Қауіпсіздікті қамтамасыз ету. Linux-та қарапайым қолданушылардан басқа шексіз құқығы бар бір ғана қолданушы болады. Ондай қолданушының UID және GID идентификаторлары әрқашан 0 болады. Әдетте оның аты root. Root қолданушысы үшін файлдар мен процесстерге рұқсат құқығы жүйемен тексерілмейді. Root есеп жазбасын қолданып жұмыс істеген кезде ерекше абай болу қажет, өйткені әрқашан да жүйені жойып жіберу мүмкіндігі болады. Linux-та қолдпнушыларға арналған құқық таратудың дамыған жүйесі қолданылады. Бірақ бір аты бар қолданушыны дұрыс табу үшін қауіпсіздік жағынан қарағанда жеткілікті емес. Сондықтан да пароль – еркін ұзындықты еркін символдар тобы қолданылады, олар әдетте шифрлеу әдісімен қоданылады. Бүгінгі таңда Linux-тің көптеген нұсқаларында парольдер 3DES және MD5 алгоритмдері бойынша шифрленеді. 3DES алгоритмі қайтымды болғанда MD5 – бұл қайтымсыз түрлендіру екені туралы шифрмен жазылғанды оқып айтуға болады. Аутентификациялау кезінде қолданушы енгізген пароль бастапқыда қолданған әдіспен шифрленеді, содан соң шифрленген көшірмелер салыстырылады. Егер олар бірдей болса, онда аутентификация сәтті деп есептеледі. Күннен күнге қауіпсіздікке қойылатын талаптардың өсуіне байланысты Linux- те жасырын парольдерді қолдануға мүмкіндік бар. /etc/passwd және / etc/group файлдары барлық қолданушыларға рұқсат етіледі, бұл жүйе қауіпсіздігіндегі үлкен кемшілік болып табылады. Сондықтан Linux–тің жаңа нұсқаларында жасырын парольдерді қолдану дұрысырақ болады. Мұндай парольдер сәйкес қолданушылар мен топ парольдеріне арналған /etc/shadow и /etc/gshadow файлдарында орналасады. Олар тек root қолданушысының оқуы үшін қол жетімді болады.
Категория процессов
Типы процессов В Linux процессы делятся на три типа:
Системные процессы - являются частью ядра и всегда расположены в оперативной памяти. Системные процессы не имеют соответствующих им программ в виде исполняемых файлов и запускаются при инициализации ядра системы. Выполняемые инструкции и данные этих процессов находятся в ядре системы, таким образом, они могут вызывать функции и обращаться к данным, недоступным для остальных процессов. Системными процессами, например, являются: shed (диспетчер свопинга), vhand (диспетчер страничного замещения), kmadaemon (диспетчер памяти ядра).
Процестер Иерархиясы
Иерархия процессов
Иерархия процессов обычно живет очень недолго, как правило, несколько минут, иерархия каталогов может существовать годами. Принадлежность и защита также различны для процессов и файлов. Обычно только родительский процесс может управлять или даже просто иметь доступ к дочернему процессу, однако практически всегда существует механизм, позволяющий читать файлы и каталоги не только владельцу файла, а более широкой группе пользователей.
Каждый файл в иерархии каталогов можно определить, задав его имя пути, называемое также полным именем файла. Путь начинается из вершины структуры каталогов, называемой корневым каталогом. Такое абсолютное имя пути состоит из списка каталогов, которые нужно пройти от корневого каталога к файлу, с разделением отдельных компонентов косой чертой.
В каждый момент времени у каждого процесса есть текущий рабочий каталог, в котором ищутся пути файлов, не начинающиеся с косой черты. Процессы могут изменять свой рабочий каталог, используя системные вызовы.
Перед тем как прочесть или записать файл, его нужно открыть, в это же время проверяется разрешение доступа. Если доступ разрешен, система возвращает небольшое целое число, называемое дескриптором файла и используемое в последующих операциях. Если доступ запрещен, то возвращается код ошибки.
Другое важное понятие в UNIX — это установленная (смонтированная) файловая система. Почти все персональные компьютеры имеют один или два дисковода для гибких дисков, куда можно вставить и откуда можно вынуть диск. Чтобы предоставить возможность общения со сменными носителями (включая компакт-диски), UNIX позволяет присоединять файловую систему сменного диска к главному дереву.
Операциялық жүйе
Операциялық жүйе, қыс. ОЖ - компьютерді басқаруға арналған және қолданбалы программалармен байланысы бар нақты программа. Операциялық жүйе – компьютер құрылғыларының үздіксіз жұмыс істеуін ұйымдастырушы және түрлі командаларды орындауы арқылы пайдаланышының машина жұмысын басқаруына жеңілдік келтіруші жүйелік программалар. Оның негізгі қызметі – программалардың бір – бірімен және сыртқы құрылғылармен өзара әрекетін ұйымдастыру, оперативті жадты бөлу, компьютердің жұмыс істеу кезіндеқате жіберілу сияқты түрлі оқиғаларды анықтау, дискіні жұмыс істеуге дайындау, монитор мен принтердің жұмыс істеу режимдерін орнату, пайдаланушының программасын іске қосып, оны орындау т.б.. Яғни ОЖ – машина жұмысын басқаруға толық жеңілдік беретін жүйе. Ол осы үшін арналған иілгіш не қатты магниттік дискіге жазылып қойылады. Сондықтан ОЖ – ны дискілік операциялық жүйе ( ДОЖ, не DOS ) деп те атайды.
