1-Блок

1. Cымсыз байланыс системасынын ерекшеліқтері. Сымсыз байланыстың әртүрлі жиіліқтегі диапазоны.Сымсыз технологиялар- акпараттык технологиялардың бір болімі, аракашыктагы 2 немесе одан да коп нуктелердің арасында акпарат алмасуга мүмкіндік беретін желілердің қажетінсіз жүзеге асыра беретін технология. Акпараттарды алмасуга инфракызыл сәулелер мен радиотолкындар, оптикалык және лазерлі сәулелер колданылады. Казіргі таңда коптеген желісіз технологиялар бар.Солардың ішінде Wi-Fi, WiMAX, Bluetooth баримизге белгілі.

Отличия проводных и беспроводных технологий передачи данных

Характеристика	Проводные	Беспроводные
Среда передачи	Кабель (медный, оптический)	Кабель не требуется, передача при помощи электромагнитных волн
Мобильность абонентов	Не обеспечивается	Может быть обеспечена

Сымсыз технологиялардың

түрлері:

IEEE 802.11-локальды байланыс зонасында 0,9; 2,4; 3,6 и 5 ГГц жиілік диапозонында колданылатын желісіз байланыс стандартарынын жиынтыгы. Wi-Fi деген атпен баршамызга белгілі.

DECT (англ. Digital Enhanced Cordless Telecommunication) —1880—1900 МГц жиілік диапозонында жұмыс істейтін желісіз технология, казіргі замангы радиотелефондарда колданылады.

2. Транкингті байланыс  каналдарының құрастыру принципі. Транкингті байланыс каналдарының басты стандарттары.Транкингтік жүйелер( туйінге жинакталу)-абоненттерге автоматты турде каналдарды бөлуді жүзеге асыратын радиалды-зоналык байланыс жуйесі.Транкинг ұғымы негізінен былайша түсіндірледі: абоненттердің байланыс сеансының уакытысында туйінге жинакталган каналдардың ішінен бос турган бір каналдың болініп шыгуы. Транкингтік радиобайланыс желісі бір базалық станцияны немесе бірнеше базалык станцияны камтып тура алады.Казіргі замангы транкингтік жуйелер вызовтардың түрлі типтерін кати алады,мәселен топтық, жеке, широковещательный.

Транкингтік жүйелер дыбыстык хабарламаларды жіберуге байланысты: -аналогтык (SmarTrunk II, Smartlink, EDACS, LTR, MPT 1327)

-цифрлык (EDACS, APCO-25, TETRA, TETRAPOL)

Каналды устап калу әдісіне байланысты:

-каналды букіл бір сеанс кезінде устап калу (SmarTrunk II, MPT 1327)

-каналды бір передача кезинде устап калу (LTR, Smartlink)

Радиобайланыстың конфигурациясына байланысты:

-бірзоналы жуйе (SmarTrunk I)

-копзоналы жуйе (MPT 1327, LTR, Smartlink, TETRA, APCO-25, EDACS, TETRAPOL)

Радиоканалдар организациясына байланысты:

• Жартылай дуплексті (SmarTrunk II, MPT 1327, LTR, Smartlink, TETRA, APCO-25, TETRAPOL)

• Дуплексті (TETRA, APCO-25, TETRAPOL)

3. Спутникті қозғалмалы байланыстың ұйымдастыру принциптері. Козгалмалы байланыс желісі-мобильді радиобайланыстың бір турі немесе уялыбайланыс .Оның негізгі ерекшелігі жалпы жабындының зонасы уяшыктарга бөлінеді,ол уяшыктар жеке базалык станциялардың жабынды зонасына бөлінеді.Уяшыктар коп жагдайда бир бирине кабаттасады да желі пайда болады.Идеалды беткі кабатта бір базалык станцияның жабынды зонасы өз арасында шеңбер құрады сол себепті желі алтыбұрышты шеңбер түрінде болады. Уялы байланыстың жұмыс істеу принципі:

