2.2 Интерактивті проектор

Интерактивті проектор – білім беру процесінде қолдануға арналған, проекциялық құрылғы мен интерактивті тақта қызметін бір өзі атқаратын технология.

Бүгінгі таңда оқыту процесінде пайдаланылатын ең тиімді, баламасы жоқ ақпараттық технология болып саналады.

Интерактивті проектордың мынадай тиімді жақтары бар:

• интерактивті тақта ретінде кез келген қарапайым проекциялық экранды немесе дәрісхана қабырғасын пайдалануға болады;

• интерактивті басқарылатын кескіннің өлшемін пайдаланушының өзі анықтай алады;

• 2 метр қашықтықтан диагоналы 2,54 метр болатын кескін алуға мүмкіндік береді;

• телескопиялық нұсқағыш немесе интерактивті қашықтан басқару қаламсабы арқылы кескінге әртүрлі өзгерістер енгізуге, кескіннің қандай да бір бөліктерін оқшаулауға, ерекшелеуге болады;

• интерактивті проектордағы бағдарламалық жабдық пен интерактивті тақта қызметіне қолданылатын бағдарламалық жабдық орыс тіліне аударылған;

• пайдаланылған мәліметтерді, оған жасалған өзгертулерді файлға сақтау мүмкіндігі қарастырылған;

• э крандық (виртуалды) пернетақта қызметі қамтылған;

Интерактивті проектор құрамына мынадай құрылғылар мен жабдықтар кіреді: қысқафокусты сұйықкристалды проекциялық құрылғы, телескопиялық нұсқағыш, интерактивті қашықтан басқару қаламсабы, қашықтан басқару пульті, бағдарламалық жабдық.

Бақылау сұрақтары:

1. Интерактивті проектордың жұмысы қандай технологияға негізделген?

2. Интерактивті проектор құрамына қандай құрылғылар кіреді?

3. Интерактивті проектордың әдістемелік тиімділігін атап көрсетіңіз.

2.3 Мультимедиалық проектор

Бүгінгі таңда оқыту процесінде проекциялық құрылғылардың атқаратын қызметіне байланысты бірнеше түрлері қолданылуда.

Бейнеқұрылғыларды пайдалану арқылы бейнелiк ақпараттармен жұмыс iстесе, мұндай проекторлар бейнепроекторлар деп аталады. Қарапайым пленкадағы кескiнмен және LCD –панельдегi компьютерлiк ақпаратпен жұмыс iстеуге арналған проекторлар оверхед-проекторлар немесе мәлiметтiк проекторлар (data-projector) деп, ал, бейнелiк және компьютерлiк ақпаратпен жұмыс iстеуге арналған проекторларды мультимедиалық проекторлар деп атайды.

Осы проекциялық құрылғылардың iшiндегi жан-жақты мүмкiндiгi қамтылған түрi - мультимедиалық проекторлар. Мультимедиалық проекторлар қазiргi таңда қарқынды дамып отырған жаңа құрылғылар болып саналады.

Мультимедиалық проекторлардың ең басты артықшылығы - оларды кез келген жаңа технологиялармен бiрлесе пайдалануға болады. Ол компьютерден, бейнемагнитофоннан, бейнекамерадан, теледидардан, DVD-дискiлерден т.б. алынған ақпаратты үлкен көлемдi экранға шығаруға арналған жаңа техникалық құрал. Мұндай проекторлардың шыға бастауы микроэлектрониканың, оптиканың, электротехниканың жетiстiгiне байланысты. Мультимедиалық проекторлар өлшемi үлкен экранда әртүрлi ақпарат түрлерiн көрсете алу нәтижесiнде ақпарат ұсынуда айтарлықтай төңкерiс жасады деп айтуға болады. Қолдануға және тасымалдауға жеңiл, техникалық тұрғыдан басқару тетiктерi қарапайым мультимедиалық проекторлар:

• конференцияларда, презентацияларда иллюстрациялық мәлiметтердi демонстрациялау үшiн;

• көрмелер ұйымдастыруда;

• жарнамалық агенттiктерде;

• әртүрлi нысандарды басқару орталығында диспетчерлiк пульттер жұмыстарында т.б. салаларда кең қолданыла бастады.

