12Ĕ Чăвашла куçарăр.

Babam hem doktor hem müzisyenĕ Bugün ailece hem tiyatroya gittik hem de lokantayaĕ Ne öğretmeni dinliyor, ne de ders çalışıyorĕ Son günlerde ne telefon ediyorsun, ne de mesaj gönderiyorsunĕ Sibel, her sabah hem kahvaltı yapıyor, hem de gazete okuyorĕ Ya bugün konuş, ya da hiç konuşmaĕ İkisinden birini seç; ya sağ avucundaki senin olsun, ya da solĕ Bu yaz tatilinde ya İzmir’e ya da Antalya’ya gideceğizĕ

13Ĕ Турккăлла куçарăр.

1. Ку çын пĕр интереслĕ роман çырнă. Вăл Измире кайман. Ун чухне унăн ашшĕ чирлĕ пулнă. Ирина институтра вĕреннине эпĕ те пĕлетĕп. Вĕрентекен пуху ыран пилĕк сехетре пуçланассине пĕлтерчĕ. Фестиваль июнь уйăхĕнче пуçланнине хаçатсем пĕлтерчĕç. Ку урамра çĕнĕ çуртсем пулнине халĕ çеç пĕлтĕм. ,нер вăл чирленĕ те ĕçе каяйман.

14Ĕ Ыйтусене туллин хуравлăр.

1ĕ Yakın dostunuz var mı. 2ĕ Ziyaretine sık sık mı gidiyorsunuz. 3ĕ Dostunuz evli midir. 4ĕ Yanına pazar günleri mi gidiyorsunuz. 5ĕ Dostunuzun dairesi kaç odadır. Kirası ne kadar. 6ĕ Dairesinin antresi büyük mü. 7ĕ Döşemeleri nedir. 8ĕ Tavanları yüksek mi. 9ĕ Mutfağı aydınlık mı. 10ĕ Mutfağın penceresi nereye bakıyor. 11ĕ Gömme dolabı var mı. 12ĕ Pazar eğlencelerinden hangilerini en çok seversiniz.

15Ĕ Ne…ne (de), hem…hem (de) сăмахсемпе усă курса икĕ предложенирен пĕрре тăвăр.

1. Çocuk, öğretmeni dinlemiyorĕ Çocuk, ders çalışmıyorĕ 2ĕ Ben yemek yemedimĕ Ben meyve yemedimĕ 3ĕ Sinan, her sabah kahvaltı yapıyorĕ Sinan, her sabah gazete okuyorĕ 4ĕ Pazardan kavun aldıkĕ Pazardan karpuz aldıkĕ

♦ Пĕлсе тăма!

Тур. ne…ne (de) ~ чăв. ни...ни: Çocuk, çayı sevmiyorĕ Çocuk, kahveyi sevmiyorĕ – Çocuk ne kahveyi seviyor ne de çayıĕ (Ача ни кофе, ни чей юратмасть.)

Тур. ya…ya (de) ~ чăв. е...е: Ya sinemaya git ya konsereĕ (Эсĕ е кинона, е концерта кай.)

Тур. hem…hem (de) ~ чăв. те...те: Ayşe, çok güzel gitar çalıyorĕ Enver, çok güzel gitar çalıyorĕ – Hem Ayşe hem de Enver, çok güzel gitar çalıyorĕ (Айше те, Енвер те гитарăпа питĕ лайăх выляççĕ.)

Sözlerle deyimler, insanlık _ этемлĕх, ev kurmak _ çемье çавăр, elini kolunu sallıya sallıya gelmek _ пуш алăпа кил, uğraşmak _ тăрăш, kâgıt(dı) _ хут; документ, görüşme _ тĕл пулу, калаçу, kavga etmek _ тавлаш, sanmak _ шухăшла, шутла, basmak _ пус, gülümsemek _ кул, kira _ аренда, zar zor _ аран-аран, lafa karışmak _ калаçăва хутшăн, sahip(bi) _ хуçа, ev sahibi _ кил хуçи, aile sahibi _ çемье пуçĕ, hem de _ унсăр пуçне, lâzım _ кирлĕ, en az _ чи сахалли, idare etmek _ тивĕçтерет, ara sıram _ хăш-пĕр чух, (ile)mutabık _ килĕш, maksat(dı) _ тĕллев, kullanmak _ усă кур, ikametgah _ пурăнмалли вырăн, peşin _ малтанах, çare _ май, hayat _ пурнăç, eğlenmek _ хаваслан, düşünmek _ шухăшла, yaramaz _ çарамас, yavru _ чĕпĕ, saka kuşu _ кайăк, haşarı _ сапаланнă, avuç _ ывăç, sığmak _ вырнаç, yuva _ йăва, uçmak _ вĕç, değiştirmek _ улăштар, şaka _ шÿт, can sıkmak _ пăшăрхантар, tuzak _ тапă, önemli _ кирлĕ, üzeri kulak _ хăлха, haykırış _ кăшкăрни, minik _ пĕчĕк, karınca _ кăткă, sıkışmak _ хĕсĕн, inlemek _ йăнăш, sevgi _ юрату, çabalamak _ тăрăш, sevinç _ савăнăç, unutmak _ ман, ihtiyaç _ нуша, uzatmak _ тăс, yardım _ пулăшу, ağ _ сеть, örtünmek _ витĕн, çırpınmak _ çапăн, durum _ тăрăм, toplamak _ пух, пуçтар, kemirmek _ кăшла, yeterli _ çителĕклĕ, küçük görmek _ кÿрентер, delik _ шăтăк, kurtulmak _ хăтăл, herkes _ кашни, yardım etmek _ пулăш.

Çирĕм пиллĕкмĕш урок _ Yirmi Beşinci Ders

Глаголăн «-ırĕĕĕ-maz» форми

«Глагол Ç -malı/-meli» форма

Анлă определени

• Глаголăн «-ırĕĕĕ-maz» форми сăмах тĕпĕ çумне малтан -ır/-ir/-ur/-ür аффикс, унтан -maz/-mez аффикс хушăннипе пулать: çıkar çıkmaz _ тухнă-тухман, gelir gelmez _ килнĕ-килмен, konuşur konuşmaz _ калаçнă-калаçман, başlar başlamaz _ пуçланă-пуçламан.

Тĕслĕхсем: Babası evden çıkar çıkmaz kızı ağlamaya başladıĕ _ Ашшĕ килтен тухнă-тухман хĕрĕ макăрма пуçларĕ. Ders bitir bitmez öğrenciler yemekhaneye koşup gittilerĕ _ Урок пĕтнĕ-пĕтмен вĕренекенсем столовăйне чупса кайрĕç. Sabah olur olmaz yola çıktılarĕ _ Ир пулнă-пулман вĕсем çула тухрĕç.

• Турккă чĕлхинчи -malı/-meli аффикслă форма чăваш чĕлхинче -малла/-мелле аффикслă причастипе тÿр килет. -Мalı/-meli аффикслă форма сăпатсем тăрăх улшăнать. Тĕслĕхрен: