10. ²Аза²стан республикасыны³ халы²аралы² ²атынастары мен сырт²ы саясаты

10.1. ²Азiргi халыºаралыº ºатынастар.

²азiргi халыºаралыº ºатынастар деп ¸лемдегi халыºаралыº ºатынастар субъектiлерiнi» арасында пайда болатын ¸рт¾рлi байланыстар мен кездесулер, акциялар мен ¸рекеттер т¾сiндiрiледi.

Осы ºатынастарды» базалыº ¸леуметтiк негiзi Жер планетасында ¼мiр с¾ретiн бiрлiк пен т½тастыºты ºалыптастыратын адамзат. Дегенмен осынау бiрлiк пен т½тастыº - ºайшылыºты наºтылыº ж¸не к¼пбейнелi, ¸рт¾рлi, тiптi ºарама-ºарсы м¾дделердi» т¾йiсуiнi» бiрлiгi болып табылады. Олар (осы м¾дделер) ºажет бол¹андыºтан саясатºа енiп кетедi ж¸не саяси шешiмдердi талап етедi.

Сонымен, халыºаралыº ºатынастар субъектiлерiнi» м¾дделерiнi» т¾йiсуiнi» ¼зегi болатын саяси шынайылыºты» спецификалыº мазм½ны халыºаралыº ºатынастар болып табылады.

²азiргi кезде мемлекетпен ºатар мемлекеттен тыс º½рылымдар да халыºаралыº ºатынастарды» субъектiлерi болып табылады, я¹ни жекелей ал¹анда Бµµ ж¸не оны» органдары: Бас Ассамблея, ºауiпсiздiк Ке»есi, Экономикалыº ж¸не °леуметтiк Ке»ес, ºамºорлыº туралы Ке»ес, Халыºаралыº сот, Секретариат.

Бµµ º½рылымдарыны» белсендi ж¸не маºсатты ºызметiнi» н¸тижесiнде халыºаралыº шиеленiстердi» т¾йiнiн шешу, келiсiмдiк процестердi жол¹а ºою, мемлекеттердi» м¾дделерiн т¾йiстiру, халыºаралыº º½ºыº нормаларыны» саºталуын ºамтамасыз ету, агрессияны айыптау, халыºаралыº проблемаларды шешуде консенсустыº м¸дениет пен бейбiтшiлiк с¾йгiштiктi ºалыптастыру¹а ке» жол ашылады.

Б½л жа¹дайда Бµµ ºызметi халыºаралыº-º½ºыºтыº ше»берде болады. 1945 жылды» 26 шiлдесi к¾нi Сан-Франциско ºаласында ºабылдан¹ан Бµµ Жар¹ысында к¼рсетiлгендей, Бµµ ж¸не оны» органдарыны» мiндеттерi мыналар: халыºаралыº проблемаларды шешудi» т¸сiлi ретiнде со¹ысты болдырмау; адамзат ¼мiрiнде адамны» негiзгi º½ºыºтарына, адамзат т½л¹асыны» артыºшылыºтары мен º½ндылыºтарына, ¸йелдер мен еркектердi», кiшi ж¸не ¾лкен ½лттарды» те»дiгiне сенiмдi ны¹айту; елдер мен халыºтарды» алдында пайда болатын проблемаларды шешу ¾шiн халыºаралыº жа¹дайлар жасау.

Бµµ мен оны» органдарыны» негiзгi к¾ш-жiгерi ºаºты¹ысºа алып келетiн жа¹дайларды зерттеуге, ºаºты¹ысушы тараптарды» позицияларын аныºтау мен айºындау¹а, оларды º½ºыºтыº ж¸не моральдыº т½р¹ыдан ба¹алау¹а ж¸не ºаºты¹ысты шешу бойынша н½сºауларды дайындау¹а ал ºажет бол¹ан жа¹дайда к¾ш ºолдану¹а ба¹ытталын¹ан.

Өйткенi Бµµ ерiктi халыºаралыº ½йым бол¹андыºтан ол ¼зiне м¾ше елдердi» еркi негiзiнде ¹ана ºызмет ете алады. Оны» шешiмдерi, н½сºаулары мен ºабылда¹ан шаралары халыºаралыº º½ºыº нормаларымен, сондай-аº Бµµ жар¹ысында к¼рсетiлген маºсаттар мен принциптерге с¸йкес болуы керек.

