2. Вулăр, чăвашла куçарăр.

Bu ne(dir). Bu defter(dir)ĕ Şu ne(dir). Kalem(dir)ĕ O ne(dir). Defterĕ

Şu kim(dir). Bir öğrenci(dir)ĕ Şu kim(dir). O da öğrenciĕ

Bu kapı(dır)ĕ Kapı sarı(dır)ĕ Şu duvar(dır)ĕ Duvar da sarı(dır)ĕ

O ne(dir). O sandalye(dir)ĕBu ne(dir). Bu masa(dır)ĕ

Kitap kırmızı(dır)ĕ Kalem kırmızı(dır)ĕ Defter de kırmızı(dır)ĕ

Nimet kim(dir). O işçi(dir)ĕ Bülent kim(dir). Pilot(tur)ĕ

Aybi Çuvaş(tır)ĕ Oğuzhan Türk(tür)ĕ İvan Rus(tur)ĕ Rasim Tatar(dır)ĕ

3. Тĕслĕхсене туркăлла куçарăр.

Ку мĕн. Ку тетрадь. Лешĕ мĕн. Кĕнеке.

Ку алăк, лешĕ – стена. Алăк сарă, стена та сарă.

Ручка хĕрлĕ, тетрадь сарă.

Ку мĕн. Ку шкаф. Лешĕ мĕн. Вăл та шкаф.

Айнур кам. Вăл студентка. Синан вара. Вăл та студент.

4. Диалога вулăр.

– Сывă-и, Лена! - Merhaba, Lena!

• Сывах-ха, Света! Мĕнле пурăнатăн. – Merhaba, Sveta! Nasılsın.

– Тавтапуç, аванах-ха. Эсĕ вара. – Teşekkür ederim, iyiyimĕ Ya sen.

– Тавтапуç, эпĕ те аванах-ха. – Teşekkürler, ben de iyiyimĕ

5. Тĕслĕхпе усă курса ыйту тата хурав йĕркелĕр.

Тĕслĕх: Bu nedir. – Bu bina(dır).

Oda, tahta, döşeme, dolap, tavan, kitap, kalem, kutu, kapı, defter, pencere, sandalye, paltoĕ

Усă курмалли сăмахсем: müdür – директор, öğretmen – вĕрентекен, asker – салтак, işçi – ĕç çынни, teknisyen – техник, tüccar – сутуçă, memur _ служащи, subay – офицер, er – салтак, doktor – тухтăр, pilot _ летчик, mühendis – инженер, sporcu _ спортсмен, köylü – хресчен, çocuk – ача, Çuvaş _ чăваш, Türk _ турккă, Rus _ вырăс, Tatar _ тутар, iyi değil _ аванах мар, fena _ япăх, оrta _ вăтам.

Виççĕмĕш урок _ Üçüncü Ders

Нумайлă хисеп аффиксĕ

Сăпат местоименийĕсем

Ят сказуемăй аффиксĕсем

• Сăпат местоименийĕсем:

Эпĕ _ ben эпир _ biz

Эсĕ _ sen эсир _ siz

Вăл _ o вĕсем _ onlar

Тĕслĕхсем:

а) _ Эпĕ студент. _ Ben öğrenciyim.

_ Эпĕ вĕрентекен. _ Ben öğretmenim.

ă) _ Эсĕ директор. _ Sen müdürsünĕ

_ Эсĕ офицер. _ Sen subaysınĕ

б) _ Вăл ача. _ O çocuktur.

_ Вăл спортсмен. _ O sporcudur.

_ Вăл ĕç çынни. _ O işçidir.

• Турккă чĕлхинче нумайлă хисеп форми пусăмлă -lar/-ler аффикспа пулать. Тĕслĕхсем:

cтена – duvar стенасем – duvarlár

вĕренекен – öğrenci вĕренекенсем – öğrencilér

ача – çocuk ачасем – çocuklár

директор – müdür директорсем – müdürlér

• Предложенире пĕр йышши членсем пулсан нумайлă хисеп аффиксĕ кашнин çумĕнче е юлашкинчен тăракан пĕр йышши член çумĕнче пулма пултарать.

Тĕслĕхрен: ручкăсем, тетрадьсем тата кĕнекесем – kalemler, defterler ve kitaplar е, kalem, defter ve kitaplarĕ

Стиль тĕлĕшĕнчен иккĕмĕш варианчĕ усă курма лайăхрах.

• Ят сказуемăйăн хальхи вăхăт аффиксĕсем.

Ят сказуемăй хальхи вăхăт пĕлтерĕшлĕ пулнине ятарлă аффикссем кăтартаççĕ. Кашни сăпатăн хăйĕн аффиксĕ пур. Ку аффикссем çине ударени ÿкмест, у.к. вĕсем пусăмсăр.

Сăмах уçă сасăпа пĕтет пулсан пĕрремĕш сăпат аффиксĕ умĕн пĕрреллĕ тата нумайлă хисепсенче (y) кĕрсе ларать.

Тĕслĕхсем:

Ben öğrenci-y-im.

Biz öğrenci-y-iz.

2-мĕш сăпат форми, чăваш чĕлхинчи пекех, хисеплесе чĕннине те пĕлтерет: Siz öğretmensiniz. – Эсир вĕрентекен.

Ят сказуемăй аффиксĕсем

Сăпат местоименийĕ	Сăмахăн юлашки сыпăкĕнчи уçă сасă
	e, i	а, ı	o, u	ö, ü
Ben	(y) im	(y)ım	(y)um	(y)üm
Sen	sin	sın	sun	sün
O	(t)dir	(t)dır	(t)dur	(t)dür
Biz	(y)iz	(y)ız	(y)uz	(y)üz
Siz	siniz	sınız	sunuz	sünüz
Onlar	(t)dirler	(t)dırlar	(t)durlar	(t)dürler

Тĕслĕхсем:

Müdürüm subayım pilotum öğrenciyim

Müdürsün subaysın pilotsun öğrencisin

Müdür(dür) subay(dır) pilot(tur) öğrenci(dir)

Müdürüz subayız pilotuz öğrenciyiz

Müdürsünüz subaysınız pilotsunuz öğrencisiniz

Müdürdür(ler) subaydır(lar) pilottur(lar) öğrencidir(ler)

• Нумайлă хисепре пĕрремĕш тата иккĕмĕш сăпат формисенче -lar/-ler аффикс пулмасть: Biz öğrenciyiz.(Biz öğrencileriz.) – Эпир студентсем. Siz öğretmensiniz. (Siz öğretmenlersiniz.) – Эсир вĕрентекенсем.

• Енчен те сăмах чĕрĕ мар япаласем çинчен пырать пулсан виççĕмĕш сăпатра сказуемăйăн нумайлă хисеп аффиксне, тĕпрен илсен, каламаççĕ: Kalemler yeni(dir). – Ручкăсем çĕнĕ. Defterler beyaz(dır). –Тетрадьсем шурă.

Сказуемăй çынсен ушкăнне пĕлтерекен япала ятĕнчен пулсан виççĕмĕш сăпатра нумайлă хисеп аффиксне каламасăр хăвараççĕ: Öğrenciler genç(tir). – Студентсем çамрăк.

Хăнăхтарусем