Проекторлардың қолданылу облысына қарай олардың модельдерi әртүрлi болып келедi. Осыған байланысты мультимедиалық проекторлар құрылымын мынадай категорияларға жiктеуге болады.

• мобильдi презентациялық проекторлар;

• офистiк инсталляциялық проекторлар;

• үй кинотеатрында қолданылатын проекторлар.

Мультимедиалық проекторлардың оқыту процесiндегi дидактикалық мүмкiндiктерiн қарастырайық:

• бейнекамераға жалғанған мультимедиалық проектор арқылы экранға көлемдi объектiлердi, фотосуреттердi, кiтап бетiндегi мәтiн үзiндiлерiн, тiптi, түтiкшедегi жүрiп жатқан химиялық реакцияларды да демонстрациялап көрсетуге болады;

• бейнетаспаға жазылып алынған лекцияларды үлкен аудиторияда сабақ барысында пайдалану үшiн бейнемагнитофонға жалғанған проекторды қолдануға болады;

• интернет жүйесiне қосылған компьютердi проекторға жалғау арқылы желiде коллективтiк экскурсия жасауға болады;

- компьютерлiк кластарда мультимедиалық проекторды пайдаланудың өзiндiк ерекшелiктерi бар: оқытушы өз компьютерiнде қажеттi бағдарламамен жұмыс iстей бастайды, ал оқытушының компьютерiне жалғанған проектор арқылы пайдаланушылар орындалған iс-әрекеттi үлкен көлемдi экраннан көрiп, оны өз компьютерлерiнде орындай алады. Бұл әсiресе, информатика сабағында тиiмдi.

Жоғарыда келтiрiлген ерекшелiктерiмен қатар, мультимедиалық проекторларға қосымша компьютерлiк бағдарламалық жабдықтарды пайдалануға болады. Мысалы, Microsoft PowerPoint бағдарламасы берiлетiн кез келген ақпараттар ағынын көрнекi түрде бейнелеуге және оларды жылдам әрi оңай құруға мүмкiндiк бередi. Бұл жағдайда ескеретiн жайт, презентация мазмұнына қатысы аз эффектiлердi көп пайдалануға болмайды. Ол тыңдаушының қажеттi мәлiметтi дұрыс қабылдауына керi әсерiн тигiзедi. Ал, Project Station бағдарламасы бiр презентациялық мәлiметтен екiншiсiне оңай ауысуға, компьютер арқылы проекторды басқаруға мүмкiндiк бередi. Network Manageable, Light Port бағдарламалары тораптық желiге қосылған кез келген компьютер арқылы проектордың жұмысын басқаруға негiзделген. Бұл кезде проекцияланған кескiндi кез келген пайдаланушы өз компьютерiнiң монитор экранынан көре алады.

Мультимедиалық проекторлардың мүмкiндiгi орасан деп айтуға болады. Оларды тек бiлiм беру салаларында ғана емес, iрi көлемдегi мәдени iс-шараларда, өнеркәсiп салаларында пайдалану да қолға алынуда. Мысалы, DeLight компаниясы Ресейдiң Едiл өзенiнiң бойындағы электр стансаларында диспетчерлiк басқару пульттерiн бейнепроекциялық құрылғылармен жабдықтау жобасын ұсынған. Бұл жоба бойынша аймақтағы барлық атом, жылу, су электр стансаларының жұмысын тәулiк бойы проекциялық аппараттар бақылайды.

Мiне, осындай мол мүмкiндiктi мультимедиалық проекторларды оқыту процесiнде жаңа техникалық оқыту құралдары ретiнде қолдану, қазiргi таңда оқытудың жаңа инновациялық әдiстерiнiң бiр көрiнiсi бола алады. Себебi, мультимедиалық проекторлар жоғарыда атап көрсетiлгендей ақпарат таратушы кез келген техникалық құралдарға сәйкестендiрiлiп жасалынған.

2.3.1 Мультимедиалыќ проекторлардыњ типтерi

Мультимедиалыќ проекторлар мынадай типтерiне ќарай ерекшеленедi: - TFT; - полисиликонды; - ІLA, D- ІLA; - DMD/DLP.

