25.Си жүйесінің негізгі бірліктері және олардың анықтамалары

Си жүйесінің негізгі бірліктері 7-еу.

• Ұзындық- метр

• Масса- килограмм

• Уақыт- секунд

• Ток күші- Ампер

• Жарық интенсивтілігі- кандела

• Термодинамикалық температура- Кельвин

• Зат мөлшері- моль

1 метр - бұл вакуумде 1/299792458 секунд бөлігінде жарықтың өтетін жолының ұзындығы.1 К- судың үштік нүктесінің термодинамикалық температурасының 273,16 бөлігіне тең.1А - азотқышқылды күмістің судағы ерітіндісі арқылы ток жүргенде 1с ішінде 0,0011180 г күміс бөліп шығаратын өзгермейтін ток.

1 Кандела – толық жарық көзінің көлденең қимасы 1/600000 м тең ауданынан осы қимаға перпендикуляр бағытта шыққан жарық күші.

1 секунд - Cs атомының аса жұқа екі деңгейінің арасынан өткен сәуле шығаруының 9 192 631 770 периодына тең.

26.Физ. Шамалар арасындағы байланыс теңдеуі

деп- физ. шамалар әріптік символмен берілген теңдеуді айтады,

1)Пропорционалдық коэф. 1-ге тең шамалар:F=ma N=A/t

2)Пропорционалдық коэффицент қандай да бір мөлшерсіз, өлшемсіз сан.

3)Шамалардың арасында коэффцент бар, олардың өлшем бірлігі бар.Негізгі физикалық шаманың бірлігі берілген жүйенің негізгі бірлігі болып табылады. “Физикалық шамалар бірліктері МӨЖ” МЕСТ 8.417-81 ӨЖ бірліктерінің жүйесі пайдаланылады, онда 7 негізгі және 2 қосымша бірліктер қабылданған.

Туынды бірлік – теңдеуді негізгі бірліктермен байланыстыратын, осы теңдеумен құрылған бірліктер жүйесінің туынды физикалық шамасының бірлігі.

27. Физикалық шама. Физикалық шаманың сипаттамалары Негізгі физ. шамалар-фундаменталды қасиетіне байланысты еркін және тәуелсіз таңдап алынады.

Туынды физ. шамалар- негізгі шамалардың көмегімен теңдеулер арқылы анықталады.

Физикалық шама. Физикалық шаманың сипаттамалары.Физикалық шама дегеніміз-көптеген физ. нысандар үшін сапалық сипатта жалпылама, ал сандық сипатта олардың әрқайсысы үшін индивидуальді болатын физ. нысанның қасиеті.

Мөлшер-физ. шаманың мәні, физ. шаманың сан мәні, шын мәні, нақты мәні.

Физикалық шаманың мөлшері деп-шаманың материялық нысандарға, процесстерге, жүйелеуге қатысты сандық анықталуын айтамыз.

Шаманың мәні деп-шаманың мөлшерінің ол үшін қабылданған бірліктің қандай да бір саны ретінде өрнектелуін айтамыз.

Шаманың сан мәні-мәнге беретін қандай да бір нақты бір сан.

Шын мәні-идеалды мән. Идеалды мәнді практика жүзінде дәл анықтау мүмкін емес.

Нақты мән-шаманың мәнін эксперимент жүзінде анықтайтын мән.

Негізгі физ. шамалар-фундаменталды қасиетіне байланысты еркін және тәуелсіз таңдап алынады.

Туынды физ. шамалар- негізгі шамалардың көмегімен теңдеулер арқылы анықталады. Туынды бірлікті анықтау үшін:

- оның бірліктері негізгіге қабылданатын, физикалық шаманы таңдау керек;

- осы бірліктердің өлшемін анықтау керек;

- шамаларды байланыстыратын теңдеуді таңдау керек;

- пропорционалдылық коэффициентін бірге (немесе басқа тұрақты санға) теңестіру керек.

Туынды бірліктер когерентті және когерентті емес болуы мүмкін.

Когерентті деп жүйенің басқа бірліктерімен онда сандық көбейткіш бірге тең болып қабылданған теңдеумен байланысқан, физикалық шаманың туынды бірлігі аталады.

Физ. шамалар арасындағы байланыс теңдеуі деп- физ. шамалар әріптік символмен берілген теңдеуді айтады,

1)Пропорционалдық коэф. 1-ге тең шамалар:F=ma N=A/t

Ғылымда, техникада және күнделікті өмірде адам бізді қоршаған физикалық объектілердің әртүрлі қасиеттерімен кездеседі. Бұл қасиеттерге объектілердің бір-бірі арасындағы өзара әсерлесу процестері жатады. Олар тікелей физикалық шамалармен беріледі. Әрбір объект үшін физикалық шамамен берілген қасиеттерін мөлшерлі көлемде орнату үшін метрологияда олардың өлшемдері мен мәндері деген ұғым енгізілген.

Физикалық шаманың мәні – ол оның бірлігі түрінде алынған қандай да бір сан түрінде берілген өлшемін бағалау. Оны өлшеу нәтижесін немесе ФШ-ның Q мәнін q санды мән мен өлшем бірлігі таңдап алынған [Q] араларын байланыстыратын Q = q[Q] негізгі өлшеу теңдеуіне сәйкес есепті шешу нәтижесінен аламыз. Өлшем бірлігіне байланысты ФШ-дың сандық мәні өзгереді де, өлшемі сол күйінде қалады.

Физикалық шамалардың бірліктері – бұл белгілі өлшемдегі ФШ, оның өлшемі бірге тең, ол біртекті ФШ-ды мөлшерлі түрде беру үшін қолданылады. ФШ бірліктерінің өлшемдері мемлекеттік метрологиялық басқармалардың заңға сәйкес бекітілген жолдарымен қойылады. Жалпы еркін түрде негізгі деп аталатын бірнеше ФШ дә-лелденген, қалған туынды деп аталатын шамалар негізгі бірліктермен арасындағы белгілі бір байланыс теңдеуі негізінде анықталады.