Çирĕплетÿ аспектĕнче

Ben yazmalıyım _ Манăн çырмалла

Sen yazmalısın _ Санăн çырмалла

O yazmalı(dır) _ Унăн çырмалла

Biz yazmalıyız _ Пирĕн çырмалла

Siz yazmalısınız _ Сирĕн çырмалла

Onlar yazmalı(dır)lar _ Вĕсен çырмалла

Хирĕçлев аспектĕнче

Ben yazmamalıyım _ Манăн çырмалла мар

Sen yazmamalısın _ Санăн çырмалла мар

O yazmamalı(dır) _ Унăн çырмалла мар

Biz yazmamalıyız _ Пирĕн çырмалла мар

Siz yazmamalısınız _ Сирĕн çырмалла мар

Onlar yazmamalı(dır)lar _ Вĕсен çырмалла мар

-Мalı/-meli аффикс çумне -dı/-di аффикс хушăнсан глагол форми иртнĕ вăхăт сĕмĕ туянать: ben yazmalıydım _ манăн çырмаллаччĕ, sen yazmalıydın _ санăн çырмаллаччĕ, o yazmalıydı _ унăн çырмаллаччĕ т. ыт. те.

Тĕслĕхсем: Saat beşe kadar bu işi bitirmeliyimĕ – Манăн ку ĕçе пилĕк сехет (валли) тĕлне пĕтермелле. Annesine çoktan mektup yazmalıydıĕ – Унăн амăшне тахçанах çыру çырмаллаччĕ.

Acaba Sinan’a görmemeli miydin. – Санăн Синана курмалла марччĕ-и вара;

• Турккă чĕлхинчи анлă определени чăваш чĕлхинче чылай чухне определени пулакан пăхăнуллă предложенипе тÿр килетĕ Тĕслĕхрен: Pencereleri açık odada kimse yokturĕ _ Чÿречисем уçă пÿлĕмре никам та çук. Lokantası açık otele gittikĕ _ Эпир столовăйĕ уçă хăна çуртне (отеле) кaйрăмăр. Bir ayağı kırık masaĕ _ Пĕр ури çĕмрĕк сĕтел. Babası dönen çocukĕ _ Ашшĕ таврăннă ача.

Alıştırmalar

1. Паллă тунă деепричастисене -ırĕĕĕ-maz аффикслă формăсемпе ылмаштарăрĕ

Zafer haberini alınca hepimiz çok sevindikĕ Yağmur başlayınca çocuklar korkup eve koştularĕ Şehre gelince bana telefon et! Ders bitince öğrenciler yemekhaneye koşup gittilerĕ Faik sinemaya gitmeyi teklif edince herkes razı olduĕ Sabah olunca yola çıktılarĕ Refik babasını görünce güldüĕ Pencereye yaklaşınca oğlumun sesini duydumĕ

2. Предложенисене вĕçлĕр.

1ĕ Elindeki çantayı açar açmazĕĕĕ 2ĕ Sınıfımızın öğrencileri gelecek imtihanı konuşur konuşmazĕĕĕ 3ĕ Bu güzel kız gülümser gülümsemezĕĕĕ 4ĕ Hatip kürsüye çıkıp söze başlar başlamazĕĕĕ 5ĕ Tren durur durmazĕĕĕ

3. Тĕслĕхпе усă курса предложенисене улăштарăр.

Тĕслĕх: Dost, yok, adam – Dostu olmayan adamĕ

1ĕ Tepeler, karlı, dağlarĕ 2ĕ Aile, kalabalık, memurĕ 3ĕ Üç taraf, denizlerle çevrili, memleketĕ 4ĕ Yüz, gülmek, insanĕ 5ĕ Üst, örtülü, yerĕ 6ĕ Üst, mermerli, masaĕ 7ĕ Hatalar, var, cümlelerĕ 8ĕ Renk, kaçmak, yüzĕ 9ĕ Moda, geçmek malĕ 10ĕ Arka, var, kimseĕ

4. Тĕслĕхпе усă курса предложенисене улăштарăр.

Тĕслĕх: Odanın pencereleri açıktırĕ Odada kimse yokturĕ – Pencereleri açık odada kimse yokturĕ

1ĕ Kadının başı örtülüdürĕ Kadın suya gidiyorĕ 2ĕ Kızın yüzü sarıdırĕ Doktor kıza yaklaştıĕ 3ĕ Kalemin ucu kırıktırĕ Masada bir kalem varĕ 4ĕ Odanın kapısı açıktırĕ Selma Hanım odaya doğru gittiĕ 5ĕ Vagonun önü kalabalıktırĕ Vagona geldikĕ 6ĕ Otelin lokantası açıktırĕ Otele gittikĕ 7ĕ Mektubun zarfı küçüktüĕ Mektubu aldımĕ

5. Чăвашла куçарăр.

Hiç, şüphe yok ki bu filmi görmelisinizĕ Şu namussuz herife para vermemeliydiniz! Yarına kadar bir telgraf çekmelisinĕ Annenin söylediğine göre bütün gün evde kalmalıydınĕ Velinin yazdığı makaleyi bana göstermelisinizĕ Aldığımız gazeteler okunmalıĕ Memur şefine baş vurmalıydıĕ Altı buçukta Mustafa gelmeliydiĕ

Uçak buraya inmeliydiĕ İhsan bugün İzmir'e gitmelidirĕ Dostunuzun verdiği kitabı haftaya getirmelisinizĕ Kaybolan defteri muhakkak arayıp bulmalısınĕ Rıza'nın ailesi çoktan yeni eve taşınmalıydıĕ Biletler önceden alınmalıydıĕ Bütün bunları unutmalı mıydınız. Sarıköy'e akşama kadar varmalıdırlarĕ Mehmet'e değil, bana söylemeliydiĕ