70.Қазақстан, Ресей және Белоруссияның Кедендік одағы мен Біртұтас экономикалық кеңістігі: құрылуы, дамуы және перспективалары.

Кедендік одақ. 2010 жылдың 1 қаң­та­ры­нан бастап үш ел - Ресей, Белорусия Қазақстан үшін бір­ыңғай кедендік тариф күшіне ен­ді. 2011 жылдың 1 шілдесінен бас­тап бірыңғай кедендік кодекс ен­гізілетін болады. 2011 жыл­дың ортасынан бастап тауа­р­лар­дың кедендік бақылауы Беларусь Рес­публикасының, ал бір жылдан ке­йін Қазақстан Респуб­ли­ка­сының сыртқы шекарасына кө­ші­рілетін болады. Үкіметтегі білікті мамандар: «То­­лыққанды және толық ауқым­дағы Кедендік 2011 жылдан бас­тап енгізіледі және Ресей мен Қа­­зақстан шекарасындағы барлық рәсімдеу шаралары шекараның сыртқы жиегіне шығарылады, оның ішінде барлық тарифтік жә­не тарифтік емес: санитарлық, ветеринарлық, фитосанитарлық реттеулер бар. Бұлардың барлығы 2011 жылдың 1 шілдесінен бастап өз­гертіледі» деп атап көрсетті.

Одаққа бірігудің негізгі мәні одақ­қа мүше мемлекеттер ішін­де­гі кедендік тосқауылдардың бол­мауында және кез келген сыртқы та­уарға, оның қай елге тасы­мал­данатынына және ортақ ше­карадан қай жерде өткеніне қара­мастан бірыңғай кедендік та­­лапты қалыптасуында. Ке­ле­шекте біртұтас көліктік, энер­гетикалық, ақпараттық ке­ңістік құрылуы тиіс, интег­ра­циялық процестер жеделдетіледі, то­лыққанды жалпы рынок қа­лыптасады, ұлттық экономикалар біртұтас кешенге бірігеді. Елдер әлеу­меттік-экономикалық да­мудың ортақ мақсаттарына ке­ліседі, уағдаласқан құрылымдық, ин­новациялық, сыртқы эко­но­микалық және әлеуметтік сая­сат­ты қалыптастырады.

Қарамақайшылықтар

Кедендік одаққа қатысудан Ре­сей, Қазақстан және Бе­ло­руссия қандай дивидендтер ала­тын­дығы заңды сұрақ. Қазақстанда, әсіресе Белорусияда бұл КО-тан ұтыламыз деген дауыс толассыз естілуде. Олай деуге негіз бар: жаңа Одақтың заңнамалық негізі кем деген де 90% Ресей Кеден заңына негізделген, сондықтан шикізатқа негізделген экономикалы Қазақстан үшін тек Қазақ ірі шикізат өндіруші компанияларға бұл Одақ пайдалы болғанымен, қалың қазақтар үшін 3-ші елден (Қытайдан) келетін арзан тұрмыстық заттар қол жетімсіз болып қымбаттайды деген сөз. Осылайша Өмір деңгейі де кем деген де 10-20% нашарлайды, ал аяқтарына толық тұрып үлгермеген қазақ биснесі үшін де бұл Одақ өте қауіпті.

15-тамызда Астанада Ресей, Қазақстан, Украина және Беларусьтің Біртұтас экономикалық кеңістігін құру жөніндегі жоғары дәрежелі топтың кезекті 7-отырысы өтеді. Бұл туралы KZ-today тілшісіне ҚР СІМ-нің ақпарат және талдау басқармасынан хабарлады.

Сол күні Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Біртұтас экономикалық кеңістік құру жөніндегі жоғары дәрежелі топтың жетекшілерімен жүздеседі деп күтілуде.

Ресейлік өкілдерді осы ел үкімет басшысының орынбасары Виктор Христенко, Беларусь өкілдерін үкімет басшысының орынбасары әрі экономика министрі Андрей Кобяков, Украиналық өкілдерді үкімет басшысының орынбасары әрі қаржы министрі Николай Азаров, ал Қазақстандық өкілдерді вице-премьер Сауат Мыңбаев басқарады.

