- •Морфология
- •Мийзан – қалып
- •Иштикок (сөзжасам)
- •Феъл және фаъил
- •Сұрақтар мен тапсырмалар
- •Исми фаъил (негізгі етіс есімшесі)
- •Сифати мушаббаха
- •Исми мафъул
- •Сұрақтар мен тапсырмалар
- •Суласий мужаррад бабында исми фаъилдың қалыбы қандай? Суласий мужаррадтан басқа баптарда исми фаъилдың қалыбы қандай?
- •Өткен шақ болымсыз етістігі (жахд)
- •Өткен шақ болымсыз етістігінің (жахд) ырықсыз етісі (мажхул)
- •Феъл нафий (келер шақ болымсыз етістігі)
- •Бұл шылау музариъ етістігінің мағынасын терістей отырып келер шаққа айналдырады. Мысалы, егер біз لاَ يَضْرِبُ деп айтсақ, ер кісінің осы шақта емес, келер шақта ұрмайтынын еске алған боламыз.
- •Келер шақ болымсыз етістігінің (нафий) ырықсыз етісі (мажхул) 14 формада жіктеледі:
- •Бұйрық райындағы (амр) етістік туралы
- •Амри хазир (іі жақ)
- •Амри ғайиб (і және ііі жақтарда)
- •І және ііі жақ бұйрық райдағы (амри ғайиб) етістіктердің ырықсыз етісі (мажхул) Мажхул амри ғайибтың 14 жіктелу формасы бар. Ережеден тыс алдымен 2-жақ (мухатаб):
- •Сұрақтар мен тапсырмалар
- •Нахий етістігі (бұйрық райдың болымсыз түрі)
- •Бұйрық райдағы болымсыз етістіктің (нахий) ырықсыз етісі (мажхул)
- •Күшейту (таъкид) нуны
- •Исм заман және исм макан
- •Исм алат
- •Исм тафзил
- •Сұрақтар мен тапсырмалар
- •Етістіктің баптары
- •Суласий мужаррадтың бірінші бабы
- •Музаъаф يَفْعِلُ فَعَلَ
- •Өткен шақ етістігінің (мазий) негізгі етісі (маълум)
- •Исм фаъил
- •Исм мафъул
- •Өткен шақ болымсыз етістігінің негізгі етісі
- •Өткен шақ болымсыз етістігінің (жахд) ырықсыз етісі
- •Амр хазир
- •Амр ғайибтың (і, ііі жақтардың бұйрық райы) негізгі етісі
- •Амр ғайибтың (і, ііі жақтардың бұйрық райы) ырықсыз етісі (мажхул)
- •Исм заман және исм макан
- •Исми алат
- •Исм тафзил
- •يَفْعِلُ فَعَلَ бабының мисалы (و)
- •فَعَلَ يَفْعِلُ бабындағы мисал (ى)
- •فَعَلَ يَفْعِلُ бабындағы ажваф
- •يَفْعِلُ فَعَلَ бабындағы нақис
- •يَفْعِلُ فَعَلَ бабындағы лафиф
- •يَفْعِلُ فَعَلَ бабындағы мултавий.
- •يَفْعُلُ فَعَلَ бабының сахихы
- •Музаъаф:
- •Мисал (و):
- •فَعَلَ يَفْعَلُ бабының сахихы
- •Музаъаф:
- •Мисал (و):
- •Ажваф (ـيـ):
- •Лафиф (ي):
- •Мултавий:
- •Мултавий:
- •Алтыншы бап
- •Музаъаф:
- •Мисал و:
- •Мисал ـيـ:
- •Музаъаф:
- •Эълалы فَرَّ يَفِرُّ мысалына байланысты айтылған. Мисал و
- •Мисал ـيـ
- •Ажваф و:
- •Ажваф ـيـ:
- •Музаъаф:
- •Музаъаф:
- •Мисолو:
- •Мисал ـيـ:
- •Ажваф و:
- •Ажваф ـيـ:
- •Мултавий:
- •Бұл бапта мултавий жоқ.
