
- •Умĕн калани
- •Пĕрремĕш урок _ Birinci Ders
- •2) Чĕлхе вертикальлĕ йĕрпе çÿлелле е аялалла куçнине тĕпе хурса:
- •3) Тута хутшăннине пăхса:
- •Вулăр, чăвашла куçарăр.
- •2. Панă сăмахсем çумне 3-мĕш сăпат аффиксне хушса предложенисем тăвăр.
- •3. Турккăлла куçарăр.
- •1. Тĕслĕхсене вулăр.
- •2. Вулăр, чăвашла куçарăр.
- •3. Тĕслĕхсене туркăлла куçарăр.
- •4. Диалога вулăр.
- •5. Тĕслĕхпе усă курса ыйту тата хурав йĕркелĕр.
- •1. Вулăр, чăвашла куçарăр.
- •2. Сăмахсене нумайлă хисеп форминче тăвăр.
- •4. Турккăлла куçарăр.
- •5. Точкăсем вырăнне сказуемăйăн сăпат аффиксне лартăр.
- •6. Ыйту сăмахĕсемпе усă курса ыйтуллă предложенисем тăвăр.
- •7. Чăвашла куçарăр.
- •1. Вулăр, чăвашла куçарăр.
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Хирĕçлев аспектĕнче
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче (ыйтуллă форма)
- •Хирĕçлев аспектĕнче (ыйтуллă форма)
- •1. Текста вулăр, куçарăр.
- •2. Диалога вулăр, куçарăр.
- •10. Текста вулăр, чăвашла куçарăр. Çавăн евĕрлĕ текст хатĕрлĕр.
- •11. Диалога вулăр, куçарăр. Çавăн йышши диалог тăвăр.
- •12. Вулăр, чăвашла куçарăр.
- •1. Турккăлла куçарăр.
- •1Ĕ Сăмах майлашăвĕсене чăвашла куçарăр.
- •2. Чăвашла куçарăр.
- •7. Ыйтусене хуравлăр.
- •1. Диалога вулăр, чăвашла куçарăр.
- •2Ĕ Сказуемăйсене хирĕçлев аспектĕнче тăвăр.
- •3Ĕ Сказуемăйсене хирĕçлев аспектĕнче ыйтуллă формăра тăвăр.
- •4Ĕ Ыйтусене хуравлăр.
- •5. Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •9. Тyрккăлла куçарăр.
- •10. Ыйтусене çирĕплетсе хуравлăр.
- •10. Ыйту татăкĕпе усă курса ыйтуллă предложенисем тăвăр.
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче (ыйтуллă форма)
- •Хирĕçлев аспектĕнче (ыйтуллă форма)
- •1. Çак глаголсене иртнĕ вăхăтра сăпатлăр:
- •2. Ыйтусене хуравлăр.
- •7. Диалога вулăр, куçарăр.
- •1. Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •12Ĕ Палăртнă сăмахсем вырăнне ыйту сăмахĕсем тупăр.
- •13. Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •6Ĕ Глаголсене яланхи вăхăтра лартăр, çирĕплетÿ тата хирĕçлев аспекчĕсенче пĕрреллĕ тата нумайлă хисепсенче сăпатлăр.
- •7Ĕ Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •2. Чăвашла куçарăр.
- •3. Точкăсем вырăнне -larca/-lerce аффикс лартăр.
- •4. Турккăлла куçарăр.
- •6. Чăвашла куçарăр.
- •7. Çак глаголсенчен -( y)an/-(y)en аффикслă причасти формисене тăвăр.
- •8. Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •9. Тĕслĕхпе усă курса предложенисем тăвăр.
- •10. Диалога вулăр, куçарăр.
- •1. Ыйтусене çирĕплетсе хуравлăр.
- •2. Ыйтуллă предложенисем тăвăр.
- •3. Ыйтусене тĕслĕхпе усă курса хуравлăр.
- •4Ĕ Тĕслĕхпе усă курса альтернативлă ыйтусем тăвăр.
- •5. Скобкăри глаголсене кирлĕ формăра лартăр.
- •6. Тĕслĕхпе усă курса икĕ предложенирен пĕр предложени тăвăр.
- •7. Ыйтусене хуравлăр.
- •8. Точкăсем вырăнне кирлĕ сăмахсем лартăр.
