Президент

40-áàï

1. ²азаºстан Республикасыны» Президентi - мемлекеттi» басшысы, мемлекеттi» iшкi ж¸не сыртºы саясатыны» негiзгi ба¹ыттарын айºындайтын, ел iшiнде ж¸не халыºаралыº ºатынастарда ²азаºстанны» атынан ¼кiлдiк ететiн е» жо¹ары лауазымды т½л¹а.

2. Республиканы» Президентi - халыº пен мемлекеттiк билiк бiрлiгiнi», Конституцияны» мыз¹ымасты¹ыны», адам ж¸не азамат º½ºыºтары мен бостандыºтарыны» р¸мiзi ¸рi кепiлi.

3. Республика Президентi мемлекеттiк билiктi» барлыº тарма¹ыны» келiсiп ж½мыс iстеуiн ж¸не ¼кiмет органдарыны» халыº алдында¹ы жауапкершiлiгiн ºамтамасыз етедi.

41-áàï

1. ²азаºстан Республикасыны» Президентiн конституциялыº за»¹а с¸йкес жалпы¹а бiрдей, те» ж¸не т¼те сайлау º½ºы¹ы негiзiнде Республиканы» к¸мелетке тол¹ан азаматтары жасырын дауыс беру арºылы жетi жыл мерзiмге сайлайды.

2. Республика Президентi болып тумысынан Республика азаматы болып табылатын, ºырыº жасºа тол¹ан, мемлекеттiк тiлдi еркiн ме»герген ¸рi ²азаºстанда кемiнде он бес жыл бойы т½ратын республика азаматы сайлана алады.

3. Республика Президентiнi» кезектi сайлауы желтоºсанны» бiрiншi жексенбiсiнде ¼ткiзiледi ж¸не ол мерзiмi жа¹ынан Республика Парламентiнi» жа»а º½рамын сайлаумен т½спа-т½с келмеуге тиiс.

4. Дауыс беруге ºатысºан сайлаушыларды» елу процентiнен астамыны» дауысын ал¹ан кандидат сайланды деп есептеледi. Егер кандидаттарды» бiрде-бiрi к¼рсетiлген дауыс санын ала алмаса, ºайтадан дауысºа салынады, о¹ан к¼п дауыс ал¹ан екi кандидат ºатысады. Дауыс беруге ºатысºан сайлаушыларды» к¼бiсiнi» даусын ал¹ан кандидат сайланды деп есептеледi.

42-áàï

1. ²азаºстан Республикасыны» Президентi: "²азаºстан халºына адал ºызмет етуге, ²азаºстан Республикасыны» Конституциясы мен за»дарын ºата» саºтау¹а, азаматтарды» º½ºыºтары мен бостандыºтарына кепiлдiк беруге, ²азаºстан Республикасы Президентiнi» ¼зiне ж¾ктелген м¸ртебелi мiндетiн адал атºару¹а салтанатты т¾рде ант етемiн",- деп халыººа ант берген с¸ттен бастап ºызметiне кiрiседi.

2. Ант беру ºа»тарды» екiншi с¸рсенбiсiнде салтанатты жа¹дайда Парламент депутаттарыны», Конституциялыº Ке»ес м¾шелерiнi», Жо¹ар¹ы Сот судьяларыны», Республиканы» б½рын¹ы президенттерiнi» б¸рiнi» ºатысуымен ¼ткiзiледi. Конституцияны» 48-бабында к¼зделген жа¹дайда ²азаºстан Республикасы Президентiнi» ¼кiлеттiгiн ¼зiне ºабылда¹ан к¾ннен бастап бiр ай iшiнде ант бередi.

3. Республика Президентiнi» ¼кiлеттiгi жа»адан сайлан¹ан Республика Президентi ºызметiне кiрiскен кезден бастап, сондай-аº Президент ºызметiнен мерзiмiнен б½рын босатыл¹ан немесе кетiрiлген не ол ºайтыс бол¹ан жа¹дайда тоºтатылады. Республиканы» б½рын¹ы президенттерiнi» б¸рiнi», ºызметiнен кетiрiлгендерден басºасыны», "²азаºстан Республикасыны» экс-президентi" деген ата¹ы болады.

4. Бiр адам ºатарынан екi реттен артыº Республика Президентi болып сайлана алмайды.

43-áàï

1. ²азаºстан Республикасы Президентiнi» ¼кiлдiктi органны» депутаты болу¹а, ¼зге де аºы т¼ленетiн ºызметтердi атºару¹а ж¸не к¸сiпкерлiк ºызметпен айналысу¹а º½ºы¹ы жоº.