Аталмыш шаралар экономикалыº ж¸не дипломатиялыº ºатынастарды, коммуникациялыº байланыстарды толыºтай немесе жекелей ¾зу т¾рiнде болуы м¾мкiн. Егер б½л ¸рекет жеткiлiксiз болса, онда ²ауiпсiздiк Ке»есi "халыºаралыº бейбiтшiлiк пен ºауiпсiздiктi ºолдау мен ºайтадан ºалпына келтiру ¾шiн ºажеттi ¸уе, те»iз ж¸не º½рлыºта¹ы к¾штердi» ¸рекетiн пайдалану¹а ¼кiлеттi".

Бµµ ºарулы к¾штерi жауласушы тараптарды» армиялары арасында¹ы ºарулы буфер, ºарауыл-к¾зет ºызметiн атºару, ºарулы террордан бейбiт т½р¹ындарды ºор¹ау ж¸не т.б. ºызметтердi атºарады.

Бµµ ¼з алдына адамдар арасында бейбiтшiлiк пен ¸дiлеттiлiк салтанат º½ру ¾шiн ж¸не экономикалыº, ¸леуметтiк, м¸дени, гуманитарлыº м¸селелердi шешетiн ¸леуметтiк прогреске жету ¾шiн ºолайлы жа¹дайлар жасау проблемасын маºсат етiп ºояды. Бµµ басты назар аударатын салалар ¸леуметтiк ж¸не саяси ºаºты¹ыстар аума¹ында орын алатын кедейшiлiк, эпидемиялар, апаттар мен террорлыº ½йымдарды» ¸рекетiнен туындайдын салдарлар. Бµµ -басты проблемасы гуманитарылº ж¸не басºа да апаттарды» салдарын тоºтату, к¼мек к¼рсету ж¸не жою ¾шiн мемлекеттердi» к¾шiн бiрiктiру.

Бµµ ж¸не оны» органдары ¼з алдарына iргелi м¸селелер ºоятын ке» дамы¹ан саяси ж¾йенi к¼рсетедi. Ол м¸селелер: Жер планетасында¹ы бейбiтшiлiктi саºтау, ¸леуметтiк прогреске жан-жаºты к¼мек к¼рсету ж¸не ке» к¼лемдегi iргелi м¸селелердi шешу.

Аймаºтыº келiсiмге т¾сетiн ж¸не тиiстi органдарды º½ратын мемлекет халыºаралыº ºатынастар субъектiсi ретiнде Бµµ ж¸не оны» органдарымен ºатар аса елеулi р¼л атºарады. ²азiргi кезде мемлекетке саяси маневр, ¼з м¾дделерiн ºор¹ау, халыºаралыº ºатынастарда¹ы к¾ш пен º½ралдар балансын реттеу ¾шiн жеткiлiктi ке»iстiкке ие болу¹а м¾мкiндiк беретiн ¸рдайым дамып отыратын екiжаºты ж¸не к¼пжаºты келiсiмдер ж¾йесi ж¸не органдары бар.

Азаматтыº ºо¹ам ½йымдары да халыºаралыº ºатынастарды» субъектiлерi болып табылады. Оларды» алдында т½р¹ан м¸селелер ½лттыº-мемлекеттiк ауºымда (экологиялыº, º½ºыº ºор¹ау ж¸не басºа да ½йымдар) тиiмдi шешiлмеуi м¾мкiн. Олар ¼здерiнi» м¸селелерiн шешу ¾шiн б½ºаралыº ºоз¹алыстар ½йымдастыру ж¸не ¾кiмет пен халыºаралыº ½йымдар¹а ºысым к¼рсету жа¹дайында болады.

Халыºаралыº ºатынастар субъектiлерi ретiнде саяси бастаманы ºо¹амдыº пiкiрдi к¼теруге ºабiлеттi, ¾кiметтi» ж¾ргiзiп отыр¹ан саясатын реттеу маºсатында олар¹а ыºпалын тигiзуге м¾мкiндiгi бар беделдi адамдар да т¾се алады.

