Умĕн калани

Турккă чĕлхи тĕрĕк чĕлхисен огуз ушкăнне, чăваш чĕлхи пăлхар ушкăнне кĕрет, çавăнпа та вĕсем хушшинче пысăк уйрăмлăхсем пур. Вĕсене И. Я. Яковлев ячĕллĕ Чăваш патшалăх педагогика университечĕн чăваш филологи факультетĕнче вĕренекенсем тĕрĕк чĕлхисен танлаштаруллă грамматики курсĕнче кĕскен тишкереççĕ.

Турккă чĕлхине вĕренмелли ятарлă кĕнеке вара, пĕр енчен, студентсен пĕтĕмĕшле тавра курăмне анлăлатма тата чăваш чĕлхипе ытти тĕрĕк чĕлхисем хушшинчи уйрăмлăхсене тарăнрах ăнланма пулăшĕ. Тепĕр енчен, вĕренекенсем хăйсем тĕллĕнех ансат шайра турккă чĕлхине вĕренме пултарĕç.

Кĕнеке пурĕ 29 урокран тăрать. Кашни урока теори материалне тата вĕреннине çирĕплетмелли хăнăхтарусене кĕртнĕ. Турккă чĕлхин фонетикипе грамматикин тĕп ыйтăвĕсене ансат шайра кĕскен çырса панă. Теори материалне ытларах чухне чăваш чĕлхинчи пулăмсемпе танлаштарса ăнлантарнă. Вĕреннине лайăхрах ăша хывма тата пуплеве аталантарма тĕрлĕ йышши ĕçсене сĕннĕ% текстсене турккăлларан чăвашла, чăвашларан турккăлла куçарасси, диалогсемпе ыйтусем йĕркелесси, ыйтусене тулли е кĕске хурав парасси, сăмахсене кирлĕ формăра лартасси, предложенисене вĕçлесси т. ыт. те.

Хăнăхтарусен лексики, тĕпрен илсен, çамрăксен кулленхи пурнăçĕнчи пулăмсемпе çыхăннă: çут çанталăк, университет, вĕренÿ, кино, апат-çимĕç т. ыт. те.

Ку кĕнеке - пĕрремĕш утăм, çавăнпа та унта хăш-пĕр çитменлĕх те пулма пултарать. Вĕсем çинчен авторсене пĕлтересен аван пулĕччĕ.

Пĕрремĕш урок _ Birinci Ders

Алфавит

Уçă сасăсем

Ударени

Ят сказуемăйăн 3-мĕш сăпат аффиксĕ

Хутсăр предложенири сăмахсен йĕрки

• Турккăсем 1928-мĕш çулччен Aраб çырулăхĕпе усă курнă. Асăннă çул кивĕ çырулăха пăрахăçлаççĕ, латин графикипе усă курса çĕнĕ алфавит йĕркелеççĕ.

• Турккă алфавичĕ 29 саспаллирен тăрать:

Aa, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Iı, Ii, Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Oo, Öö, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Yy, Zzĕ Алфавитри кашни саспалли уйрăм сасса палăртать.

Сас паллисем	Сасăсем	Турккăлла	Чăвашла	Мĕнле вуланать
Aa	А	anne	анне	анне
Bb	Б	baba	атте	баба
Cc	Дж	cuma	эрнекун	джума
Çç	Ч	çok	нумай	чок
Dd	Д	defter	тетрадь	дефтер
Ee	Э	elli	аллă	элли
Ff	Ф	filolog	филолог	филолог
Gg	Г	güneş	хĕвел	гÿнеш
Ğğ	-	ağaç	йывăç	аач
Hh	Х	hafta	эрне	хафта
Iı	Ы	ısı	ăшă	ысы
İi	И	insan	çын	инсан
Jj	Ж	jilet	жилет	жилет
Kk	К	kız	хĕр	кыз
Ll	Л	lokum	лoкум	локум
Mm	М	masa	сĕтел	маса
Nn	Н	nisan	апрель	нисан
Oo	О	oda	пÿлĕм	ода
Öö	Ö	öğrenci	вĕренекен	ĕренджи
Pp	П	pazar	вырсарникун	пасар
Rr	Р	renk	тĕс	ренк
Ss	С	salı	ытларикун	салы
Şş	Ш	şimdi	халĕ	шимди
Tt	Т	tahta	доска	тахта
Uu	У	usta	ăста	уста
Üü	Ÿ	ütü	утюг	ÿтÿ
Vv	В	var	пур	вар
Yy	Й	yok	çук	йок
Zz	З	zaman	вăхăт	заман

Турккă чĕлхинче 8 уçă сасă: [а, ı, o, u, e, i, ö, ü]. Алфавитра вĕсене çак саспаллисемпе палăртаççĕ: а, ı, o, u, e, i, ö, ü.

Уçă сасăсене каланă чух пуплев органĕсем мĕнле ĕçленине пăхса вĕсене виçĕ ушкăна уйăраççĕ:

1) чĕлхе горизонтальлĕ йĕрпе малалла е каялла куçнине шута илсе икĕ ушкăна пайлаççĕ:

а) малти ретри уçă сасăсем: [e,i, ö,ü];

б) кайри ретри уçă сасăсем: [а,ı,o,u];