қа дейін болады (оның құрамына септиктер, жер асты сүзу және суғару алаңдары, қуаттылығы төмен биосүзгілер, сондай-ақ кіші сүзуші қондырғылар - құдықтар, траншеялар жатады) (27-сурет).
Тазартудың принципиалды схемалары өте көп, бірақ гигиеналық және экономикалық тұрғыда жоғарыдағы аталған жіктеме негіз ретінде алынады.
Күнделікті санитарлық бақылаудың мақсаты - канализация жұмысына және оның дұрыс эксплуатациясына, сондай-ақ ағынды суларды тазарту мен залалсыздандыру сапасына бақылау жүргізу. Санитарлық бақылаудың нысандарына үй канализациясы (ағындарды қабылдау), канализациялық тораптың өзі, бақылау құдықтары жатады. Құбырлар бітіп қалған жағдайда ағынды сулардың жердің бетіне шығуын болдырмау қажет.
Канализациялық тораптар механикалық жағынан берік және грунт суларына ағын сулардың өту мүмкіндігін болдырмау үшін су өткізбейтін болуы қажет. Жартылай канализацияланған қалаларда құю станцияларына ерекше көңіл аударылады. Олар канализацияланбаған нысандардан шығатын сұйық қалдықтарды қабылдау және тораптарға жіберу үшін ұйымдастырылады. СанПиН № 3.01.008 97 «Санитарные правила устройства и содержания сливных станцийң құжаты бойынша, пайдалануға беру және талаптарының орындалуын санитарлық бақылауда оның жобаға сәйкестігін анықтау қажет.
Тазарту қондырғыларының жұмысын санитарлық бақылау 2 сатыдан тұрады. Біріншісі қондырғыны санитарлық тексеруден тұрады, оған кіретіндер: канализация жобасымен танысу; елді-мекеннің канализация жүйесімен қамтылу дәрежесін бағалау; канализацияның және эксплуатация тәртібінің канализация жобасына сәйкестігін анықтау; құрылыс және санитарлық нормалар мен ережелерге сәйкестігін анықтау; ауытқуларды анықтау және оларды жою үшін қолданылатын шараларды ұйымдастыру.
Екінші сатысында тазарту қондырғыларының жұмысына, зертхананың жабдықталуына, зерттеу көлеміне және қойылған тапсырмалар сәйкестігіне байланысты зертханалық бақылау жүргізуін тексеру. Ағынды суларды залалсыздандыру тәртібіне және оларды су қоймасына ағызылуына ерекше көңіл бөлу керек. Санитарлық дәрігер ағынды суға бақылау зерттеулерін мезгіл-мезгіл жүргізіп қадағалап, ведомствалық зерттеулердің мәліметтерімен салыстырп отырады.
Дәрігердің көмекшісінің қатысуымен жүретін тексеру механикалық тазарту қондырғыларынан (торлар, құм ұстағыштар, тұндырғыштар) басталады. Әсіресе биологиялық тазарту қондырғыларына ерекше көңіл бөлу керек.