Б½лардан басºа, ºазiргi кезде аймаºтыº, мемлекетiшiлiк ºаºты¹ысты жа¹дайды ту¹ызу¹а ºабiлеттi, жеткiлiктi т¾рде ыºпалды халыºаралыº ж¸не мемлекетiшiлiк саяси процестерге ¸серiн тигiзе алатын за»сыз ½йымдар мен º½рылымдар да бар.

Б½л ½йымдар мен º½рылымдар ке» к¼лемде ºызмет iстеуге ºажеттi материалдыº-ºаржылай, адам ресурстарына, ¼зiнi» идеологиясына, ºарулы отрядтар¹а ие. Оларды» саяси мiндетi жартылай за»ды ахуал¹а ¼тiп алу. Ол ¾шiн, е» алдымен, ¼здерiнi» за»сыз, ºылмыстыº ¸рекеттерiн аºтау ж¸не дамыту жолында мемлекеттiк билiктi пайдалану ¾шiн мемлекеттiк-билiктiк º½рылымдар¹а енiп алу ºажеттi. Осы ºатермен к¾рес терроризмге, за»сыз бизнеске ж¸не басºаларына ºарсы ºажеттi акцияларды ºолдану ¾шiн мемлекеттермен, Бµµ к¾ш-жiгерiн бiрiктiрудi талап етедi.

²азiргi кездегi халыºаралыº ºатынастарды» шынайы ¼зегi, ядросы мемлекеттердi» ¼зара байланысы мен ¼зара ºызметi болып табылады, ¼йткенi мемлекет халыºаралыº аренада халыºаралыº байланыстар мен ºатынастар¹а т¾сетiн халыºтарды» т¸уелсiздiгiн к¼рсетедi ж¸не осы¹ан орай халыºаралыº ºатынастар мемлекетаралыº ºатынастармен ты¹ыз байланыста к¼рiнедi. Халыºаралыº iстерге ºатысушы мемлекеттен тыс º½рылымдар, азаматтыº ºо¹ам ½йымдары, жеке беделдi т½л¹алар халыºаралыº келiсiмдер негiзiнде ºабылдан¹ан ж¸не мемлекет iске асыратын º½ºыºтыº нормалар мен принциптер ше»берiнде ¸рекет етедi. Тек мемлекет ºана осы ¾шiн ºажеттi билiк ¼кiлеттiктерiне ж¸не к¾ш пен º½ралдарын арсеналын тарату º½ºы¹ына ие.

Мiне, ºазiргi халыºаралыº ºатынастарды» субъектiлерi осындай, оларды» ¼зара ¸рекетi субъект-субъектiлiк ºатынастар ше»берiнде ºазiргi халыºаралыº саяси шынайылыºты º½райды.

²азiргi кездегi халыºаралыº ºатынастар мемлекеттi» сыртºы саясатына ¼з iзiн ºалдыратын дамуды» басты тенденцияларыны» ºатарымен сипатталынады.

²азiргi адамзатты» ¼мiрi ¾шiн шаруашылыº байланыстарды» болуы ж¸не ºарºынды дамуы, тауар мен ºызметтi» ¸лемдiк рыногыны» ºалыптасуы, мемлекеттердi» экнонмикалыº ¼зара т¸уелдiгiне, оларды» м¾дделерiнi» ¼зара т¾йiсуiне алып келетiн жалпы¹аламдыº шаруашылыº кешенiнi» бiртiндеп ºалыптасуы аса ¼зектi. Осы негiзде ¸лемдiк сауда дамиды, ºаржы инвестициялары ж¾зеге асады, ºазiргi заман¹а сай технологиялар игерiледi ж¸не ендiрiледi, коммуникация мен аºпараттыº ºамтамасыз етудi» ºазiргi заман¹ы º½ралдары жасалынады ж¸не т.б. я¹ни постиндустриалды ¼ркениетке т¸н сипатта¹ы iстер атºарылады.

