2 Билет

1. Гигиена-негизги профилак пан ретинде медицинада манызды орын алады.Ол алдын алу багытынын 1-ши кезектилигимен ерекшеленеди. Дамутарихы Гигиенеанаын гылым ретинде дамуы ХІХг аягында ж\е ХХг басында басталды.Б.з.1,5 мын жыл бурын Египетте уйлерди,кошелерди тазарту коныстардлы жинау ж\е оны алып кету оне жеке бас гигиенасын сактау наукасты жекешелеу тагамтану гигиенасы тур ережеси болган.Еж Кытайда жуйели тамактану,дем алу тартиби елди мекенди жоспарлау б\ша талаптар белгили болды.Даригер Авиценна 5 томдык «даригер гылымынын каноны» шыгармасынын гигиена билиминде «Жагымды ауа тур», «Су сапсы тур» макалалар жазган.Ресейде эконм-н,когамнын нашар дамуына байл гигиена оте жай дамыган. ХІХг гигиена кенинен дами бастады ж\е онын дамуына коптеген галымдар Н.И.Пирогов,С.Г.Боткин,А.А.Остроумов ыкпал етти.ССРО да гигиенанын негизин калаушы галымдар А.П.Доброславин ,Ф.Ф.Эрисман,Г.В.Хлопин. Доброславин А.П.(1842-1889) Ресей гигиена кафедрасынын алгаш профессоры.1871 ж Петербургте медицина хирургия академиясында ен алгаш гигиена кафедрасын уйымдастырган ж\е менгерушиси болган.Ен алгаш гигиена панинин лекциялар жинагын шыгарган. Ф.Ф.Эрисман(1842-1915) аигили гигиенист,когам кайраткери.Маскеу университетинде ен алгаш гигиена кафедрасын ж\е Ресейде санитарлык станса ашкан.Жумысшынын жумыс жагдайын зерттеп сол туралы «Мамандык ж\е жумыс истеу гигиенасы» атты енбегин жазган.Хлопин Г.Ф(1868-1929) Ф.Эрисманнын окушысы озинин гылыми тажирибелик жумыстарын корш ортаны зерттеуге арнап,суга,топыракка,ауага зерттеу жургизип ол б\ша адистемелик нускаулар жазган. Гигинанын Казакстанда дамуы 1932 ж Алматы каласында респуб-да 1-ши мед-к институты ашылып,сол жылы гигиена кафедрасы ашылды,онын негизин калаушы Попов Н.П. болды.Кейинирек Карагандынын мемл институты,казак енбек физиологиясы мен гигиенасы гылыми зерттеу институты уйымдастырылды.Оларды гигиена гылымдары-н билимдери б\ша ар турли жоспарлы зерттеулер жургихзилди.

2. Ауа рай белгили аймакта атмос-к жагдайдын кыска мерзим уакытында метеорологиялык фактор-ын биригуимен сипат\ды(кун саулеси,темп-а,жылдамдык,жел багыты,атмос кысым,атмос-н молдирлиги) Ауа райынын озгеруи кезектик ж\е кезектик емес болып 2 болинеди.Кезектик ауа райы жайлап озгереди-1 тауликте.Олфихиологиялык процесстин тауликтик ыргагымен сипат\ды.Кезектик емес озгеру аяк астынан ауа массасынын жылуы мен кун саулесинин белсендилигимен,жердин магниттик аумагынын озгеруимен магнитти желдер,куннин куркиреуи мен сипат\ды.Ауа райнын озгеруи адамнын физиол жагдайына ж\е онын денс\на терис асер етеди.Адам агзасы ар турли реакция береди,Мыс,журек кантамыр ауруымен ауыратындар,гипертония ауыратындар скззимтал болып келеди.Климат-бул белгили бир жерге тан ауа райынын коп жылдык режими.Климат калыптасуына асер ететин факторлар:кун саулеси каркындылыгы, тениздик денгейдин биктиги,сулы жер ауа массасынын жылу ерекшеликтери.Ауа ылгалдылыгына, атмос кысымга,темпер-нын озеруине байл адамнын жог бейимдилиги.Алдын алу: озине демалыс жариялау, дурыс уйыктау, жумыс н\е оку орнын желдету керек Тамак рационын витамин корсеткишинин жогары болуы,

