44. Экономикалық циклдардың типологиясын көрсетіңіз.

Экономикалық цикл – бұл дағдарыстар  арасындағы мерзім және осы кезде оның  төрт фазасы ауысады.

Циклдардың ұзақтығына байланысты экономикалық цикл бірнеше типке бөлінеді:

1. Жеке шаруашылық циклдары. Бұл 1 жылдан бастап 12 жылға дейінгі кезеңді қамтиды және инвестициялық белсенділіктің тербелісіне байланысты өмір сұреді. Бұл экономиканың туризм, білім беру, денсаулық сақтау, ауыл шаруашылығы, құрылыс сияқты салаларында болады.

2. Дж. Китчиннің «қысқа толқындары». Ұзақтылығы – 2-4 жыл. Бұл типтің негізгі ерекшелігі – алтынның әлемдік қорының тербелісі ЖҰО-ң, инфляцияның, жұмысбастылықтың тербелісіне әкеледі. Пайда болу себебі – айналымдағы капиталдың біртексіз жаңартылуы.

3. К. Жуглярдың «орташа толқындарының» ұзақтылығы 10 жыл. Пайда болу себебі – негізгі капиталдың жаңартылуының біртексіздігі.

4. Белгілі американ экономисті С. Кузнецтің циклдары, олардың ұзақтығы 20 жылмен шектеледі. Ал қозғауша күштері – өндірістегі ұдайы өндіріс құрылымының жылжуы болып табылады (бұл циклдар көбінесе ұдайы өндірістік немесе құрылыс болып та аталады).

5. Н. Д. Кондратьевтің 40-60 жылға созылатын «ұзын толқындары». Басты қозғаушы күші – технологиялық өндірістегі технологиялық базаның радикалды өзгеруі мен оның құрылымдық қайта құрылуы.

6. Форрестердің циклдары. Ұзақтығы – 200 жыл. Бұл циклдар энергия қуаты мен материалдарға байланысты.

7. Тоффлердің циклдары – 1000-2000 жыл. Бұл циклдар цивилизацияның дамуымен, олардың жоғлауымен немесе жаңа сатымен байланысты.

45. Инфляция мәнін, оның себептері мен салдарын өз түсінігіңіз бойынша түсіндіріңіз.

Инфляция – қағаз ақшаның құнсыздануына байланысты болатын әлеуметтік-экономикалық құбылыстар жиынтығы, басқаша айтқанда айналымдағы ақша массасының нақты ұсынылған тауар санынан артып кетуі. Соның нәтижесінде тауарлармен қамтамасыз етілмеген ақшаның пайда болуы инфляцияны білдіреді. Инфляцияның бірнеше түрі бар.

• Ашық инфляция

• Басылыңқы (жасырын) инфляция – бағаны реттейтін

экономикаға тән, яғни жалпы мемлекеттің бағаны бақылауымен жүзеге асатын инфляция.

Ашық инфляция өз кезегінде бірнеше формаға бөлінеді:

• Сұраныс инфляциясы

• Шығын (ұсыныс) инфляциясы

• Құрылымдық

Бағаның өсу қарқыны тұрғысынан инфляцияны төмендегідей түрге бөлуге болады:

• Баяу инфляция. Бұл инфляция кезінде бағалар баяу (жылына 10% -тен аз) өседі. Шетел ғалымдарының ойынша, баяу инфляция экономикаға оң әсерін тигізеді, күрделі қаржының өсуіне ықпал етіп, жұмыссыздықтың деңгейін төмендетеді.

• Қарқынды инфляция. Бұл инфляция кезінде баға жылдам (жылына 20-дан 200% -ге дейін) өседі.

• Ұшқыр инфляция. Бұл инфляция кезінде айналымдағы ақшаның саны мен баға өте күрт жылдамдықпен (500-1000%-дейін) өседі. баға мен жалқының арасы алшақтап бай адамдардың да тұрмыс жағдайы қиындай бастайды.

Инфляция кешенді себептерден туындайды, олардың ең маңыздысы мыналар болып табылады:

• Мемлекеттік бюджеттің тапшылығы, яғни шығындардың түсімдерден асып жатуы.

• Тауарлар мен қызмет өндіру көлемінің қысқаруы, тауар тапшылығы.

• Кейбір өндірушілердің монополиялық жағдайда болуы, яғни олардың өзінің өніміне жоғары баға қою.

• Өндіріс шығындарының өсуі, яғни шикізат, материалдар, жалақы шығындарының өсуі.

• Елдің экономикасының ашықтығы, оның әлемдік байланыстарының өсуі инфляцияны шеттен әкелу қаупін молайтады.

Инфляция жұмысшылардың тұрмыс жағдайына зардапты ықпалын тигізеді. Ақшаның құнсыздануы халықтың тұрмыс деңгейін төмендетуге әкеп соқтырады. Инфляциядан өндіріс те зардап шегеді. Инфляцияның деңгейінің көретілуіне байланысты еңбекке деген ынта да бұзылады. Инфляция тауар тапшылығының басты себебі. Инфляция кезінде өндіріс қарқыны төмендейді, экономикалық өсудің пропорциясы бұзылады, ақша-несие, қаржы және валюта мехинизмі бүлінеді, елде әлеуметтік-экономикалық тұрақсыздық күшейеді. Инфляция халықаралық қатынастарды, жұмыс күшін ұдайы өндіру шарттарын бұзады, экономикалық қылмыстар мен астыртын экономиканын дамуын жеделдетеді.

Инфляцияға шалдыққан мемлекеттер инфляцияға қарсы саясатты жүргізуге мәжбүр болады. Мемлекеттің инфляцияға қарсы саясатын экономиканы тұрақтандыру, бағамен жалақыны реттеу, қаржыны сауықтандыру, ақшаны эмиссиялауды қатал бақылауға алу сияқты жалпы экономикалық шараларды іске асыру арқылы жүргізеді. Ал аса төтенше жағдайда ақша реформасы жасалады.