
- •Умĕн калани
- •Пĕрремĕш урок _ Birinci Ders
- •2) Чĕлхе вертикальлĕ йĕрпе çÿлелле е аялалла куçнине тĕпе хурса:
- •3) Тута хутшăннине пăхса:
- •Вулăр, чăвашла куçарăр.
- •2. Панă сăмахсем çумне 3-мĕш сăпат аффиксне хушса предложенисем тăвăр.
- •3. Турккăлла куçарăр.
- •1. Тĕслĕхсене вулăр.
- •2. Вулăр, чăвашла куçарăр.
- •3. Тĕслĕхсене туркăлла куçарăр.
- •4. Диалога вулăр.
- •5. Тĕслĕхпе усă курса ыйту тата хурав йĕркелĕр.
- •1. Вулăр, чăвашла куçарăр.
- •2. Сăмахсене нумайлă хисеп форминче тăвăр.
- •4. Турккăлла куçарăр.
- •5. Точкăсем вырăнне сказуемăйăн сăпат аффиксне лартăр.
- •6. Ыйту сăмахĕсемпе усă курса ыйтуллă предложенисем тăвăр.
- •7. Чăвашла куçарăр.
- •1. Вулăр, чăвашла куçарăр.
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Хирĕçлев аспектĕнче
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче (ыйтуллă форма)
- •Хирĕçлев аспектĕнче (ыйтуллă форма)
- •1. Текста вулăр, куçарăр.
- •2. Диалога вулăр, куçарăр.
- •10. Текста вулăр, чăвашла куçарăр. Çавăн евĕрлĕ текст хатĕрлĕр.
- •11. Диалога вулăр, куçарăр. Çавăн йышши диалог тăвăр.
- •12. Вулăр, чăвашла куçарăр.
- •1. Турккăлла куçарăр.
- •1Ĕ Сăмах майлашăвĕсене чăвашла куçарăр.
- •2. Чăвашла куçарăр.
- •7. Ыйтусене хуравлăр.
- •1. Диалога вулăр, чăвашла куçарăр.
- •2Ĕ Сказуемăйсене хирĕçлев аспектĕнче тăвăр.
- •3Ĕ Сказуемăйсене хирĕçлев аспектĕнче ыйтуллă формăра тăвăр.
- •4Ĕ Ыйтусене хуравлăр.
- •5. Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •9. Тyрккăлла куçарăр.
- •10. Ыйтусене çирĕплетсе хуравлăр.
- •10. Ыйту татăкĕпе усă курса ыйтуллă предложенисем тăвăр.
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче (ыйтуллă форма)
- •Хирĕçлев аспектĕнче (ыйтуллă форма)
- •1. Çак глаголсене иртнĕ вăхăтра сăпатлăр:
- •2. Ыйтусене хуравлăр.
- •7. Диалога вулăр, куçарăр.
- •1. Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •12Ĕ Палăртнă сăмахсем вырăнне ыйту сăмахĕсем тупăр.
- •13. Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •6Ĕ Глаголсене яланхи вăхăтра лартăр, çирĕплетÿ тата хирĕçлев аспекчĕсенче пĕрреллĕ тата нумайлă хисепсенче сăпатлăр.
- •7Ĕ Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •2. Чăвашла куçарăр.
- •3. Точкăсем вырăнне -larca/-lerce аффикс лартăр.
- •4. Турккăлла куçарăр.
- •6. Чăвашла куçарăр.
- •7. Çак глаголсенчен -( y)an/-(y)en аффикслă причасти формисене тăвăр.
- •8. Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •9. Тĕслĕхпе усă курса предложенисем тăвăр.
- •10. Диалога вулăр, куçарăр.
- •1. Ыйтусене çирĕплетсе хуравлăр.
- •2. Ыйтуллă предложенисем тăвăр.
- •3. Ыйтусене тĕслĕхпе усă курса хуравлăр.
- •4Ĕ Тĕслĕхпе усă курса альтернативлă ыйтусем тăвăр.
- •5. Скобкăри глаголсене кирлĕ формăра лартăр.
- •6. Тĕслĕхпе усă курса икĕ предложенирен пĕр предложени тăвăр.
- •7. Ыйтусене хуравлăр.
- •8. Точкăсем вырăнне кирлĕ сăмахсем лартăр.
- •9. Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •10. Ыйтусене хуравлăр.
- •11. Точкăсем вырăнне кирлĕ аффикссем лартăр.
- •12Ĕ Альтернативлă ыйтуллă предложенисем тăвăр.
- •13. Предложенисене чăвашла куçарăр.
- •14. Турккăлла куçарăр.
- •1. Глаголсене хистевлĕ формăра тăвăр.
- •2. Панă сăмахсемпе усă курса предложенисем тăвăр.
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Хирĕçлев аспектĕнче
- •1. Скобкăри сăмахсене кирлĕ формăра лартăр.
- •2. Икĕ предложенирен пĕрре тăвăр.
- •9Ĕ Точкăсем вырăнне кирлĕ сăмахсене лартăр.
- •10Ĕ Скобкăри сăмахсене кирлĕ падежра лартăр.