Постиндустриализм экономикалыº ахуалды» де»гейi ретiнде кейбiр дамы¹ан елдердi» ¼мiрi ¾шiн ¹ана т¸н болса да, к¼птеген мемлекеттер мен елдер индустриалдыº ж¸не индустриалдыººа дейiнгi даму процесiн басынан кешiруде. Постиндустриализм экономикалыº ж¸не ¸леуметтiк дамуды» iргелi ж¸не басты а¹ымы болып табылады. Ол экономикалыº ж¸не ¸леуметтiк-м¸дени жа¹дайыны» де»гейiмен санаспай барлыº елдердi ¼зiнi» т½»¹иы¹ына тартып алады.

Постиндустриализм ¼зiнi» экономикалыº м¾мкiншiлiктерi мен

¸леуметтiк-м¸дени ыºпалы бойынша ½лттыº-мемлекеттiк ж¸не аймаºтыº ше»берде т½йыºталынып ºалуы м¾мкiн емес. Ол ½лттыº-мемлекеттiк, аймаºтыº ше»берден шы¹а отырып, белсендi т¾рде жалпы¹аламдыº м¸ртебеге ие болады. Постиндустриализмнi» ºазiргi халыºаралыº ºатынастар¹а ерекше ыºпалын тигiзетiн адамзат ¼ркениетi дамуыны» жа»а сатысы екенi даусыз.

Сонымен, жалпы¹аламдыº дамуды» осы а¹ынына iлесуге ж¸не онда ¼з орнын табу¹а ½мтылу ºазiргi мемлекеттердi» аса ма»ызды сыртºы саяси м¸селесi болып отыр. Б½л ¾шiн басºа елдермен те» д¸режелi серiктес болу¹а ½мтылатын, ºазiргi халыºаралыº º½ндылыºтарды (Бµµ, оны» маºсаттары мен принциптерi, халыºаралыº º½ºыº, консенсуалды саяси м¸дениет, к¾ш ºолданудан бас тарту, эквиваленттi экономикалыº айырбасºа ½мтылу ж¸не т.б.) танитын ашыº, демократиялыº ºо¹ам болуы шарт.

²азаºстан Республикасы ¼зiн ашыº демократиялыº ºо¹ам ретiнде жариялай отырып, осы ережелердi» барлы¹ын ¼з Конституциясыны» баптары ретiнде тiркедi, осы¹ан орай жа»а халыºаралыº жа¹дайлар¹а бейiмделудi» жалпыº½ºыºтыº негiзiн ºалады.

Постиндустриализм Жер планетасында¹ы адамзат ¼мiрiнi» ¹аламдану проблемасымен ты¹ыз байланысты, б½л - халыºаралыº ºатынастар¹а проблемалыº ºолта»басын ºалдыратын ºазiргi кездегi ¸леуметтiлiктi» дамуыны» басты кезе»i.

²азiргi жа¹дайда Жер планетасында¹ы адамзат ¼мiрiнi» ¹аламдану тенденциясын м¾дделерi ½лттыº-мемлекеттiк º½рылым ше»берiне сыймайтын ½лттыº емес экономикалыº º½рылымдар ж¾зеге асырады. Б½лар - постиндустриалдыº ¼ркениеттi» алыптары - транс½лттыº компаниялар (ТНТ), транс½лттыº банктер (ТНБ) ж¸не басºа да мемлекеттiк емес ж¸не ½лттыº емес º½рылымдар. Халыºаралыº ºатынастарда оларды» ыºпалы бар¹ан сайын ¼се т¾суде, бiраº т½тастай ал¹анда ºазiргi адамзат бiздi осы ¸лемге алып баратын жолды» ал¹ашºы баспалда¹ында т½р деп айту¹а болады.

Тарихи ж¸не д¸ст¾рлi т½р¹ыда¹ы ½лттыº отандарда (д¾ниенi м¸дени ºабылдау мен оны» проблемалары елеулi т½р¹ыда осымен аныºталынады) ¼мiр с¾рген адамзат ¾шiн постиндустриалдыº ¼ркениет алып келетiн жа»а º½ндылыºты» ба¹дарлар¹а бейiмделу ж¸не игеру ¼те ºиын болады. Бiраº, к¼з жетерлiк н¸рсе, ХХI ¹асыр халыºаралыº ºатынастар¹а ¼з ыºпалын тигiзетiн бейiмделу кезе»i болатынды¹ы с¼зсiз.

