- •1.3 Дәріс комплекстері № 1 кредит
- •1. Тақырыбы: Кіріспе дәріс. Коммуналды гигиенасы пәні және әдістері. Пәннің даму тарихы. Коммуналды гигиенасының дамуындағы Қазақстан және Ресей ғалымдардың рөлі.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Коммуналды гигиена - елді мекен гигиенасы.
- •Пәннің даму тарихы
- •4. Көрнекілік материал:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •№ 1 Кредит
- •1. Тақырыбы: Санитарлық заңнамалар коммуналды гигиенасы саласындағы маманның іс әрекетінің негізі. Қазақстан Республикасында санитарлық-эпидемиологиялық қызметінің құрылымы және қызметі.
- •3. Дәріс тезистері.
- •Санитарлық бақылауды ұйымдастыру
- •1. Тақырыбы: Тұрғындар тіршілігінің санитарлық жағдайы үшін шаруашылық ауыз сумен қамтамасыз етудің гигиеналық міндеттері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Сумен қамтамасыз ету және су тұтыну
- •Сумен қамтамасыз ету жүйелері
- •Су құбырының тарату жүйесі
- •4. Көрнекілік материалдар:
- •5. Әдебиеттер
- •6. Бақылау сұрақты:
- •Қазақстанның тұщы су ресурстары қандай?
- •№2 Кредит
- •1. Тақырыбы: Тұрғындар арасында жұқпалы және жұқпалы емес ауруларды таратудағы су факторының ролі.
- •3. Дәріс тезистері: Аурудың таралуындағы су факторының ролі.
- •2. Суды тазартуды, зарарсыздандыруды нашар жүргізуден.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиеттер:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс жоспары:
- •Мәселенің тарихы
- •4. Көрнекілік материалдар:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Ауыз сумен қамтамасыз ету көзін таңдау. Санитарлық қорғау аймақтары.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Сумен қамтамасыз ету саласындағы сақтық санитарлық бақылау.
- •Су көздерінің жіктелуі
- •Жер асты су көздерінен сумен қамтамасыз ету
- •Жер беті су көздерімен сумен қамтамасыз ету.
- •Орталықтандырылмаған сумен қамтамасыз ету.
- •4. Көрнекілік материалдар:
- •5. Әдебиеттер:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Ауыз суды тазартудың әдістерін гигиеналық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Тазарту әдістерінің жалпы сипаттамасы
- •Қоспаларды коагуляциялау
- •Суды тұндыру және сүзу
- •Тазартудың арнайы әдістері.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Ауыз суды заласыздандырудың әдістерін гигиеналық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері: Дәрістің жоспары
- •Суды залалсыздандыру әдістері
- •Суды хлорлау 1853 ж. Орыс дәрігері п. Карачаров, хлордың антисептикалық қасиетін 1881 жылы р.Кох жазды.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Ағынды суларды тазартудың тиімділігі және санитарлық бақылау.
- •4.Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Қалалық іркінді сулар. Санитарлық сипаттамасы. Тазалау және зиянсыздандыру әдістерін гигиеналық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері: Дәрістің жоспары:
- •Қала ағынды сулары және канализация жүйелері.
- •Механикалық тазарту
- •Биологиялық тазарту
- •Ағынды суларды залаласыздандыру
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Су қоймаларын санитарлық қорғау бойынша шаралар жүйесі.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Өндірістік ағынды суларға сипаттама.
- •Мұнай және басқа да өндіріс түрлерінің ағынды сулары
- •4.Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Су қоймалары суындағы химиялық заттарды гигиеналық нормалау. Негізгі принциптері мен әдістері. Заңнама.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Химиялық заттардың улылығы мен қауіптілігі.
- •Алыстатылған зардап
- •Кезеңдік гигиеналық нормалау
- •2 Кезең – нормалаудың жеделдетілген кестесі.
- •3Кезең – созылмалы эксперимент.
- •4 Кезең – толық ашылған кесте.
- •Химиялық заттардың трансформациясы
- •Клиника – гигиеналық және эпидемиологиялық зерттеулер.
- •4. Иллюстративный материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Топырақтың гигиеналық маңызы. Топырақты қорғаудың қазіргі проблемалары.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Биогеохимиялық провинциялар
- •Агрохимикаттар.
- •1) Санитарлық-химиялық көрсеткіштер:
- •2) Санитарлы - микробиологиялық көрсеткіштер:
- •3) Санитарлы-гельминтологиялық көрсеткіштер.
- •4) Санитарлы-энтомологиялық көрсеткіштер.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Литература
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Топырақтың санитарлық жағдайын бағалаудың критерийлері. Топырақты ластанудан қорғаудың шаралары.