TFT-проектор

TFT технологиясы жазыќпанельдi мониторлар мен с±йыќкристалды панельдердi дайындауда ќолданылады. М±ндаѓы негiзгi элемент с±йыќ кристалды матрица болып табылады. Б±л матрицаныњ єрбiр элементi жазыќпанельдi монитордыњ с±йыќкристалды экранында ж±ќапленкалы транзистордыњ триадасына айналдырылады. Матрица элементтерiнiњ саны экрандаѓы кескiннiњ пиксельдер санына тењ болады. Єрбiр транзистордыњ триадасы ќызыл, жасыл, кµк негiзгi ‰ш т‰стiњ бiрiнiњ жарыќтылыѓын басќарады. Транзисторѓа берiлетiн сигналды µзгерту арќылы с±йыќкристалды матрица элементiнiњ кез келген т‰сiн алуѓа болады.

С±йыќкристалды матрицаныњ жарыќтылыѓы оншалыќты жоѓары емес, сондыќтан да, проекциялыќ аппаратта металлогалогендi проекциялыќ шам ќолданылады. Проекциялыќ шамныњ берген жарыѓы єсерiнен с±йыќкристалды матрица тез ќызады. Сол себептен проектор салќындатќышпен жабдыќталады. Матрицаныњ д±рыс жарыќталынуы ‰шiн конденсор деп аталатын линзалар ж‰йесi ќолданылады.

Полисиликонды проектор

Бiр ѓана TFT-матрицаныњ орнына негiзгi ‰ш т‰стiњ єрбiрi ‰шiн жекелеген ‰ш матрицаны пайдалану арќылы аныќ кескiн алуѓа болады. М±ндай технология полисиликонды (немесе p-Si) технология деп аталады. Полисиликонды матрицаныњ єрбiр элементi тек бiр ѓана ж±ќа пленкалы транзистордан т±рады. Сондыќтан да оныњ кµлемi TFT-матрицаѓа ќараѓанда кiшi болады. Полисиликонды матрицалы проекторларда µлшемi 1,3" ("-дюйм) болатын ‰ш с±йыќ кристалды матрица пайдаланылады. Єрбiр матрица ќызыл, кµк, жасыл т‰стердiњ монохромды кескiнiн ќалыптастырады. Проектордыњ оптикалыќ ж‰йесi ‰ш монохромды кескiндi араластыру арќылы экранда т‰рлi-т‰стi кескiннiњ пайда болуын ќамтамасыз етедi.

ІLA –проекторы

ІLA технологиясы (Іmage Light Amplifier- кескiн жарыѓын к‰шейткiш) Hughes Aircraft жєне JVC корпорацияларыныњ бiрiктiрiп шыѓарѓан µнiмi. ІLA типтi проекторлардыњ ж±мысы полисиликонды проекторлар сияќты. М±нда негiзгi т‰стердiњ монохромды кескiнiн араластыру арќылы т‰рлi т‰стi кескiн алу ‰шiн ‰ш модулятор пайдаланылады. Модулятордаѓы негiзгi компоненттердiњ бiрi айна-‰йектегiш (поляризатор). Ол бiр мезгiлде айнаныњ, ‰йектегiштiњ (поляризатордыњ), талдаѓыштыњ (анализатордыњ) ролiн атќарады. Айна-‰йектегiшке 45° б±рыш жасай т‰скен жарыќ екi ќ±рамѓа жiктеледi: айнаныњ параллель жазыќтыќ бетiне жєне айнаныњ жарыќ т‰скен бетiнен перпендикуляр баѓытта. Бiрiншi жарыќ ќ±рамы айнаныњ екiншi бетiне оњай µтiп кетедi, ал екiншi керектi ќ±рам айнадан с±йыќкристалды панель негiзiнде жасалынѓан модулятордыњ баѓытына толыќтай шаѓылады. С±йыќкристалды панельдiњ матрицалыќ ќ±рылымы болмайды. М±нда TFT-матрица сияќты матрица элементтерi ретiнде ж±ќапленкалы транзистор ќолданылмайды. С±йыќ кристалды панельдiњ поляризация бµлiмiн басќаратын элементтер ретiнде потенциалдыќ ќабат ќ±ратын фоторезистивтi ќабат бµлiгi пайдаланылады. Потенциалдыќ ќабат фоторезистивтi ќабатќа проекцияланѓан кескiндi ќайталау ‰шiн ќолданылады. Фоторезистивтi ќабат пен с±йыќкристалды панель аралыѓына диэлектрлi айна орнатылады. Ол негiзгi шаѓылдырѓыш ролiн атќарады.