Бiздi» к¼зºарасымыз бойынша, жа»а постиндустриалдыº жа¹дай жалпы адамзаттыº м¸ртебеге ие (Бµµ т¸рiздi ½йымдар) º½рылымдар мен нормаларды» м¸нiн к¼теруi керек, оларды» одан ары дамуы ж¸не проблемалыº толы¹уы халыºаралыº º½ºыººа ие болуы ºажет. Ендi осы жа»а жа¹дайлар¹а бейiмделудегi - ²азаºстан Республикасыны» сыртºы саясатыны» ма»ызды м¸селесiн ºарастырайыº. Бiз ¼зiмiзге, ¼з жерiмiзге ж¸не оны» ºойнауларына ¼кiм ж¾ргiзе алатын т¸уелсiз мемлекет болдыº. Бiраº мы»да¹ан жылдар бойы жер ºойнауы ашылмай жатты, бiздi» ата-бабаларымыз жердi» ¾стi»гi ºабатын ¹ана пайдаланды. Бiздi» ½лттыº байлы¹ымыз к¼пºатпарлы екендiгiн, оны» е» ма»ыздысы оны» ºойнауында жатºанды¹ын т¾сiне бастадыº.

Алайда ºазiргi кезде б½л - менiкi, оны мен ешкiмге бермеймiн принципiмен ¼мiр с¾руге болмайды. Бiзге жатып алып жаºсы ¼мiр туралы а»сау¹а та¹ы болмайды. Жер ºойнауыны» таби¹и байлыºтары шектеулi. Сондыºтан ºажет бол¹ан жа¹дайда оны алу¹а болады, бiраº ысырапºа жол берiлмеуi керек. Бiздi» ½лы даламыз ºаншалыºты ке» болса да ºазiргi кездегi ºарулан¹ан ¸скерге оны жаулап алу т¾кке т½рмайтынды¹ын ескергенiмiз ж¼н. Сол себептен ²азаºстан ¾шiн ¼з ºауiпсiздiгiнi» халыºаралыº кепiлдiгiн алу аса ма»ызды, ал б½л ¾шiн ½лттыº байлы¹ымызды басºалармен б¼лiсу ºажет.

²азiргi халыºаралыº ºатынастар д¾ниедегi екi саяси ж¾йенi, (капитализм ж¸не социализм) жоººа шы¹ару жа¹дайында дамуда ж¸не мемлекеттер ¼зiнi» сыртºы саясатын аныºта¹анда халыºаралыº ºатынастарды» осы ерекшелiгiн басшылыººа алуы керек.

Мемлекеттер арасында¹ы iргелi идеологиялыº ж¸не саяси ерешелiктердi» негiзiнде пайда болатын ¸лемнi» биполярлы¹ы мемлекетеаралыº ºатынастар¹а идеологияшылдыºты енгiздi, халыºаралыº сауданы», экономикалыº байланыстарды» ºалыпты дамуына кедергi келтiрдi, экономикалыº м¾дделердi» (тауар¹а, ºызметке, технология¹а ж¸не т.б. эмбарго) ж¾зеге асу сферасын тарылтты, автаркияны» дамуына алып келдi. Осыны» барлы¹ы елдердi», аймаºтарды» экономикалыº прогресiн тоºтатты, ¼мiрдi» милитарлануына ¸келiп соºты.

Б¾гiнгi к¾нде б½рын¹ы биполярлыº келмеске кетсе де, оны» салдары мемлекет басшыларыны» ¼зара сенбестiгiнде, халыºаралыº акцияларды» шиеленiскен ба¹асында, т½тастай ал¹анда, халыºаралыº ¼мiрдi д½рыс ºабылдамауда ¸лi де болса саºталынып отыр.