2. Республика Президентi ¼з ¼кiлеттiгiн ж¾зеге асыру кезе»iнде саяси партияда¹ы ºызметiн тоºтата т½рады.

44-áàï

²азаºстан Республикасыны» Президентi:

1) ²азаºстан халºына елдегi жа¹дай мен Республиканы» iшкi ж¸не сыртºы саясатыны» негiзгi ба¹ыттары туралы жыл сайын жолдау арнайды;

2) Республика Парламентiнi» кезектi ж¸не кезектен тыс сайлауын та¹айындайды; Парламенттi» бiрiншi сессиясын шаºырады ж¸не оны» депутаттарыны» ²азаºстан халºына беретiн антын ºабылдайды; Парламент Палаталарыны» кезектен тыс бiрлескен отырыстарын шаºырады; Парламент Сенаты ½сын¹ан за»¹а он бес ж½мыс к¾нi iшiнде ºол ºояды, за»ды халыººа жария етедi не за»ды немесе оны» жекелеген баптарын ºайтадан талºылап, дауысºа салу ¾шi ºайтарады;

3) Парламенттi» келiсiмiмен Республиканы» Премьер-Министр»iн ºызметке та¹айындайды, оны ºызметтен босатады; Премьер-Министрдi» ½сынуымен Республика ¶кiметiнi» º½рылымын белгiлейдi, оны» м¾шелерiн ºызметке та¹айындайды ж¸не ºызметтен босатады, сондай-аº ¾кiмет º½рамына кiрмейтiн Республиканы» орталыº атºарушы органдарын º½рады, таратады ж¸не ºайта º½рады; ¶кiмет м¾шелерiнi» антын ºабылдайды, ерекше ма»ызды м¸селелер бойынша ¶кiмет отырыстарына т¼ра¹алыº етедi; ¶кiметке за» жобаларын Парламент М¸жiлiсiне ендiрудi тапсырады; ¶кiметтi» ж¸не облыстар, республикалыº ма»ызы бар ºалалар мен республика астанасы ¸кiмдерi актiлерiнi» к¾шiн жояды немесе iшiнара тоºтата т½рады;

4) Парламенттi» келiсiмiмен ²азаºстан Республикасы µлттыº Банкiнi» т¼ра¹асын ºызметке та¹айындайды, оны ºызметтен босатады;

5) Парламент Сенатыны» келiсiмiмен Республиканы» Бас прокурорын ж¸не µлттыº ºауiпсiздiк комитетiнi» т¼ра¹асын ºызметке та¹айындайды, оларды ºызметтен босатады;

6) Республика дипломатиялыº ¼кiлдiктерiнi» басшыларын та¹айындайды ж¸не керi шаºырып алады;

7) Республикалыº бюджеттi» атºарылуын баºылау ж¼нiндегi Есеп комитетiнi» т¼ра¹асын ж¸не екi м¾шесiн бес жыл мерзiмге ºызметке та¹айындайды;

8) Республиканы» мемлекеттiк ба¹дарламаларын бекiтедi;

9) Республика Премьер-Министрiнi» ½сынуымен республиканы» мемлекеттiк бюджетi есебiнен ½сталатын барлыº органдарды» ºызметкерлерiне арнал¹ан ºаржыландыру мен е»бекаºы т¼леудi» бiры»¹ай ж¾йесiн бекiтедi;

10) республикалыº референдум ¼ткiзу ж¼нiнде шешiм ºабылдайды;

11) келiсс¼здер ж¾ргiзедi ж¸не Республиканы» халыºаралыº шарттарына ºол ºояды; бекiту грамоталарына ºол ºояды; ¼зiнi» жанында тiркелген шет мемлекеттердi» дипломатиялыº ж¸не ¼зге де ¼кiлдерiнi» сенiм грамоталары мен керi шаºырып алу грамоталарын ºабылдайды;

12) Республика ²арулы К¾штерiнi» Жо¹ар¹ы Бас ²олбасшысы болып табылады, ²арулы К¾штердi» жо¹ары ºолбасшылы¹ын ºызметке та¹айындайды ж¸не ºызметтен босатады;

13) Республиканы» мемлекеттiк наградаларымен наградтайды, º½рметтi, жо¹ары ¸скери ж¸не ¼зге атаºтарды, сыныптыº шендердi, дипломатиялыº д¸режелердi, бiлiктiлiк сыныптарын бередi;