Б±л ж‰йе проекциялыќ ж‰йенiњ ќ±рѓан кескiнiнiњ жарыќтылыѓын к‰шейту ‰шiн жасалынѓан. Сол себептен де проектордыњ аты ІLA типтi деп аталады.

С±йыќкристалды панельде т‰йiршiктi ќ±рылымныњ болмауы µте аныќ кескiн алуѓа м‰мкiндiк бередi, ал, ќыздыру жєне ж±тылу негiзiнде жоѓалѓан азѓантай жарыќ проекторларды 12000 лм дейiн жарыќ аѓынымен ќамтамасыз етедi. Бiраќ, проекциялыќ ж‰йе мен модулятордыњ ќ±рылымыныњ µте к‰рделi болуы проектордыњ массасыныњ артуына жєне сату баѓасыныњ ќымбат болуына єкелiп соќтырады. Б±л м±ндай проекторларды µз дєрежесiнде ќолдануѓа кедергi келтiредi.    ІLA типтi проекторлар аналогтi бейнесигналдармен ж±мыс iстеуге негiзделгендiктен, оларды бейнепроекторлар класына жатќызуѓа болады.

D-ІLA проекторы

ІLA технологиясыныњ дамуына негiзiнде олардыњ жетiлдiрiлген т‰рi D-ІLA (Digital ІLA) технологиясы пайда болды. D-ІLA типтi проекторлардыњ негiзгi ќ±рылѓысы - ќысќаша R-LCP деп аталатын шаѓылдырѓыш с±йыќкристалды панель ( Reflective Liquid Crystal Panel). Оныњ ќарапайым с±йыќкристалды панельден айырмашылыѓы ±яшыќтардыњ ‰йектегiшiн басќаратын электродтар квадрат т‰рiнде болады, жєне олар айнаныњ ролiн атќарады. Осыныњ есебiнен аќ т‰с ‰шiн R-LCP-ныњ шаѓылдыру коэфициентi 95%-ѓа дейiн барады. TFT-панельдермен салыстырѓанда шаѓылдырѓыш с±йыќкристалды панель кескiннiњ аныќ, айќын болуын бiрнеше есеге арттырады. Сонымен ќатар, шаѓылдырѓыш с±йыќкристалды панельге аналогты бейнесигналдыњ орнына сандыќ сигнал берiледi. Нєтижесiнде D-ІLA типтi проектордыњ модулятор схемасы ІLA типтi проектордыњ модулятор схемасына ќараѓанда ќарапайым болады. D-ІLA типтi проектордыњ ќ±рылымы полисиликонды проектордыњ ќ±рылымына ±ќсайды, тек айырмашылыѓы TFT-матрицаныњ орнына R-LCP ќ±рылѓысы жєне ‰йектегiш-талдаѓыш блогы ќолданылады.     D-ІLA технологиясы ќазiргi тањда кењ ќолданысќа ие бола бастады. JVC компаниясымен ќатар, б±л технологияны ІnFocus Panasonic фирмалары да шыѓара бастады.