Екi ¸леуметтiк ж¾йенi» теке-тiресi екi ¸скери блокты» º½рылуына ¸келiп соºты: НАТО ж¸не Варшава Шарты ½йымы. Б½лар жауласушы екi ж¾йенi» ºаруы бол¹ан ¸скери-саяси одаºтар едi. °лемдiк социалистiк ж¾йенi» к¾йреуi Варшава Шарты елдерiнi» ¸скери блогыны» тарауына алып келдi. НАТО ¼зiнi» ºарулы к¾шi бар, Бµµ мен ²ауiпсiздiк Ке»есiнi» шешiмiмен наºты ¸скери акцияларды орындайтын ¸скери-саяси одаº болып саºталынып ºалды. °рине НАТО-ны» ¼мiр с¾руi - б½л биполярлыº д¾ниенi» ºалды¹ы ж¸не ол ºазiргi халыºаралыº ¼мiрде айтарлыºтай к¾рделi жа¹дайлар ту¹ызады, ¼йткенi НАТО жеке ерiктi» ºаруы. НАТО-ны» ¼мiр с¾руi ж¸не ол iске асырып ж¾рген белсендi ¸скери ¸рекеттер басºа елдердi осы¹ан ½ºсас ¸скер-саяси блоктарды º½руына итермелеуi м¾мкiн.

²азiргi адамзат º½ру¹а талпынып ж¾рген ¸лемнi» к¼пполюстi моделi объективтi негiзге ие. Аймаºтыº байланыстар мен м¾дделердi» (геосаяси, ¸леуметтiк-м¸дени, этнодемографиялыº ж¸не т.б.) болуы - ºазiргi адамзат ¼мiрiнi» шынайылы¹ы. Наºты º½рылыºта¹ы ¼мiр с¾ретiн халыºтарды» та¹дырыны» жалпылы¹ы ºазiргi кездегi ¸лемдiк шаруашылыº ºатынастарыны» дамуында тарихи ж¸не д¸ст¾рлi т½р¹ыда ºалыптасºан, саяси басымдылыºтарды аныºтауда º½ндылыºтар¹а ие ºауымдастыº болып табылады.

Еуропа бiрлестiгi, Еуразиялыº ºауымдастыº, Азия-Тыныº м¾хит айма¹ы, Африка мемлекеттерiнi» ½йымы, О»т¾стiк ж¸не Солт¾стiк Америка елдерi м¾дделерiнi» бiрлiгi т¸рiздi аймаºтыº ½йымдар ¸лемнi» к¼пполюстi моделiнi» ºалыптасуында ерекше м¸нге ие болуы м¾мкiн. Осы т½р¹ыда ²азаºстан Республикасыны» Президентi Н.°.Назарбаевты» еуразиялыº идеясы - ¼те жемiстi ж¸не перспективалы идея. Ел басшылы¹ыны» негiзгi сыртºы саяси м¸селесi - ²азаºстан Республикасын ¸лемдiк ºауымдастыººа бейбiтшiлiктi жаºтаушы ж¸не тату к¼ршi мемлекет ретiнде интеграциялау¹а ½мтылу.

²азiргi халыºаралыº ºатынастар¹а ма»ызды ыºпалын тигiзетiн фактор мемлекеттердi» милитарлануы болып саналады. Оларды» бюджетiнi» к¼п б¼лiгi ¸скери шы¹ындар¹а ж½мсалынады. Ке» к¼лемдегi ºару-жараº ¼ндiрiсi жол¹а ºойылып, за»ды ж¸не за»сыз ºару-жараº саудасы дамиды ж¸не ºызмет етедi. ²ару-жараº шы¹ару мен сату к¼птеген елдер бюджетiнi» басты кiрiс к¼зi болып саналады.

Байºалып отыр¹ан милитаризм саяси м¸дениетке елеулi ыºпалын тигiзедi. Адамзат зорлыº-зомбылыººа, ºару ºолдану¹а бейiм т½рады. Халыºаралыº келiсiмдерде келiсiм ж¾ргiзушi елдер со¹ысты», зорлыº-зомбылыºты» к¼мегiмен ¼з позицияларын ны¹айтуды к¼здейдi.