Уялы байланыстың негізгі құрамы-уялы телефондар мен ғимараттардың төбесінде орналасатын базалык станциялар.Уялы телефон косулы турган уакытта базалык станциянын сигналын издейді.Содан сон телефон станцияга уникальный код жибереді. Телефон мен станция аралыгында туракты турде радиоконтакт болып отырады,бир бирине пакеттермен алмасып отырады.Телефон станциямен аналогты протоколдар(AMPS, NAMPS, NMT-450) мен немесе сандық протоколдармен (DAMPS, CDMA, GSM, UMTS) байланыса алады.Егер телефон базалық станцияның әрекет ету шегінен шыгып кетсе немесе сервисті уяшыктың радиосигналының качествосы нашарласа ол баска желімен байланыска туседі.

Уялы желілер әр турлі стандартты базалык станциялардан турады,сол аркылы желінің жумысын жаксартады.Уялы желілердің әр турлі операторлары бір бірімен тыгыз байланыскан.Бұл бір оператордың абоненттеріне екіншіоператордың абоненттеріне телефон шалуға мүмкіндік береді

4. Ұялы қозғалмалы байланыстың заманауи стандарттары және олардың ерекшеленетін белгілері. Казіргі куні радиоканалдардың мынадай турлері белгілі: FDMA, TDMA, CDMA, FH-CDMA. Бұл каналдардың бір бірімен тіркесі мүмкін.Мысалы FDMA/TDMA.Бұл технологияларды колданудың уакыты қозгалмалы байланыстың дамуымен тікелей байланысты. Қозғалмалы радиотелефонды байланыста жиілікті бөлінуі бар многостанционный доступ технологиясы қолданылған.

Радиотехнология FDMA осы күнге дейін уялы байланыста қолданылып келеді.негізінен алғанда бірінші этаптағы қозғалмалы байланыста стандарттар ұғымы қолданылмаған,құрылғылар тек атына қарай ажыратылатын болған.Мысалы: Алтай, Волемот, Actionet.Кейінірек уялы байланыс жуйесі стандарттар бойынша ажыратылатын болған. FDMA технологиясы мынадай стандартар негізінде жұмыс жасайды: NMT-450, NMT-900, AMPS, TACS

Екінші этапта радиотехнологияда уакыт бойынша бөлінетін канал TDMA пайда болды. TDMA көшу кезінде құрылғының кедергіге шуга тұрақтылығы артты. TDMA көбінесе GSM, D-AMPS стандарттарында қолданылады.

Ушініші этапта кодтык бөлінуі бар CDMA каналы пайда болды.Оның баска технологиялардан мынадай ерекшеліктері бар:

-радиожиілікті спектрді қолдану 20 есеге артты

-сапасы,беріктілігі артты

CDMA IS-95 стандартында жұмыс істейді.

5. Ұялы байланыстың структуралық схемасы (аналогты және сандық стандарттары).

Стандарт Полное наименование стандарта Диапазон частот, МГц Год ввода

Аналогты стандарт

NMT 450 Nordic Mobile Telephony 450 1981

AMPS Advanced Mobile Phone System 800 1983

TACS Total Access Communication System 900 1985

NMT-900 Nordic Mobile Telephony 900 1986

Цифрлық стандарт

GSM-900 Global System for Mobile Communication 900 1991

D-AMPS Advanced Mobile Phone Service 800 и 1800 1991

CS-1800 Digital Cellular System 1800 1992

PDC Personal Digital Cellular 800/900 и 1500 1994

CDMA Code Division Multiple Access 800 и 1800 1995

ЦКПС – қозгалмалы байланыстың коммутация центрі (цифровая АТС)

ТСОП – ортак колданыстагы телефондык желі.

СПД – акпаратты жиберу жүйесі.

ПССК – коммутация желісінің жуйесі.

ГР - гостевой регистр.

ДР – домашний регистр.

ЦА – аутентификация орталығы.