- •9. Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •10. Ыйтусене хуравлăр.
- •11. Точкăсем вырăнне кирлĕ аффикссем лартăр.
- •12Ĕ Альтернативлă ыйтуллă предложенисем тăвăр.
- •13. Предложенисене чăвашла куçарăр.
- •14. Турккăлла куçарăр.
- •1. Глаголсене хистевлĕ формăра тăвăр.
- •2. Панă сăмахсемпе усă курса предложенисем тăвăр.
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Хирĕçлев аспектĕнче
- •1. Скобкăри сăмахсене кирлĕ формăра лартăр.
- •2. Икĕ предложенирен пĕрре тăвăр.
- •9Ĕ Точкăсем вырăнне кирлĕ сăмахсене лартăр.
- •10Ĕ Скобкăри сăмахсене кирлĕ падежра лартăр.
- •12. Ыйтусене текст тăрăх хуравлăр.
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Хирĕçлев аспектĕнче
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Хирĕçлев аспектĕнче
- •1. Скобкăри глаголсене кирлĕ вăхăтра лартăр.
- •6. Точкăсем вырăнне кирлĕ сăмахсем лартăр.
- •7. Скобкăри сăмахсене кирлĕ падежра лартăр.
- •8. Ыйтусене хуравлăр.
- •9. Панă сăмахсемпе усă курса альтернативлă ыйтусем йĕркелĕр.
- •10. Турккăлла куçарăр.
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Хирĕçлев аспектĕнче
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Хирĕçлев аспектĕнче
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Хирĕçлев аспектĕнче
- •1Ĕ Тĕслĕхпе усă курса предложенисенчен определени пĕлтерĕшлĕ пăхăнуллă предложенисем тăвăр.
- •2. Тĕслĕхпе усă курса предложенисене пĕрлештерĕр.
- •8. Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •9Ĕ Точкăсем вырăнне кирлĕ сăмахсем лартăр.
- •10Ĕ Точкăсем вырăнне кирлĕ падеж аффиксĕсене лартăр.
- •11Ĕ Ыйтусене хуравлăр.
- •12Ĕ Текст тăрăх ыйтусене хуравлăр.
- •13Ĕ Турккăлла куçарăр.
- •14Ĕ Тĕслĕхпе усă курса сăмах майлашăвĕсем тăвăр.
- •15Ĕ Панă сăмахсемпе тата сăмах майлашăвĕсемпе усă курса альтернативлă ыйтусем йĕркелĕр.
- •1. Тĕслĕхпе усă курса анлă обстоятельство тăвăр.
- •2Ĕ Панă тĕслĕхсенчен анлă вăхăт обстоятельствиллĕ пĕр предложени тăвăр.
- •3. Чăвашла куçарăр.
- •4. Глаголсене -ivermek… формăпа усă курса улăштарăр.
- •5. Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •6. Предложенисене вĕçлĕр.
- •7. Скобкăри сăмахсене турккăлла куçарса предложенисене йĕркелĕр.
- •8. Турккăлла куçарăр.
- •9Ĕ Ыйтусене текст тăрăх хуравлăр.
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Хирĕçлев аспектĕнче
- •1. Чăвашла куçарăрĕ
- •4Ĕ Чăвашла куçарăр.
- •5. Глаголсене -mış аффикс хушса сăпатлăр.
- •6. Чăвашла куçарăр.
- •7. Предложенисене вĕçлĕр.
- •9Ĕ Чăвашла куçарăр.
- •10Ĕ Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •11Ĕ Скобкăри сăмахсене кирлĕ падежра лартăр.
- •12Ĕ Чăвашла куçарăр.
- •13Ĕ Турккăлла куçарăр.
- •14Ĕ Ыйтусене туллин хуравлăр.
- •15Ĕ Ne…ne (de), hem…hem (de) сăмахсемпе усă курса икĕ предложенирен пĕрре тăвăр.
- •Çирĕплетÿ аспектĕнче
- •Хирĕçлев аспектĕнче
- •5. Чăвашла куçарăр.
- •6. Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •1Ĕ Чăвашла куçарăр.
- •8Ĕ Точкăсем вырăнне кирлĕ сăмахсем лартăр.
- •9. Скобкăри сăмахсене кирлĕ формăра лартăр.
- •10. Текст тăрăх ыйтусене хуравлăр.