DMD/DLP-проекторлары

Texas Іnstuments фирмасы шыѓарѓан DMD/DLP технологиясыныњ

ерекшелiгi, м±нда с±йыќкристалды матрица орнына бiрнеше микроайнадан т±ратын матрица пайдаланылады. Єрбiр микроайна µзiне берiлген электр сигналыныњ дењгейiне байланысты т‰скен жарыќты не объективке, не ж±тылдырѓышќа баѓыттайды. Бiрiншi жаѓдайда проектор шамынан т‰скен жарыќ микроайнадан шаѓылып, кескiндi проекциялаушы жєне фокустаушы линзалар ж‰йесiне т‰скенде пиксель аќ т‰ске ие болады. Ал, екiншi жаѓдайда, егер, микроайна кiшкене ѓана б±рылыс жасаса, онда шаѓылѓан жарыќ проекциялыќ линзаѓа т‰спейдi де, пиксель µшедi, яѓни, ќара пиксель пайда болады. Пиксельдiњ б±лайша µзгеру жиiлiгi секундына бiрнеше мыњѓа жетедi. Б±л тек аќ жєне ќара т‰стiњ пайда болуына ѓана емес, сондай-аќ с±р т‰стiњ пайда болуына м‰мкiндiк бередi. Монохромды кескiн осындай жолмен ќалыптастырылады. М±ндай матрицаны DMD (Digital Micromirror Device – сандыќ микроайналы ќ±рылѓы ) матрицасы деп, ал соѓан негiзделген технологияны DLP (Digital Light Processing – жарыќты сандыќ µњдеу) технологиясы деп атайды.

Бiр ѓана DMD матрицасында 1280х1024=1,3 млн микроайна болады. Єрбiр айнаныњ µлшемi шамамен 0,2 мкм болады.

Т‰рлi-т‰стi кескiн ќалыптастыру ‰шiн бiр немесе ‰ш DMD матрицалы проекторлар ќолданылады. Бiр DMD матрицалы проекторларда т‰рлi т‰стi кескiн алу ‰шiн проекциялыќ шамнан шыќќан жарыќ кµзi мен микроайналар аралыѓына айналмалы т‰рлi т‰стi дискi орнатылады (суретте кµрсетiлген). Б±л дискi DMD-матрицаѓа т‰сетiн жарыќ аѓыныныњ т‰сiн ‰ш базалыќ т‰с (ќызыл, кµк, жасыл) негiзiнде µзгертедi.

DLP-проектордыњ ж±мыс принципi

Ал, ‰ш DMD матрицалы проектордыњ т‰рлi-т‰стi кескiндi ќалыптастыру єдiсi полисиликонды проектордыњ ж±мысымен бiрдей.

Мультимедиалыќ проекторларды ќарапайым проекторлардыњ м‰мкiндiктерiмен салыстырайыќ:

- Ќазiргi кезге дейiн пайдаланылып келген проекциялыќ аппараттар бейнелердi ‰лкейтiп кµрсеткенiмен, проекцияланѓан бейненiњ аѓымдыќ кадрын алдыњѓы кадрдыњ кескiн сызыќтарымен араластырып жiбередi. Б±л, кадрлар тiзбегi ќозѓалатын кескiнге айналѓан кезде кескiн т‰сiнiњ б±зылуына жєне б±лыњѓыр болып кµрiнуiне єкелiп соќтырады. М±ндай кемшiлiктердi мультимедиалыќ проекторлар болдырмайды. Олар автоматты т‰рде экранда проекцияланѓан кадр элементтерiнiњ ќозѓалысын ќалыпќа келтiрiп, нєтижесiнде бiрнеше кадрлардыњ бiр-бiрiмен тыѓыз байланысуы ‰лкен экранда бейненiњ аныќ кµрiнуiн

ќамтамасыз етедi.

- Кµптеген проекторларда проекцияланѓан бейненiњ µте ќарањѓы бµлiгiн кµрсету м‰мкiндiгi бола бермейдi. Тiптi, проектордыњ жарыќтандыру коэфициентiнiњ жоѓары болуыныњ µзi кескiннiњ ќарањѓы бµлiгiнiњ аныќ кµрiнуiне кепiлдiк бере алмайды. Ал, мультимедиалыќ проекторлардыњ бейненiњ жарыќ т±старын µзгертпей, ќарањѓы бµлiктерiн жарыќтандыру м‰мкiндiгi жоѓары. Б±л, т‰сi µте ќою жєне сапасы тµмен суреттердiњ µзiн проекциялауѓа болады деген сµз.