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Қатты тұрмыстық қалдықтар (қтқ)
- •Елді мекендерді қалдықтардан тазарту жүйелері
- •Тағамдық қалдықтарды жинау
- •Қала территориясын тазарту
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Қатты және сұйық қоқыстарды зиянсыздаңдырудың негізгі әдістері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Қтқ зарарсыздандыру және қайта өңдеу
- •Елді мекендерді санитарлық тазартуды бақылау
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6.Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Атмосфера ауасын қорғаудың қазіргі проблемалары. Атмосфера ауасын ластаушы көздер.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Атмосфералық ауаның ластануы мәселесінің маңыздылығы.
- •Атмосфераның физикалық қасиеттері
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Атмосфераның ластануының халықтың денсаулығына және тіршілігінің санитарлық жағдайына әсері, қауіпты факторлар.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Атмосфера ластануының жедел әсер ету жағдайлары
- •Атмосфера ластануының адамға созылмалы түрде әсер етуі.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Литература
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Атмосфераның ауа сапасын санитарлық бағалау.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Ауадағы химиялық заттардың қажетті регламентациясы.
- •Атмосфералық ластаушыларды гигиеналық нормалаудың ерекшеліктері
- •Канцерогендерді нормалау.
- •Атмосфералық ластаушылардың таралу заңдылығы.
- •5. Әдебиет
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Дәрістің жоспары:
- •Атмосфералық ауаны қорғаудың шаралары.
- •Атмосфералық ауаның тазалығына санитарлық бақылау жүргізу.
- •Әдебиеттер.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет:
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Тұрғын үй, әлеуметтік проблема ретінде. Тұрғын үйлердің микроклиматын нормалаудың ғылыми негіздері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Микроклиматты нормалауды гигиеналық негіздеу
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Жаңа құрылыс материалдарын гигиеналық тұрғыдан бағалау және олардың адамдардың денсаулығына әсері.
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •1. Тақырыбы: Емдеу-профилактикалық мекемелерінің гигиенасы.
- •3. Дәріс тезистері:
- •Дәрістің жоспары:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •Палаталық бөлімдерге қойылатын талаптар.
- •Жұқпалы ауруханаларды жобалау және пайдалануға қабылдау.
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Шу және оның көздері
- •Шудың адам организміне әсері
- •Шудың таралу заңдылықтары және оны гигиеналық нормалау
- •Шудан қорғау
- •Шу көзіне санитарлық бақылау
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Аудандық жоспарлау.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •Елді мекенді жоспарлау және жобалық құжаттар.
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
- •3. Дәріс тезистері:
- •4. Көрнекілік материал:
- •5. Әдебиет
- •6. Бақылау сұрақтары:
4. Көрнекілік материалдар:
СЛАЙД Дәріс бойынша негізгі нормативтік құжаттар.
СЛАЙД Жер асты суынң сызбасы.
СЛАЙД Қорытылған көрсеткіштер.
СЛАЙД Түзілетін заттар.
СЛАЙД Органолептикалық көрстекштер.
5. Әдебиеттер:
Амросьева Т.В. и др. Современные подходы к изучению и оценке вирусного загрязнения питьевой воды . – Гиг. и сан. – 2002.-№1.- С.76-79.
ГОСТ 2761 – 84 Источники централизованного хозяйственно-питьевого водоснабжения.
Дмитриев А.Н., Шитов А.В. Техногенное воздействие на природные процессы Земли. Проблемы глобальной экологии. – Нов-ск. – 2003.
Жолдакова З.И. и др. Экспериментальная оценка и прогноз образования хлорорганических соединений при хлорировании воды, содержащей промышленные загрязнения. – Гиг. и сан.– 2002.-№3.- С.26-29.
Мазаев В.Т. и соавт. «Коммунальная гигиенаң. – М., 2005.
Неменко Б.А., Кенесариев У.И. «Коммунальная гигиенаң.-Алматы.- 2003.
Неменко Б.А. «Коммунальная гигиенаң.-Алматы.- 2004.
Плотников Н.А. Проектирование и эксплуатация водозаборов подземных вод. - М. – 1990.
Ревич Б.А., Авалиани С.Л., Тихонова Г.И. «Экологическая эпидемиологияң – М. – 2004.
Руководство по контролю качества питьевой воды. Женева.- 1988.
Руководство по контролю качества питьевой воды. Т. 1-3. – ВОЗ. – 1993
СанПиН РК № 3.02.002.04. Санитарно-эпидемиологические требования к качеству воды централизованных систем питьевого водоснабжения.
Черкинский С.Н. Руководство по гигиене водоснабжения. М. – 1975
Хотько Н.И, Дмитриев А.П. Водный фактор в передаче инфекций. – Пенза. – 2002.
6. Бақылау сұрақтары:
Дәріс бойынша қандай нормативтік құжаттарды білесіз?
Табиғи судың негізгі түрлерін атаңыз.