- •11. Турккăлла куçарăр.
- •12Ĕ Çак сăмахсемпе предложенисем тăвăр.
- •2. Турккăлла куçарăр.
- •3. Предложенисене вĕçлĕр.
- •4. Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
- •5. Точкăсем вырăнне кирлĕ сăмахсем лартăр.
- •6. Скобкăри сăмахсене кирлĕ формăра лартăр.
- •7. Ыйтусене çирĕплетсе туллин хуравлăр.
- •8. Ыйтусене хирĕçлесе туллин хуравлăр.
- •9. Ыйтусене текст тăрăх хуравлăр.
- •10. Икĕ предложенирен пĕрре тăвăр.
- •11. Тĕслĕхпе усă курса предложенисене улăштарăр.
- •5. Точкăсем вырăнне кирлĕ сăмахсем лартăр.
- •6. Скобкăри сăмахсене кирлĕ падеж формине лартăр.
- •7. Ыйтусене çирĕплетсе туллин хуравлăр.
- •8. Ыйтусене хирĕçлесе туллин хуравлăр.
- •9. Турккăлла куçарăр.
- •10. Альтернативлă ыйтусем йĕркелĕр.
- •11. Ыйтусене хуравлăр.
- •6. Точкăсем вырăнне кирлĕ сăмахсем лартăр.
- •7. Скобкăри сăмахсене кирлĕ падеж форминче лартăр.
- •Тупмалли _ içindekiler
Çирĕплетÿ аспектĕнче
Ben yaz-acak-tım _ Эпĕ çырасшăнччĕ Biz yaz-acak-tık _ Эпир çырасшăнччĕ
Sen yaz-acak-tın _ Эсĕ çырасшăнччĕ Siz yaz-acak-tınız _ Эсир çырасшăнччĕ
O yaz-acak-tı _ Вăл çырасшăнччĕ Onlar yaz-acak-lar-dı _ Вĕсем çырасшăнччĕ
Хирĕçлев аспектĕнче
Ben yaz-ma-yacak-tım _ Эпĕ çырасшăн марччĕ
Sen yaz-ma-yacak-tın _ Эсĕ çырасшăн марччĕ
O yaz-ma-yacak-tı _ Вăл çырасшăн марччĕ
Biz yaz-ma-yacak-tık _ Эпир çырасшăн марччĕ
Siz yaz-ma-yacak-tınız _ Эсир çырасшăн марччĕ
Onlar yaz-ma-yacak-lar-dı _ Вĕсем çырасшăн марччĕ
Тĕслĕхсем: İlk trenle dönecektikĕ _ Эпир пĕрремĕш поездпа таврăнасшăнччĕ.
«Глагол Ç -yordum» форма.
Çирĕплетÿ аспектĕнче
Ben yazı-yordum _ Эпĕ çыраттăмччĕ Biz yazı-yorduk _ Эпир çыраттăмăрччĕ
Sen yazı- yordun _ Эсĕ çыраттăнччĕ Siz yazı-yordunuz _ Эсир çыраттăрччĕ
O yazı- yordu _ Вăл çыратчĕ Onlar yazı-yorlardu _ Вĕсем çыратчĕç
Хирĕçлев аспектĕнче
Ben yaz-mı-yordum _ Эпĕ çырмастăмччĕ Biz yaz-mı-yorduk _ Эпир çырмастăмăрччĕ
Sen yaz-mı- yordun _ Эсĕ çырмастăнччĕ Siz yaz-mı-yordunuz _ Эсир çырмастăрччĕ
O yaz-mı- yordu _ Вăл çырмастчĕ Onlar yaz-mı-yorlardu _ Вĕсем çырмастчĕç
Тĕслĕхсем: Sokağa baktımĕ İnce bir yağmur yağıyorduĕ _ Эпĕ урама пăхрăм. Унта çумăр çăватчĕ. Doktor yanına geldiĕ Ömer doktorun yüzüne bakıyor, sessizce ağlıyorduĕ _ Тухтăр ун çывăхне пычĕ. Омер ун çине пăхса сассăр макăратчĕ.
Alıştırmalar
1. Скобкăри глаголсене кирлĕ вăхăтра лартăр.