- Мультимедиалыќ проекторлардыњ вентиляторды айналдыру жылдамдыѓы екiсатылы басќару функциясымен жабдыќталѓан. Ол пайда болатын артыќ дыбысты стандартты проекторлардыњ дыбыс шуылынан екi есеге азайтады.

- Кµптеген проекторлар ‰лкен кескiндердi µте жаќын ара ќашыќтыќта экранѓа проекциялай алмайды. Ал, мультимедиалыќ ультра-портативтi проекторлардыњ барлыќ модельдерiнде кењ кµлемдi оптикалыќ ж‰йе орнатылѓан. Б±л ж‰йе кез келген кескiндердi µте жаќын араќашыќтыќтыњ µзiнде ќарапайым проекторлардыњ кескiндi проекциялау дењгейiмен салыстырѓанда екi есе кµлемге дейiн ‰лкейтiп проекциялай алады.

- Єрт‰рлi ќосымша ќ±рылѓыларды жалѓау ‰шiн мультимедиалыќ проекторларда енгiзу-шыѓару ќосќыштары мен интерфейстiњ т‰рлi варианттары, типтерi ќарастырылѓан. Б±л кез келген талапты ќанаѓаттандыра алады, жєне ќандай жаѓдайда да проекторларды ќолдануѓа м‰мкiндiк бередi.

- Кескiн формасыныњ трапециялыќ б‰лiнуiн мультимедиалыќ проектордыњ басќару пернелерi кµмегiмен оњай єрi жылдам реттеуге, ќалпына келтiруге болады. Экрандаѓы кескiннiњ трапециялыќ б‰лiнуi проектордыњ орналасуына да байланысты. Тiктµртб±рышты (трапециялыќ б‰лiнбеген) кескiн алу ‰шiн проекторды экранныњ тµменгi дењгейiндей биiктiкке орналастыру керек. Ал проектор бµлменiњ тµбесiнен тµмен ќарай аспаѓа т±раќты т‰рде бекiтiлсе (мультимедиалыќ проекторларда м±ндай м‰мкiндiк ескерiлген), онда проекторды экранныњ жоѓарѓы дењгейiндей биiктiкке орнату керек.

Бақылау сұрақтары:

1. Мультимедиалық проектордың қандай түрлері бар?

2. TFT-проекторы қай технологиямен жұмыс істейді?

3. Полисиликонды және D-ILA проекторларының айырмашылықтары қандай?

4. Мультимедиалық проектордың әдістемелік мүмкіндіктеріне мысал келтіріңіз.

5. Мультимедиалық проекторды басқарудың бағдарламалық жабдығы қандай?

4. Оверхед-проектор

Оверхед-проектор (аѓылшынныњ over head projector деген сµзiнен алынѓан) - кескiндi ‰лкен экранѓа проекциялыќ айнаныњ кµмегiмен проекциялайтын ќарапайым проектор.

Оверхед-проектор проекциялыќ шамныњ орналасу орнына байланысты шаѓылдырѓыш жєне жарыќтандырѓыш болып бµлiнедi.

Шаѓылдырѓыш оверхед-проектор арнайы пленкадаѓы кескiндi ‰лкен экранѓа проекциялауѓа арналѓан портативтi ќ±рылѓы. Б±л проекторда проекциялыќ шам ќ±рылѓыныњ шаѓылдырѓыш беттiк жазыќтыѓыныњ жоѓары жаѓына орналасќан. Проекциялыќ шам шаѓылдырѓыш беттiк жазыќтыќтыњ ‰стiне орналасќан пленкадаѓы кескiндi жарыќтандырады. Ал, шаѓылдырѓыш беттiк жазыќтыќ т‰скен жарыќты шаѓылдыру арќылы пленкадаѓы кескiндi проекциялыќ айнаѓа баѓыттайды. Б±л жаѓдайда шаѓылдырѓыш беттiк жазыќтыќ жарыќтыњ екiншi кµзi (жарыќтыњ бiрiншi кµзi проекциялыќ шам) ретiнде ќолданылады. Проекциялыќ айна проекцияланѓан кескiндi ‰лкен экранѓа т‰сiредi (a-сурет). Шаѓылдырѓыш проекторларда проекциялыќ шамныњ ќуаты аз болады.