Милитаризм ¼мiрге тиiмдiлiгi жо¹ары ºару ¼ндiрiсiн алып келдi. Б½л адамдарды жаппай жою¹а арнал¹ан ядролыº, химиялыº, бактериологиялыº ж¸не т.б. ºарулар. ²ару-жараº ¼ндiрiсiне араластырыл¹ан адамзат жасампазды¹ы б½дан да ºатерлi жа»а ºаруларды ойлап табуы да м¾мкiн.

Осы т½р¹ыда ²азаºстан Республикасыны» халыºаралыº позициясын орныºтыра т¾суде оны» ¾кiметiнi» бейбiтшiлiктi жаºтайтын саясатºа принциптi ½станымдары, бiрiншi болып ºарулы к¾ш ºолданудан бас тарту, барлыº халыºаралыº м¸селелердi келiсiм жолымен шешуге ба¹ытталынуын, ¼з территориясында ядролыº ºаруды саºтамау туралы жарияланымын айту¹а болады. Ел ¾кiметiнi» осы ж¸не басºа жарияланымдары мен акциялары бiздi» к¼ршiлерiмiз бен ¸лемдiк ºауымдастыºты» ²азаºстан Республикасын тату к¼ршiлiкке ½мтылушы, ешкiмге территориялыº ж¸не басºа да айыптар таºпайтын, барлы¹ымен бейбiтшiлiк ж¸не келiсiм жа¹дайында ¼мiр с¾рушi мемлекет екендiгiн танытады.

²азаºстан Республикасыны» Конституциясында оны» халыºаралыº саясатыны» негiзгi принциптерi к¼рсетiлген 8 бапта былай деп жазыл¹ан:"²азаºстан Республикасы халыºаралыº º½ºыº принциптерi мен нормаларын º½рметтейдi, мемлекеттер арасында ынтымаºтастыº пен тату к¼ршiлiк ºарым-ºатынас жасау, оларды» те»дiгi мен бiр-бiрiнi» iшкi iстерiне араласпау, халыºаралыº дауларды бейбiт жолмен шешу саясатын ж¾ргiзедi, ºарулы к¾штi бiрiншi болып ºолданудан бас тартады".

Т½тастай ал¹анда ºазiргi халыºаралыº жа¹дай¹а адамзат тегiнi» ¼сiп отыр¹ан субъектiлiгi айтарлыºтай ¸сер етедi. Аса iрi м¸дени потенциал жинаºтал¹ан. Адамзат практикалыº ¸рекеттi» аспабы ретiнде таби¹атты» д¾лей к¾штерiн пайдалану¹а ºабiлеттi. Адам таби¹атты» тылсым º½пияларын тани отырып, ºорша¹ан ортаны» ¼згертушiсi болады. Осыны» барлы¹ы адам ¸рекетiмен ж¾зеге асады. Адамзат субъект ретiнде ¸рекет ететiн ¼з м¾дделерi бар ж¸не оларды iске асыру¹а ½мтылатын ¸рºилы º½рылымдар¹а б¼лiнген: º½рылыºтар, аймаºтар, мемлекеттер, н¸сiлдер, этникалыº º½рылымдар, ½лттар, таптар, сословиелер, ¸леуметтiк топтар. Оларды» ¼зара ºатынасы саяси шынайылыºты º½райды.

Халыºаралыº ºатынастар осы саяси шынайылыºты» бiр б¼лiгi болады. Олар, е» алдымен, мемлекетаралыº ºатынастар ретiнде ºызмет етедi, ¼йткенi саяси ºатынастарды» барлыº субъектiлерiнi» м¾дделерi мемлекеттiк саясатта к¼рiнедi. Мемлекет оларды мемлекеттен тыс халыºаралыº аренада к¼рсетедi.

Барлыº мемлекеттiк º½рылымдар халыºаралыº аренада ¸рекет етедi ж¸не байланысты» ерекше мемлекетаралыº каналын - дипломатия мен дипломатиялыº ºызметтi ºалыптастырады. Мемлекеттi» дипломатиялыº ºызметi ¼кiлдiк ж¸не аºпараттыº т¸рiздi екi негiзгi функцияны атºарады. Осы функцияларды» екеуi де мемлекеттi» табысты халыºаралыº ºызметi ¾шiн аса ма»ызды.