- •Ажваф و:
- •Ажваф ي:
- •Ажваф ـيـ:
- •Музаъаф:
- •Мултавий:
- •Музаъаф:
- •Ұқсас баптар (мулхакат)
- •Қорытынды
- •Махмузул-фаның 5 бабы бар:
- •Махмузул-айнның 3 бабы бар:
- •Махмузул-ламның 4 бабы бар:
Амри ғайиб (і және ііі жақтарда)
Амри ғайиб осы-келер шақтағы етістіктің алдына (لِ) қосу арқылы жасалады. Мысалы, لِيَضْرِبْ. Егер музариъ етістік дұрыс әріпке аяқталса, онда бұл (لِ) қосымшасы жекеше түрдегі етістіктің дыбыстық белгісін (харакатын) түсіреді. Мысалы, لِيَضْرِبْ. Екілік және көпше түрдегі сахих және нақис етістіктерінде соңғы нун түсіп қалады. Алайда әйел тегінде көптік мағынаның белгісі болатын (ن) еш уақытта түсіп қалмайды.
Егер амри ғайиб етістігінің алдынан қандай да бір харакатты әріп келсе, онда (لِ) харакатсыз (сүкунмен) оқылады. Мысалы, فَلْيَضْرِبْ (ұрсын).
Амри ғайиб 8 түрлі формада жіктеледі – алтауы үшінші жақта (ғайиб) және екеуі бірінші жақта (мутакаллим):
لِيَضْرِبْ |
Ол ұрсын (бір ер кісі) (вахид, мүзәккар, мухатаб) |
لِيَضْرِبَا |
Олар ұрсын (екі ер кісі) (тасния, мүзәккар, мухатабайн) |
لِيَضْرِبُوا |
Олар ұрсын (бірнеше ер кісі) (жамъ, мүзәккар, мухатабийн) |
لِتَضْرِبْ |
Ол ұрсын (бір әйел кісі) (вахида, мүәннас, мухатаба) |
لِتَضْرِبَا |
Олар ұрсын (екі әйел кісі) (тасния, мүәннас, мухатабатайн) |
لِيَضْرِبْنَ |
Олар ұрсын (бірнеше әйел кісі) (тасния, мүәннас, мухатабат) |
لأَِضْرِبْ |
Мен ұрайын (ер кісі, әйел кісі) (вахид(а), мүзәккар, мүәннас, мутакаллим) |
لِنَضْرِبْ |
Біз ұрайық (ер кісі, әйел кісі) (жамъ, мүзәккар, мүәннас, мутакаллим) |
І және ііі жақ бұйрық райдағы (амри ғайиб) етістіктердің ырықсыз етісі (мажхул) Мажхул амри ғайибтың 14 жіктелу формасы бар. Ережеден тыс алдымен 2-жақ (мухатаб):
لِتُضْرَبْ |
Сені (ер кісіні) ұрсын (вахид, мүзәккар) |
لِتُضْرَبَا |
Сендерді (екі ер кісіні) ұрсын (тасния, мүзәккар) |
لِتُضْرَبُوا |
Сендерді (бірнеше ер кісіні) ұрсын (жам, мүзәккар) |
لِتُضْرَبِى |
Сені (әйел кісіні) ұрсын (вахида, мүәннас) |
لِتُضْرَبَا |
Сендерді (екі әйел кісіні) ұрсын (тасния,мүәннас) |
لِتُضْرَبْنَ |
Сендерді (бірнеше әйелді) ұрсын (жамъ, мүәннас) |
لِيُضْرَبْ |
Оны ұрсын (вахид, мүзәккар, ғайиб) |
لِيُضْرَبَا |
Оларды ұрсын (екі ер кісіні) (тасния, мүзәккар, ғайибайн) |
لِيُضْرَبُوا |
Оларды (бірнеше ер кісіні) ұрсын (жамъ, мүзәккар, ғайибийн) |
لِتُضْرَبْ |
Оны (вахида, мүәннас, ғайиба) ұрсын. |
لِتُضْرَبَا |
Оларды (екі әйел кісіні) ұрсын (тасния, мүәннас, ғайибатайн) |
لِيُضْرَبْنَ |
Оларды (бірнеше әйелді) ұрсын (жамъ, мүәннас, ғайибат) |
لِأُضْرَبْ |
Мені (әйел кісіні, ер кісіні) ұрсын (вахид(а), мүзәккар, мүәннас, мутакаллим) |
لِنُضْرَبْ |
Бізді (әйел кісіні, ер кісіні) ұрсын (жамъ, мүзәккар, мүәннас, мутакаллим) |