a-сурет. Шаѓылдырѓыш оверхед-проектордыњ ж±мыс принципi

Ал, жарыќтандырѓыш проекторда проекциялыќ шам беттiк жазыќтыќтыњ астына орналасады жєне оныњ ќуаты бiршама кµп болады. Сонымен ќатар проекциялыќ шам салќындатќыш вентилятормен жабдыќталады. Б±л кескiндi ±сыну кµзi ретiнде тек пленканы ѓана емес, с±йыќкристалды панельдi де ќолдануѓа м‰мкiндiк бередi. Проектордыњ беттiк жазыќтыѓы шыныдан жасалады. Кескiндi проекциялау ‰шiн оѓан кескiнi бар ж±ќа пленканы орналастырады, немесе компьютердегi мєлiметтi проекциялау ‰шiн компьютердiњ бейнебейiмдеушiсiне жалѓанѓан с±йыќкристалды панельдi орналастырады. Проекциялыќ шамнан шыќќан жарыќ арнайы фокустаушы линза арќылы беттiк жазыќтыќтыњ ‰стiндегi пленкадан (панельден) µтiп, шашыратќыш линза арќылы проекциялыќ айнаѓа т‰седi. Онан єрi ‰лкен экранѓа проекцияланады.

Жарыќтандырѓыш проекторлардыњ кейбiр модельдерiнде проекциялыќ айнаныњ алдына кескiннiњ кµлемiн 25-50% ‰лкейту ‰шiн ќосымша линзалар орналастырылады (б-сурет).

С±йыќкристалды панельдiњ корпусында кескiндеу параметрiн басќаратын тетiктер орналасады.

б-сурет. Жарыќтандырѓыш проектордыњ ж±мыс принципi

С±йыќкристалды панельдердiњ классификациясы

Компьютерге жалѓанѓан оверхед-проекторлардыњ проекциялаѓан кескiн сапасы с±йыќкристалды панельдердiњ типiне байланысты. С±йыќкристалды панельдер де с±йыќкристалды мониторлар секiлдi параметрлермен сипатталады: µлшемi, кескiндеу м‰мкiндiгi (экрандаѓы н‰ктелер саны), ж±мыс iстей алатын т‰стер саны, жарыќтылыѓы т.б. Экрандаѓы кескiндеу м‰мкiндiгiне байланысты с±йыќкристалды панельдер мынадай типтерге бµлiнедi:

• VGA (640x480); - SVGA (800x600); - XGA (1024x768); - SXGA (1280x1024).

С±йыќкристалды панельдердi презентациялар µткiзуде, оќыту процесiнде пайдалануда мынадай артыќшылыќтары бар:

• дистанциялыќ басќару;

• кескiндi немесе оныњ бµлiгiн ‰лкейтiп кµрсету м‰мкiндiгi;

• „кµрсеткiш“ функциясыныњ болуы; с±йыќ кристалды панельдерде компьютердiњ ж‰гiртпе ќ±рылѓысыныњ кµрсеткiшi секiлдi дистанциялыќ басќару пультiмен басќарылатын маркерi болады.

• бiр кескiннен екiншi кескiнге жоѓарыдан тµмен немесе керiсiнше ауысу м‰мкiндiгi;

• бейнемагнитофон немесе бейнекамера ќосу м‰мкiндiгi;

• дыбыстыќ енгiзу-шыѓару (микрофон жєне динамик) ќ±рылѓыларын ќосу м‰мкiндiгi;

• с±йыќкристалды панельдi немесе оѓан жалѓанѓан компьютердi басќаруѓа негiзделген дистанциялыќ мышьтыњ болуы; (‰лкен экранѓа проекцияланѓан компьютерлiк мєлiметтi дистанциялыќ мышьты экранѓа баѓыттау арќылы µњдеуге болады.)

Бақылау сұрақтары:

1. Оверхед-проектордың қандай түрлері бар?

2. Шағылдырғыш және жарықтандырғыш проекторлардың жұмыс технологиясы қандай?

3. Сұйықкристалды панель дегеніміз не?