3. Консервилеу- тагамдардын биол багасын,дамдик касиетин сактап, эпидемиялогияык жагынан кауипсиз етип, узак уакытка сенимди сактау.Консервилеу,асиресе жемис-жидек\ди ж\е оларды ондеуден откизгеннен кеинги алынатын тагам\да жыл мезгилина карамастан кез келегн уакытта колд мумкиндик береди.Консервиленген тагам\ды алыс жактарга тасымалдауга,бул тагам ондирилмейтин аймактардын вилеудиция адамдарынын тагамтану рационоында колд мумкиндик береди.Консервилеу тек сапасы жогары тагамдар гана колд.Консервилер кебу,ауа алмасу,жаксы болмаъелерде 0-5 темп\да сакталады.Темп-н курт озгеруин болдырмау керек.Ол консервилердин сыртында су тамшылардын п.б. акелип соктырады.Банкилер ылгалданады.Тамак тагамдарынын сактау мезимин узарту ушин консервилейди.Тамак тагамдарынын сапасын, тагамдык ж\е биол багасын узак уакыт сактау ушин консервилеу адистери колд:1)темп фактор комегимен консервилеу:а.жогары темп комегимен(стерилизация,пастеризация) б)томенги темп комегимен (салкындату, катыру) в)ультра жогары жиликти токтын комегимен; 2) Сусыздандыру комегимен консервилеу:а.атмос кысым комегимен(табиги ж\е жасанды кетиру), в.вакум комегимен (вакуумды,сублимациялы),3)Ортанын касиетин озгерту комегимен:а.осмотикалык кысымнын жогарылату комегимен (туздап, кантпен) б.сутек иондарын концентр жогарылатып концервилеу (маринадтау,ашыту);4)Хим-к заттардын комегимен консервилеу(антисептиктердин, антибиотиктердин, антиокислительдер колд, ягни тотыуга карсы асер ететин заттар колд).5)аралас адис колданып консервилеу (кактау, пресивтеу)

3БИЛЕТ

1.Қазіргі кезде Қаз \да өз алдына гигиена мектебі бар.1932 ж Алматы қаласында респуб\да ен бірінші мед\қ институт ашылды.Сол жылы гигиена кафедрасы да ашылды.Осы ғылыми жетістік\ге еңбегі сінген ғалым гигиенистер; К.Р.Амрин,Т.Ш.Шарманов,Б.Е.Алтынбековтың еңбектері зор.Ғылыми бағыттың тағы бір тармақтың жетілуіне қоршаған ортаны қорғау мәселесі адамның өмір сүру сүру ортасы сапасына баға беру Қазақс\ң биогеохим\қ провинциялар\ғы мед\қ,экол\қ мәселе б\ша еліміздің әйгілі ғалым гигиенисті Амрин көптеген зерттеулер жүргізді.Бұл кісі АММИ жалпы гигиена кафедрасын 1980-1994 басқарды. Амрин Қаз\да қорш орта гигиенасың негізін қалаған адам. 1960-1991жж тағам гигиенасы\ң қарқынды даму кезеңі десе де б\ды. Академик Т.Ш.Шарманов біздің елімізде тағам гигиенасы дамуына,гигиенистер мектебін құруда ж\е бұл саланың дамуына баға жетпес еңбек сіңірген.Шарманов- медицина ғылымдары\ң докторы, профессор, Ресей медицина ғылымының ж\е ғылым академиясының академигі, Қазақ тағамтану академисяның ж\е профилактикалық медицина академиясының президенті.Академия-тамақтану физиологиясы мен иммунологиясы,биохимися мен гигиенасының ауқымды мәселелерін қамтыған кешенді зерт\р ж\е Орт Азия Республика\ғы емдәмдік профилактика мен емдәмдік емдеу орталығы б.т.1997 ж бері «здоровье и болезнь» журналының негізін қалаушы ж\е бас редакторы.Ол кісінің жетекшілік етуімен ТМД жерінде теңдесі жоқ балалар тағамының Орталығы құрылды,денс\қ сақтау ісіне балалар тағамының жаңа түрлері мен бірнеше емдік профила\қ тағамдық өнімдер енгізілді.2001 ж еңбек сіңірген қайраткер ж\е ғылым номинациясы б\ша платиналы Тарлан егеменді сыйлығының лауреаты.2005 ж әлемдік денс сақтау ісіне қосқан үлесі үшін ДДҰ\ң Лион Бернард атындағы медалін алды.Оратлық Қаз\ғы ашық су көздерінің санитарлық жағдайын өндірістік қалдық сулары әсері жұмысшылардың ағзасына су ж\е дірілдің алдын алу шараларын анықтауға үлесін қосқан ғылыми жетістіктерге еңбегі сіңген гигиенист Алтынбеков.