Бұдан бұрын да хабарлағанымыздай, 2003-жылдың 23-ақпанында Мәскеу қаласында төрт мемлекеттің президенттері экономикалық интеграциялану құбылысының жаңа сатыға көтерілгенін мәлімдеп, жоғары дәрежелі бірлескен жұмыс тобын құрған.

Мемлекет басшыларының шешімімен жоғары дәрежелі топтың жұмыс органы Киевте орналасқан.

Жоғары дәрежелі топ өз жұмыстарының нәтижесінде Біртұтас Экономикалық Кеңістікті құру жөніндегі келісімнің жобасын 2003-жылдың қыркүйегіне дейін дайындауға тиіс. Сондай-ақ, бірқатар бағыттарда әр елдің экономикалық саясатын өзара сабақтастыру , осы саладағы заңдарды өзара үйлестіру, сауда-саттық және тариф жөніндегі мемлекетаралық тәуелсіз, әрі ортақ реттеуші экономикалық комиссияны құру тәрізді шараларды жүзеге асыруы тиіс. Топ жұмысының ақырғы мақсаты- аймақтық интеграциялық ұйымды түбегейлі құру болып табылады.

Жоғары дәрежелі топтың алғашқы отырысы 2003-жылдың 17-18 наурызында Киев қаласында өтті.

Алматыда “Қазақстан Респуб­ликасы, Беларусь Республикасы және Ресей Федерациясы біртұтас экономикалық кеңістігін қалып­тастыру аясында салық және ке­ден заңнамасын дамыту. Транс­ферттік баға белгілеудің жағымды және жағымсыз тұстары” атты конференция болып өтті. Көп­шілікке белгілі, биылғы жыл Қазақ­станның Кеден одағына енуімен ерекшеленеді. Ал, енді біртұтас кеден аумағын қалып­тастыру барысында отандық тауар өндірушілерді қолдау және сонымен қатар олардың мүддесін қорғау мәселесі күн тәртібіне қойылған өткір мәселелердің біріне айналып отыр. Қалыптас­қан жағдайға орай Қазақстан салық төлеушілер қауымдастығы Кеден одағы құрылымында салық әкімшілігі және кедендік бақы­лау­дың тиімді әрі таза жүйесін құру мәселесінің өзектілігіне баса назар аударып отыр. Мұның өзі шындап келгенде еліміздің экономикалық дамуына қуатты серпін беретіндігі айдан анық.

Конференция жұмысын аш­қан Қазақстан салық төлеушілер ассоциациясы басқарушы кеңесі­нің төрайымы Ж.Ертілесова, Қаржы министрлігі Салық комитетінің төрағасы Д.Ерғожин күн тәртібіне қойылған мәселелер төңірегінде сөз қозғады. Әрине бұл орайда елімізде стратегиялық маңызды ірі инвестициялық жобаларды жүзеге асыру, сондай-ақ іскерлік белсенділікті арттыру және инвестицияларды тартуға лайықты жағдайларды қалыптас­тыру үшін заңнаманы тұрақты түрде мониторингілеу және жетіл­діріп тұрудың қажеттілігі назардан тыс қалған жоқ. Жиын­да сонымен қатар “Трансферттік баға белгілеу туралы” заңды одан әрі жетілдіріп толықтырудың қажет екендігі де атап айтылды. Қазақстан, Беларусь және Ресей елдерінің біртұтас экономикалық кеңістігін қалыптастыру аясында салық және кеден заңнамасын дамытуға арналған жиында сөз алғандар бірқатар күрделі мәселелер туралы өз ойларын ортаға салды.

Жиында Беларусь Респуб­ликасы салық органдарының Кеден одағы жағдайында жанама салықты алу тәжірибесі мен Ресейдегі трансферттік баға белгілеуді қолданудың тәжірибесі де жан-жақты әңгіме болды. Сөз реті келгенде атап айтарлығы, конференцияға қатысушылар Кеден одағы мен біртұтас эконо­микалық кеңістіктің болашағы, салық салу және трансферттік баға белгілеу саласындағы заң­намаға енгізіліп жатқан өзгерістер бойынша сала басшыларымен пікір алмасу және олардан кейбір сауалдарға түсіндірмелер алу мүмкіндігіне де ие болды.