14) Республиканы» азаматты¹ы, саяси баспана беру м¸селелерiн шешедi;

15) азаматтар¹а кешiрiм жасауды ж¾зеге асырады;

16) Республиканы» демократиялыº институттарына, оны» т¸уелсiздiгi мен аумаºтыº т½тасты¹ына, саяси т½раºтылы¹ына, азаматтарыны» ºауiпсiздiгiне елеулi ж¸не тiкелей ºатер т¼нген, мемлекеттi» конституциялыº органдарыны» ºалыпты ж½мыс iстеуi б½зыл¹ан жа¹дайда, Премьер-Министрмен ж¸не Республика Парламентi палаталарыны» Т¼ра¹аларымен ресми консультациялар алысºаннан кейiн б½л туралы Республика Парламентiне дереу хабарлай отырып, ²азаºстанны» б¾кiл аума¹ында ж¸не оны» жекелеген жерлерiнде т¼тенше жа¹дай енгiзудi, Республиканы» ²арулы К¾штерiн ºолдануды ºоса ал¹анда, атал¹ан жа¹даяттар талап ететiн шараларды ºолданады;

17) Республика¹а ºарсы агрессия жасал¹ан не оны» ºауiпсiздiгiне сыртан тiкелей ºатер т¼нген жа¹дайда Республиканы» б¾кiл аума¹ында немесе оны» жекелеген жерлерiнде ¸скери жа¹дай енгiзедi, iшiнара немесе жалпы мобилизация жариялап, б½л туралы Республика Парламентiне дереу хабарлайды;

18) ¼зiне ба¹ынышты Республика президентiнi» к¾зет ºызметiн ж¸не республикалыº ½ланды жасаºтайды;

19) ²азаºстан Республикасыны» Мемлекеттiк хатшысын ºызметке та¹айындайды ж¸не ºызметтен босатады, оны» м¸ртебесi мен ¼кiлеттiгiн белгiлейдi; Республика Президентiнi» ¸кiмшiлiгiн º½рады;

20) ºауiпсiздiк Ке»есiн, Жо¹ары сот ке»есiн ж¸не ¼зге де консультациялыº-ке»есшi органдарды º½рады;

21) Республиканы» Конституциясы мен за»дарына с¸йкес басºа да ¼кiлеттiктердi ж¾зеге асырады.

45-áàï

1. ²азаºстан Республикасыны» Президентi Конституция мен за»дар неiзiнде ж¸не оларды орындау ¾шiн Республиканы» б¾кiл аума¹ында мiндеттi к¾шi бар жарлыºтар мен ¼кiмдер шы¹арады.

2. Конституцияны» 53-бабыны» 4-тармаºшасында к¼зделген жа¹дайда Республика Президентi за»дар шы¹арады, ал 61-бапты» 2-тарма¹ында к¼зделген жа¹дайда Республиканы» за» к¾шi бар Жарлыºтарын шы¹арады.

3. Республиканы» Президентi ºол ºоятын Парламент актiлерi, сондай-аº ¶кiмет бастамасымен шы¹арылатын Президенттi» актiлерi тиiсiнше осы актiлердi» за»дылы¹ы ¾шiн за»дыº жауапкершiлiк ж¾ктелетiн Парламенттi» ¸р Палатасыны» Т¼ра¹аларыны» не Премьер-Министрдi» алдын-ала ºолдары ºойып тиянаºталады.

46-áàï

1. ²азаºстан Республикасыны» Президентiне, оны» абыройы мен ар-намысына ешкiмнi» тиiсуiне болмайды.

2. Республика Президентi мен оны» отбасын ºамтамасыз ету, олар¹а ºызмет к¼рсету ж¸не ºор¹ау мемлекет есебiнен ж¾зеге асырылады.

3. Осы бапты» ережелерi Республиканы» экс-президенттерiне ºолданылады.

47-áàï

1. ²азаºстан Республикасыны» Президентi науºастануына байланысты ¼зiнi» мiндеттерiн ж¾зеге асыру¹а ºабiлетсiздiгi дендеген жа¹дайда ºызметiнен мерзiмiнен б½рын босатылуы м¾мкiн. Б½л жа¹дайда Парламент ¸р Палата депутаттарыны» те» саныны» ж¸не медицинаны» тиiстi салаларыны» мамандарынан º½рал¹ан комиссия º½рады. Мерзiмiнен б½рын босату туралы шешiм Парламент Палаталарыны» бiрлескен отырысында комиссияны» ºорытындысы мен белгiленген конституциялыº р¸сiмдердi» саºтал¹аны туралы Конституциялыº Ке»ес ºорытындысы негiзiнде ¸р Палата депутаттары жалпы саныны» кемiнде т¼рттен ¾шiнi» даусымен ºабылданады.