Инфильтарциялық және арна астылық су дегеніміз не?
ГОСТ 2761-84 «Источники централизованного хозяйственно-питьевого водоснабженияң құжатының негізгі мәліметтері.
Орталықтандырылған-шаруашылық ауыз сумен қамтамасыз ету көзін таңдаудың реттілігі қандай?
Жер асты суын жасанды толтыру қалай жүргізіледі?.
Санитарлық күзет аумағы дегеніміз не?
Санитарлық күзет аумағының қанша белдеуі бар?
Санитарлық күзет аумағы туралы мәліметтер қандай құжатта берілген?
Санитарлық күзет аумағы қалай бекітіледі?
№2 кредит.
4 – дәріс.
1. Тақырыбы: Ауыз суды тазартудың әдістерін гигиеналық бағалау.
2. Мақсаты: Студеттерге су тазарту әдістерін таныстыру.
3. Дәріс тезистері:
Тазарту әдістерінің жалпы сипаттамасы.
Қоспаларды коагуляциялау.
Суды тұндыру және оны сүзу.
Тазарту қондырғыларының барьерлік ролі.
Арнайы тазарту әдістері.
Тазарту әдістерінің жалпы сипаттамасы
Әдетте, берілетін су көзінің суы гигиеналық талаптарына сәйкес келмегендіктен, оны шаруашылық- ауыз сумен қамтамасыз ету үшін тікелей қолдануға болмайды. Тұрғындарға суды тұтынуға берер алдында суды тазарту және оны залалсыздандыру, кей жағдайда судың тұзды құрамын түзету үшін суды кондинционерлеу, яғни қажетті кондицияға дейін жеткізу қажет болады. Суды конденциялау негізінен тұзды және тұздылау су көздерін ауыз су мақсаты үшін пайдалану кезінде, оны дистилляция кейін немесе суды арнайы ыдыстарға дайындау кезінде қолданылады.
Суды тазарту кезінде адам денсаулығы үшін зиянсыздығын және қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін құрамындағы өлшенді заттарды қалыпты деңгейге дейін төмендету керек. Тазарту кезінде судың құрамындағы қоспалар тек гигиеналық норматив деңгейіне ғана төмендетіледі. Тазардың негізгі әдістеріне түссіздендіру, мөлдірлендіру және залалсыздандыру жатады.
Суды мөлдірлендіру дегеніміз судың құрамындағы өлшенді заттарды жою. Ал түссіздендіру дегеніміз судың құрамындағы табиғи боялған гуминдік заттарды жою, залалсыздандыру дегеніміз судан вирулентті микроорганизмдер - бактериялар мен вирустарды, гельминттердің жұмыртқаларын және қарапайымдарды жою. Судың заласыздандыруда толық стирелизация жүргізу негізгі мақсатына жатпайды, тек гигиеналық регламентке дейін ғана жеткізеді. Судың құрамындағы арнайы табиғи химиялық қосындыларды (фтор, темір және басқа да) жою үшін су өңдеудің арнайы әдісі қолданылады.
Судың сапасын жақсарту әдістері мен тазарту қондырғыларының құрамы су көзінің түрі мен судың құрамына байланысты. Негізгі тазарту әдісінен бұрын фито және зоопланктондардан алдын ала тазартудың маңызы зор. Өйткені олар тазарту қондырғыларының жұмысын қыйындатады. Сонымен бірге, ыдыраған планктондар судың органолептикалық қасиетін төмендетеді, яғни лайлылығын жоғарлатып, жағымсыз иіс және дәм пайда болады.
Судан планктондарды жою үшін сүзгі торлары бар көп қырлы барабандары бар микросүзгілер мен барабанды торлар қолданылады. Су микрофильтрдің ішінде түсіп және торлар арқылы сүзіліп, камераға түседі, ал одан кейін келесі қондырғыларға барады. Микросүзгілер зоопланктондарды толығымен ұстап қалады. Ал фитопланктондарды 60-90 пайызға дейін ұстайды.
Судың органолептикалық қасиеттерін жақсарту үшін негізгі әдіс мөлдірлендіру қолданылады, ол суға лайлылық қасиет беретін өлшенді заттардан тазартады. Судың лайлылығын зерттелетін су сынамасын стандартты суспензиялармен салыстыра отырып, фотометрлік жолмен анықтайды. Каолин суспензиясын қолдану кезінде өлшеу нәтижесі мг/дм3 бірлігі немесе формазин суспензиясын қолдану кезінде ЛБ/дм3 (лайлылық бірлігі) бірлігімен анықталады. Кейде бұл соңғы Формазин бойынша лайлылық бірлігі немесе (ФЛБ) батыс терминологиясы бойынша FTU. 1 FTU=1ФЛБ=1ЛБ/дм3.