- •12. Ыйтусене текст тăрăх хуравлăр.
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Хирĕçлев аспектĕнче
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Хирĕçлев аспектĕнче
- •1. Скобкăри глаголсене кирлĕ вăхăтра лартăр.
- •6. Точкăсем вырăнне кирлĕ сăмахсем лартăр.
- •7. Скобкăри сăмахсене кирлĕ падежра лартăр.
- •8. Ыйтусене хуравлăр.
- •9. Панă сăмахсемпе усă курса альтернативлă ыйтусем йĕркелĕр.
- •10. Турккăлла куçарăр.
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Хирĕçлев аспектĕнче
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Хирĕçлев аспектĕнче
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Хирĕçлев аспектĕнче
- •1Ĕ Тĕслĕхпе усă курса предложенисенчен определени пĕлтерĕшлĕ пăхăнуллă предложенисем тăвăр.
- •2. Тĕслĕхпе усă курса предложенисене пĕрлештерĕр.
- •8. Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •9Ĕ Точкăсем вырăнне кирлĕ сăмахсем лартăр.
- •10Ĕ Точкăсем вырăнне кирлĕ падеж аффиксĕсене лартăр.
- •11Ĕ Ыйтусене хуравлăр.
- •12Ĕ Текст тăрăх ыйтусене хуравлăр.
- •13Ĕ Турккăлла куçарăр.
- •14Ĕ Тĕслĕхпе усă курса сăмах майлашăвĕсем тăвăр.
- •15Ĕ Панă сăмахсемпе тата сăмах майлашăвĕсемпе усă курса альтернативлă ыйтусем йĕркелĕр.
- •1. Тĕслĕхпе усă курса анлă обстоятельство тăвăр.
- •2Ĕ Панă тĕслĕхсенчен анлă вăхăт обстоятельствиллĕ пĕр предложени тăвăр.
- •3. Чăвашла куçарăр.
- •4. Глаголсене -ivermek… формăпа усă курса улăштарăр.
- •5. Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •6. Предложенисене вĕçлĕр.
- •7. Скобкăри сăмахсене турккăлла куçарса предложенисене йĕркелĕр.
- •8. Турккăлла куçарăр.
- •9Ĕ Ыйтусене текст тăрăх хуравлăр.
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Хирĕçлев аспектĕнче
- •1. Чăвашла куçарăрĕ
- •4Ĕ Чăвашла куçарăр.
- •5. Глаголсене -mış аффикс хушса сăпатлăр.
- •6. Чăвашла куçарăр.
- •7. Предложенисене вĕçлĕр.
- •9Ĕ Чăвашла куçарăр.
- •10Ĕ Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •11Ĕ Скобкăри сăмахсене кирлĕ падежра лартăр.
- •12Ĕ Чăвашла куçарăр.
- •13Ĕ Турккăлла куçарăр.
- •14Ĕ Ыйтусене туллин хуравлăр.
- •15Ĕ Ne…ne (de), hem…hem (de) сăмахсемпе усă курса икĕ предложенирен пĕрре тăвăр.
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Хирĕçлев аспектĕнче
- •5. Чăвашла куçарăр.
- •6. Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •1Ĕ Чăвашла куçарăр.
- •8Ĕ Точкăсем вырăнне кирлĕ сăмахсем лартăр.
- •9. Скобкăри сăмахсене кирлĕ формăра лартăр.
- •10. Текст тăрăх ыйтусене хуравлăр.
- •11. Турккăлла куçарăр.
- •12Ĕ Çак сăмахсемпе предложенисем тăвăр.
- •2. Турккăлла куçарăр.
- •3. Предложенисене вĕçлĕр.
- •4. Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •5. Точкăсем вырăнне кирлĕ сăмахсем лартăр.
- •6. Скобкăри сăмахсене кирлĕ формăра лартăр.
- •7. Ыйтусене çирĕплетсе туллин хуравлăр.
- •8. Ыйтусене хирĕçлесе туллин хуравлăр.
- •9. Ыйтусене текст тăрăх хуравлăр.
- •10. Икĕ предложенирен пĕрре тăвăр.
- •11. Тĕслĕхпе усă курса предложенисене улăштарăр.
- •5. Точкăсем вырăнне кирлĕ сăмахсем лартăр.
- •6. Скобкăри сăмахсене кирлĕ падеж формине лартăр.
- •7. Ыйтусене çирĕплетсе туллин хуравлăр.
- •8. Ыйтусене хирĕçлесе туллин хуравлăр.
- •9. Турккăлла куçарăр.
- •10. Альтернативлă ыйтусем йĕркелĕр.
- •11. Ыйтусене хуравлăр.
- •6. Точкăсем вырăнне кирлĕ сăмахсем лартăр.
- •7. Скобкăри сăмахсене кирлĕ падеж форминче лартăр.
- •Тупмалли _ içindekiler
2. Панă сăмахсем çумне 3-мĕш сăпат аффиксне хушса предложенисем тăвăр.
Öğrenci, anne, baba, defter, güneş, kız, insan.