РИО –құрылғыны идентификациялау регистрі.

ТК – транскодер .

ПБС – базалык станция желісі

КБС – контроллер БС

6. Сымсыз оптикалық байланыс. Басты кемшілігі мен артықшылығы.  Сымсыз оптикалық байланыстың  структуралық схемасы.. Оптикалық желісіз байланыс акпараттарды,дыбыстарды және видео жиберуге қолданылады.Волоконно оптический системалар сиякты оптикалык желілер ашык ауада лазер сәулелерін қолданады.Бирак талшыкты оптикадан ерекшелігі сигнал талшык аркылы емес ауа аркылы таралады.Сигналдарды жиберу және кабылдау ушин оптикалык желілердің арасында ешкандай кедергі болмауы тиіс. Желісіз оптикалық жуйелер жогарыжиілікті кауіпсіз каналдарды қалыптастыру үшін қолданылады.

Оптикалық желісіз байланыстар инфракызыл және атмосфералық болып екі түрге бөлінеді.

Инфракызыл толкын ұзандықтарының диапозонында жұмыс істейтін жуйені FSO – Free Space Optics деп атайды.

Оптикалық желісіз байланыстың қолданылатын аймақтары: аралығында әр түрлі кедергілері бар екі нүкте арасындағы аймақта, негізгі каналда авария болған жағдайда дереу қосымша канал құру кезінде, жоғарыжиілікті локальды желілер құрғанда.

7. Локальдық  сымсыз байланыс. Олардың ерекшеліктері мен стандарттары. Ұйымдастырушылық  байланыстың  структуралық  схемасы.Сымсыз локалды желілердің ең негізгі артықшылығы оның карапайымдылығы мен кымбат лицензияларды кажет етпеуі.

Мысалы желісіз локалды интернетті қолдана отырып бір точкаға маршрутизатор қосып бір интернетті бірнеше адам қолдана алады.Сонымен қатар IEEE 802.11b стандарты WEP, WEP+, WPA, Radius протоколдарын қолдана отырып қауіпсіздікті қамтамасыз етеді.Құрылғылардың мынадай көптеген түрлері бар: точка доступа, клиенттер, антенналар және каналообразующий құрылғылар.Клиент компьютерге USB, PCMCIA немесе PCI интерфейстері арқылы қосылады.Клиенттер бир биримен тікелей араласа алады.

8. Сымсыз абоненттік қолжетімділікке және басқа абоненттік ұйымдастырушылық қолжетімділік түрлеріне  салыстырмалы баға беру.Сымсыз абонентті доступ-соңғы абоненттік құрылғылардың ғимараттарда орналастырылған коммутациялық құрылғылармен телекоммуникациялық жуйелерге кіретін терминалдардың жиынтығы болып табылады. Желілі абонентті доступты мынадай түрлерге бөліп карастыраға болады: А) аналогты және цифрлық абоненттік арналар.Олар бір сым бойымен бірнеше телефондық линиялардың қабаттасуына мүмкіндік береді. Б) қызметтердің интеграциясы бар сандық желі.Ол сандық арналарды базалық және бірінші текті доступ негізінде уйымдастырады. В) ADSL (асимметричная цифровая абонентская линия) технологиясы негізінде жұмыс істейтін желі.Ол аналогты сигнал мен ассимметриялы акпараттарды қатарласа жиберуді жүзеге асады. Г) xDSL технологиясы негізінде жұмыс істейтін желі. Корпоративті және индивидуалды қолданушылар үшін. Д) Желісіз абонентті доступ арнасы WLL.Бұл арна DECT стандарты арқылы жұмыс істейтін аппаратураның базасына құрылған.