ОЖ-ның екі негізгі қызметін атап айту керек, олар: 1) Барлық қолданбалы және жүйелік программалардың жұмысын, оларды бір-бірімен және аппаратық жабдықтармен байланыстыра отырып, қамтамасыз ету; 2) Әрбір адамға ЭЕМ-ді жалпы басқару мүмкіншілігін беру;
Турлери : Дербес компьютерлер үшін кең тараган оиерациялық жүйелерге МS (РС) DOS, Windows 95, Windows NT,OS/2, UNIX жатады,Дербес компьютерлерлерге арналған операциялық жүйелердің барлығы да тек бір адамдық болып табылады. Расында да екі адамның бір мезетге бір компьютерде жұмыс істеуін елестету қиын ғой. WINDOWS 95, WINDOWS NT, OS/2, UNIX көп мақсатты жүйелер болып саналады. Көп мақсаттылық — бір компьютерде бір уақытта қатарласа бірнеше есепті шығару мүмкіндігі немесе бірнеше әрекеттің қатар атқарылып жатуы. Мысалы, Сіз мәтін көшіріліп жатқан шақта ойнап та отыруыңызға боладь, өйткені бұл жұмыстарды әртүрлі қүрылғылар атқарады немесе ол қүрылғылардың жұмыс жылдамдығы адамның жылдамдығынан өте жоғары болып келеді. Көптеген ІВМ - үйлесімді компьютерлер дискілік МS DОS операциялық жүйесі мен көп терезелі WINDOWS графикалық операциялық жүйесін пайдаланады.Операциялық жүкелер көптеген функцияларды орыңдайды: информацияны дискіге жазу-оқуды жүзеге асырады, мәліметтер сақтауды ұйымдастырады, компьютер құрылғыларының өзара байланыста жұмыс істеуін, барлық қолданбалы программалар жұмысының орындалуын қамтамасыз етеді. Бұл жүйе ЭЕМ іске қосылғаннан кейін иілгіш не қатты дискіден алғашқы жүктелетін кещенді программа болып табылады. Белгілі бір қосымша қызмет атқаруға керекті программалар тобы утилиттер болып табылады. Оларға мысал ретінде антивирустік (вирустерге қарсы) программаларды, мәліметтерді архивтеу (кысу) программаларын, компыотердің: жұмыс істеу қабілетін (диагностика) тексеретін программаларды (тест ирограммалары) айтуға болады.
Мәтіндіккомандалардыенгізу-шығаруқұралы. GNU/Linux жүйелеріндекомандалықжолдепкөбінесе Bash командалықөңдеуішіжәнеоныңграфикалықкеңейтуі (Xterm, Gnome-terminal) аталады.«Терминал» ұғымынаұқсасболыпкеледі.
bashкомандалыққабыршағы. Жұмысістеуерекшеліктері(командалартарихы, “!” операторы, пернешесінбасқаннанкейінгііс-әрекет ). Linux –теүнсіздікбойынша bash қолданылады. Bash командалыққабықшасыалғашындаеркінтаралатын Burn Shell аналогыболыпкелді. Оныңмүмкіндіктерікөбейекелеоныөзіндікөнімдепесептейбастады. Bash –тыңнегізгімүмкіндіктерімыналар: bash жұмысыныңерекшелігі: Bash қолданушы ~/.bash_history файлына жазылатынбарлық командалардыавтоматтытүрде жазадыБұлфайлдыбасқаруүшін history командасықолданылады. History – бұл bash-қаорнатылғанкоманда. Яғни, бұлкомандағасәйкесорындаушыфайлболмайды. Командалыққабықшаныңөзібарлықәрекеттіорындайды. Параметрсізенізіленбұлкомандафайлдасақталатынжәне cat ~/.bash_history командасынаұқсасбарлықкомандалартізіміншығарады. Командатарихыжиіқолданылатынкомандаларжиынтығыноңайлатуүшінпайдаболған. Командалартарихынтізімбойынша<жоғары>және<төмен>батырмаларыарқылықарапшығуғаболады. Екіншітәсіл – командалықжолда ! жәнекомандабасынтеріпжәне батырмасынбасукерек. Алғашқыәріптерітеріленәріптерменсәйкескелетінтарихтаналынғансоңғыкомандаорындалатынболады.
Шлюз В) Әртүрлу хаттамалармен жұмыс істейтін әртүрлі типті желілерді қосу қоңдырғысы Шлюз (ағылш. Gateway) — үйлеспейтін қолданбалы бағдарламалар немесе желілер арасында деректерді қайта жіберетін есептеу желісі (ақпараттық және бағдарламалық құрал-жабдықтар жиынтығы). Типтік шлюз дестелерді бөлшектеу (жинақтау) және хаттамаларды түрлендіру құрал-жабдықтарын қосады. Деректер тарату алдында деректерді жаңа желі (немесе қолданбалы бағдарлама) үшін ынғайлы етіп қайта тиімдейді. Шлюз екі әр текті желілерді, мысалы, DEC net және Internet-ті қоса алады, сондайақ ол екі үйлеспейтін қолданбалы бағдарламалардың бір желіде (бұл хабарлау пішіндері өр түрлі электрондық пошта жүйелері болуы мүмкін) өзара әрекет етуіне мүмкіңдік бере алады. Бұл термин "бағыттағыш" мағынасында жиі пайдаланылады, бірақ бұлай пайдалану дұрыс емес. Дегенмен "шлюз" терминін қосымшалардың шлюздері деп, ал желіаралық шлюздерді бағыттағыштар деп атауга көбірек ден қояды. Шлюздерде OS1 моделінің жеті деңгейінің (желілік, тасымалдаушылық, сеанстық, деректер ұсыну деңгейі және қолданбалы) барлығы да қолданылады және хаттамаларды қолданбалы деңгейде түрлендіру жүзеге асады.
Комбинаторика элементтері
қайталанбалы
орналастырулар:
қайталанбайтын орналастырулар
Қайталанбайтыналмастыру
Теру