3. Турккăлла куçарăр.
Ку пальто. Лешĕ пукан. Коробка сарă. Алăк та сарă. Стена шурă. Ку чÿрече. Вăл студент. Ку хĕр. Леш тетрадь. Пÿлĕм ăшă.
Ку мĕн? _ Ку хĕвел. Ку пÿлĕм. Ку йывăç. Ку пасар. Ку стена. Ку сĕтел. Ку доска. Ку урай. Ку шкаф. Ку лампочка.
Ку кам? _ Ку студент. Ку çын. Ку хĕр. Ку вĕренекен. Ку филолог. Ку анне. Ку атте. Ку ăста.
Лешĕ мĕн? _ Лешĕ утюг. Лешĕ чÿрече. Лешĕ стена. Лешĕ сĕтел. Лешĕ сумка. Лешĕ пальто.
♦ Пĕлсе тăма!
Сывлăх сунатăп! – Merhaba!
Сывă пул! – Allaha ısmarladık! Hoşça kalın! Güle güle!
Ырă кун пултăр! _ İyi günler!
Ырă ир пултăр! – Günaydın!
Ырă каç пултăр! – İyi akşamlar!
Ыйхи тутлă пултăр! _ İyi geceler!
Тепре куриччен! – Görüşmek üzere!
Усă курмалли сăмахсемпе сăмах пĕрлешĕвĕсем: bina – çурт, oda – пÿлĕм, sandalyе – пукан, tavan – мачча, lamba – лампочка, tahta (yazı tahtası) – доска, döşeme – урай, dolap – шкаф, pencere – чÿрече, duvar – стена, kutu – коробка, çanta _ сумка, öğrenci – студент, beyaz – шурă, kırmızı – хĕрлĕ, sarı – сарă.
Иккĕмĕш урок – İkinci Ders
Хупă сасăсем
Ыйту местоименийĕсем: kim. (кам.) ne. (мĕн.)
Ыйтуллă предложенин интонацийĕ
Хупă сасăсем
Турккă чĕлхинче пурĕ 21 хупă сасă: [p, b, ç, c, t, d, f, v, k, g, h, ğ, s, z, ş, j, l, m, n, r, y]ĕ Вĕсене алфавитра çак саспаллисемпе палăртаççĕ: p, b, ç, c, t, d, f, v, k, g, h, ğ, s, z, ş, j, l, m, n, r, yĕ
Хупă сасăсене калассин хăш-пĕр уйрăмлăхĕсем.
Турккă чĕлхинчи хупă сасăсене каласси чылай чухне, чăваш чĕлхинчи пекех, вĕсем мĕнле уçă сасăсемпе юнашар тăнинчен килет. Малти ретри уçă сасăсемпе [e, i, ö, ü] юнашар чух вĕсем çемçенрех, кайри ретри уçă сасăсемпе [а, ı, o, u] юнашар пулсан хытăрах илтĕнеççĕ.
Тĕслĕхрен: kır – хир, kir – пылчăкĕ
Анчах [p, b, t, d, f, v, m, n, r, z] хупă сасăсем çемçе уçă сасăсем çумĕнче çемçелмеççĕ.
[v, y, l, m, n, r] хупă сасăсем чăваш чĕлхинчи [в, й, л, м, н, р] сасăсемпе пĕрешкел илтĕнеççĕ.
Янăравлă [b, d, g, j, z] сасăсене чăваш чĕлхинчи çурма янăравлă илтĕнекен [б, д, г, ж, з] хупă сасăсем пекрех каламалла: утă [удă], упа [уба], лаша [лажа], усă [узă], ака [ага].
[Ç, f, t, k, p, s, ş] хупă сасăсем чăваш чĕлхинчи [ч, ф, т, к, п, с, ш] сасăсем пек илтĕнеççĕ.
Ыйту местоименийĕсем: kim? – кам? Ne? – мĕн?
Ыйтуллă предложенире ыйту? сăмахне сасса хăпартса каламалла: Bu nedir? – Ку мĕн? Bu kitaptır. – Ку кĕнеке. Ayşe kimdir? – Айше кам? Ayşe doktordur. – Айше тухтăр.
Хăнăхтарусем
1. Тĕслĕхсене вулăр.
– Ку мĕн. – Bu ne(dir).
– Ку кам. – Bu kim(dir).
– Ку мĕн. – Bu ne(dir). – Ку алăк. – Bu kapı(dır)ĕ
– Ку кам. – Bu kim(dir). – Ку Ахмет. – Bu Ahmet(tir)ĕ
– Леш мĕн. – Şu ne(dir). – Леш чÿречеĕ – Şu pencere(dir)ĕ
– Леш кам. – Şu kim(dir). – Леш Саша. – Şu Saşa(dır)ĕ
– Вăл мĕн. – O ne(dir). – Вăл стенаĕ – O duvar(dır)ĕ
– Вăл кам. – O kim(dir). – Вăл Огузхан. – O Oğuzhan(dır)ĕ
– Осман кам. – Osman kim(dir). – Осман вĕрентекен. – Osman öğretmen(dir)ĕ