2. Республиканы» Президентi ¼зiнi» мiндеттерiн атºару кезiндегi ¸рекетi ¾шiн тек ºана мемлекетке опасыздыº жаса¹ан жа¹дайда жауап бередi ж¸не б½л ¾шiн Парламент оны ºызметiнен кетiруi м¾мкiн. Айып та¹у ж¸не оны тексеру туралы шешiм М¸жiлiс депутаттарыны» жалпы саныны» кемiнде ¾штен бiрiнi» бастамасы бойынша депуттарды» к¼пшiлiк даусымен ºабылдануы м¾мкiн. Та¹ыл¹ан айыпты тексерудi Сенат ½йымдастырады ж¸не оны» н¸тижелерi Сенат депутаттары жалпы саныны» к¼пшiлiк даусымен Парламент Палаталары бiрлескен отырысыны» ºарауына берiледi. Б½л м¸селе бойынша т¾пкiлiктi шешiм айып та¹уды» негiздiлiгi туралы Жо¹ар¹ы Сот ºорытындысы ж¸не белгiленген конституциялыº р¸сiмдердi» саºтал¹аны туралы Конституциялыº Ке»естi» ºорытындысы бол¹ан жа¹дайда ¸р Палата депутаттары жалпы саныны» кемiнде т¼рттен ¾шiнi» даусымен Парламент Палаталарыны» бiрлескен отырысында ºабылданады. Айып та¹ыл¹ан кезден бастапекi ай iшiнде т¾пкiлiктi шешiм ºабылдамау Республика Президентiне ºарсы та¹ыл¹ан айыпты» к¾шi жойыл¹ан деп тану¹а ¸кеп со¹ады.

Республиканы» Президентiне мемлекетке опасыздыº жасады деп та¹ыл¹ан айыпты» ºабылданбауы оны» ºай кезе»iнде де осы м¸селенi» ºаралуына т¾рткi бол¹ан М¸жiлiс депутаттарыны» ¼кiлеттiгiн мерзiмiнен б½рын тоºтату¹а ¸кеп со¹ады.

3. Республика Президентiн ºызметiнен кетiру туралы м¸селе ол Республика Парламентiнi» ¼кiлеттiгiн мерзiмiненб½рын тоºтату ж¼нiнде м¸селе ºарап жатºан кезде ºоз¹алмайды.

48-áàï

1. ²азаºстан Республикасыны» Президентi ºызметiнен мерзiмiнен б½рын боса¹ан немесе кетiрiлген, сондай-аº ºайтыс бол¹ан жа¹дайда Республика Президентiнi» ¼кiлеттiгi ºал¹ан мерзiмге Парламент Сенатыны» Т¼ра¹асына к¼шедi. Сенат Т¼ра¹асыны» ¼зiне Президент ¼кiлеттiгiн ºабылдауы м¾мкiн болма¹ан ретте ол Парламент М¸жiлiсiнi» Т¼ра¹асына к¼шедi; М¸жiлiс Т¼ра¹асыны» ¼зiне Президент ¼кiлеттiгiн ºабылдауы м¾мкiн болма¹ан ретте ол Республиканы» Премьер-Министрiне к¼шедi. ´зiне Республика Президентiнi» ¼кiлеттiгiн ºабылда¹ан т½л¹а тиiсiнше Сенат Т¼ра¹асыны», М¸жiлiс Т¼ра¹асыны» немесе Премьер-Министрдi» ¼кiлеттiгiн тапсырады. Б½л жа¹дайда бос т½р¹ан мемлекеттiк лауазымдарды иелену Конституцияда к¼зделген т¸ртiппен ж¾зеге асырылады.

2. Осы бапты» 1-тарма¹ында к¼зделген негiздерде ж¸не т¸ртiппен ²азаºстан Республикасы Президентiнi» ¼кiлеттiгiн ¼зiне ºабылда¹ан т½л¹аны» ²азаºстан Республикасыны» Конституциясына ¼згерiстер мен толыºтырулар туралы бастамашылыº жасау¹а º½ºы¹ы жоº.

IV-Á´ËIÌ