1ĕ Evden çıktımĕ Rüzgâr dün akşamkine (benzememek)ĕ 2ĕ Fatma dün akşam bir kitap (okumak)ĕ Derken telefon çaldıĕ 3ĕ Okuma salonunda arkadaşlarından birini gördümĕ Derse (çalışmak)ĕ 4ĕ Şimdi böyle düşünüyorsunuz, o zaman ise başka türlü (düşünmek)ĕ 5ĕ Dün ben eve dönerken kar (yağmak)ĕ 6ĕ Saat beşte odamda (oturmak), arkadaşıma mektup (yazmak)ĕ Birdenbire kapı çalındıĕ 7ĕ Annesi bir şey (konuşmak), fakat sesi işitilmezdiĕ
2. Предложенисене вĕçлĕр.
Sıraya girmiş gençĕĕĕ İsmimi sormuş gişe memuruĕĕĕ «A» hanesindeki mektupları birer birer gözden geçirmiş kızĕĕĕ İş bulmamış Hüseyinĕĕĕ Bir hafta evvel gönderilmiş telgraf havalesiĕĕĕ Mektubumu cevapsız bırakmış Ahmetĕĕĕ Geçen gün Merkez Postanesine uğramış adamĕĕĕ Paranın üstünü almış kadınĕĕĕ Mektubumu tartmış memurĕĕĕ
3ĕ Предложенисене diye сăмахпа усă курса улăштарăр.
Nazım Hikmet «Kafatası» adlı bir piyes yazdıĕ Hasan isimli adamı tanımıyorumĕ Osman Makal «Bizim köy» dedikleri romanı yazmıştırĕ Orada Bengisu adlı bir kız varĕ Sinan, Tahşan oteline inmişĕ Edirne'ye müdür olarak gönderdilerĕ Bunu anlamadığından korkuyorumĕ
4. Чăвашла куçарăр.
Buraya, oturup biraz istirahat edeyim diye geldimĕ Vaktinde gelmeyecek diye korkuyorumĕ Gelmeyeceksiniz diye düşündümĕ Şu mektubu mu okuyayım diye beni davet ettiniz. Beyaz noktalı basmayı daha güzel diye tercih ettimĕ Biraz dinlensin diye buraya oturttumĕ
5. Текста вулăр, чăвашла куçарăр.
Sinemada
Oğuzhan ve Bülent Ulus sinemasına geldilerĕ Vitrinlerin içindeki resimleri seyrettikten sonra sinemanın holüne girdilerĕ Gişeler açıkĕ
Bülent, gişenin üstündeki tarifeyi gözden geçirdiĕ
Gişenin önüne gelerek,
– Balkon var mı. diye sorduĕ
– Var efendim, kaç tane verelim.
– İki taneĕ
– Biletlerle paranın üstünü alan Bülent, dostuna dönerek,
– Seans kaçta başlıyor.
– Yedi buçuktaĕ
– Şimdi yediyi on geçiyorĕ Demek on on beş dakikamız varĕ Gidip birer gazoz içelimĕĕĕ
– Olurĕ
Gazoz satılan büfeye gelip birer meyve gazozu aldılarĕ Bülent, şişeyi ağzına dikerek içmeğe başlayınca, Oğuzhan onu takip ettiĕ
Dereden tepeden konuşurken ahbaplar, ikinci kata çıktılarĕ Balkon ve localar, burasıĕĕĕ Beraberce kapıdan içeri girdilerĕ Biletlerini alan biletçi kız, ahbapları yerlerine kadar geçirdikten sonra programı uzattıĕ Oğuzhan, teşekkür ederiz, istemez diye ona bir bahşiş verdiĕ
Bir iki dakika sonra gonga üçüncü defa vurulup ışıklar söndü, filim başladıĕ
Bir saat kadar geçince beyaz perdenin üzerinde beş dakika istirahat yazısı göründü, ışıklar gene yandıĕ Perde arasında seyircilerin bir kısmı sigara içmeye gittiĕ Bir kısmı da yerlerinde kalarak yanındakilerle konuşuyorĕ
Oğuzhan da bir gazoz aldıĕ Yavaş yavaş içiyorduĕ Fakat beş dakika sonra ışıklar gene sönerek gazozcular salondan çektlip gittiĕ Elindeki şişeyi geri verememiş (olan) Oğuzhan, filmden sonra alırlar diye onu koltuğun altına koyduĕ