2.Климат бұл белгілі бір жерге тән ауа райының көп жылдық режимі. Климаттың қалыптасуына әсер ететін негізгі фактор\ға мыналар жатады: күн сәулесі қарқындылығы, жер беті сипаты, рельефі, теңіз биіктігі, сулы жер,кебу жер т.б. көрсеткіш ауа райы жылжу ерекшеліктері.Жер шары 4климаттық ауданға бөлінеді:суық, салқын, жылы, ыстық.Осы аудан\ң аумағында жергілікті жердің ерекш\не байл оларды аймақ\ға бөледі, әр аймақ өзінің климаттық жағымен ерекш\ді.Бұрынғы ССРО көптеген аймағына суық климаттан салқын климат ортаңғы жолаққа тән,жылы ж\е жұмсақ климат Қырымның оңт жағасына Кавказға тән,ал ыстық климат Орта Азия мен Қаз\ға тән бұлардың жергілікті ерекшеліктеріне теңіз жағас\ғы, өсімдіктер, рельефтер, сол климаттық аймақта сипатын анық\ды.Аклиматизация д\з жаңа климаттық жағдайға қалыптасу, ол күрделі әлеу биол процессс.Акклиматизация процессі басқа климаттық жерге көшкенде н\е уақытша барғанда көңіл аудару керек.Акклиматизация процессі кезінде жеке бас гигиенасы сактаудың,шынығудың, спортпен шұғылданудың ж\е дұрыс тамақтанудың маңызы зор.Жалпы әлеу гигиеналық шаралар маңызды орын алады:елді мекенді ж\е тұрғын үйлерді дұрыс орналастыру, қажетті тағам өнімдері мен ж\е қажетті киіммен жеткілікті мөлшерде қам\з етумен арнайы профилак шаралар: ауру тасымалдаушылармен күрес, солт\те ультракүлгін сәулесімен сәулелендірумен тағамды витаминизациялау.

3. Ауруханада тамақтануды ұйымдастыру. Ауруханада науқасты емдеу үшін 15түрлі диета түрлері қолд-ды. Олар ауру түріне б-сты. Ауруханада емдік тамақты ұйым-ды бақылаудан төендегі мәселелер туындауда: 1)тағамның сапасы,тағамның түр түрін дайындау аура түріне б-сты белгіленген тағам түрінде қол-ну.2)тағамдарды витаминдеу3)тағамды дайындауда сан.технологиялық режимди сақтау.4)тағамдық шикізаттарды сақтауда, тасымалдауда,дайындауда сан.ережелердің толығымен орындалуы. Ауруханада тағам орталық тамақ дайындау орындарында дайындалып,барлық бөлімдерге таратылады.аурухана бөлімдерінде асханалар жұмыс істейді,дайын тағам буфет арқылы таратылады.Бұл жерде тағамдар белгілі бір темп-да сақталады, порцияларға бөлінеді.Кофе шай итмұрын қайнатпасы қайнатылады.Мектеп жасындағы балаларға дұрыс өсіп жетілуі үшін мектепте:танертенгі түскі тамақ бнруді ұйымдастырудың маңызы зор.