9. Радиожолақтық ұйымдастыру принциптері және әртүрлі көпканалды амалдардың рұқсаты.. Көп каналды доступтың мынадай 4 түрі бар: -Жиілікті бөлінуі бар FDMA (Frequency Division Multiple Access) - ұзындыққа байланысты WDM -уақытқа байланысты TDMA -кодқа байланысты CDMA Жиілікті бөлінуі бар FDMA (Frequency Division Multiple Access) әдісінде әрбәр қолданушыға белгілі бір жиілік жолағы бөлінеді. Бұл әдісті радио және телевидениежуйесінде көп қолданады.Кемшілігі жиілік жолағын эффективті толықтай қолдана алмайтындығында. Ұзындыққа байланысты WDM немесе толқындық мультиплексирование деп те аталады. Бұл әдістің кемшілігі FDMA (Frequency Division Multiple Access) әдісіне ұқсас.уақытқа байланысты TDMA әрбір жиілікті канал уакыт бойынша бөлінеді,яғни кезек бойынша бірнеше қолданушыларға белгілі бір уақытқа беріледі. Бұл әдіс компьютерлік байланыста көбірек қолданылады. Уялы байланыста аналогты сигналды сандық сигналға айналдыру қажет.Сол үщін TDMA D-AMPS және GSM стандарттарында жұмыс істейді. Кодқа байланысты CDMA-бұл байланыс каналында қолданушылар уақыт бойынша бөлініп кезекте тұрмай бір уақыт мезетінде жиілік жолағының бүкіл ені бойымен тарала береді.Әрбәр қолданушының өзіндік коды болатындықтан абоненттердің сигналдары бир бирине кабаттасса да олар онай дифференциалдана алады. 10. Жиілікті  бөлу және  көпканалды доступ реалды системадағы уақыттық  бөлінуі. Көпстанциялы  доступтағы техникалық реализация әдістері

Жиілікті бөлгіш-Жиілікті бөлінуі бар FDMA (Frequency Division Multiple Access) әдісінде әрбәр қолданушыға белгілі бір жиілік жолағы бөлінеді. Бұл әдісті радио және телевидениежуйесінде көп қолданады.Кемшілігі жиілік жолағын эффективті толықтай қолдана алмайтындығында.

уақытқа байланысты TDMA әрбір жиілікті канал уакыт бойынша бөлінеді,яғни кезек бойынша бірнеше қолданушыларға белгілі бір уақытқа беріледі. Бұл әдіс компьютерлік байланыста көбірек қолданылады. Уялы байланыста аналогты сигналды сандық сигналға айналдыру қажет.Сол үщін TDMA D-AMPS және GSM стандарттарында жұмыс істейді.

11. Code Division Multiple Access каналының кодтық бөлу принципін түсіндіріңіз. Code Division Multiple Access, Frequency Division Multiple Access, Time Division Multiple Access көптік доступы әдісінің салыстырмалы бағасы. CDMA (Code Division Multiple Access)- кодтық бөлінуі бар көп мумкіндікті(доступ) әдіс.Бұл әдістің басқа каналдардан ерекшелігі яғни FDMA (Frequency Division Multiple Access) және TDMA (Time Division Multiple Access) каналдарынан ерекшелігі ондағы код уақыт пен жиілікке қарағанда байланыс каналының айкын ресурсы ретінде саналмайды.Іс жүзінде бұл әдістің қиындығына карамай радиобайланыста баяғыдан колданылып келе жатр себебі баска әдістерге караганда артыкшылықтары өте көп.

СДМА-нын құрылымдық принципі

CDMA-ның принципі бойынша әрбір акпарат көзіне жеке код беріледі, соның көмегімен ол жіберілетін акпарттты кодтайды,және акпарат кабылдағыш бұл кодты біледі.Оның қызметі коптеген акпараттардың арасынан кодталган хабарламаны бөліп алып шыгу.Бұл әдістің күрделілігі де осында, себебі кодтар бір-біріне ұксамауы тиіс.Математикалық түрде «уксастык» корреляция деп аталады,ягни кодталган акпараттар мумкиндигинше аз корреляцияга ие болуы тиіс.НЕгізінен алганда CDMA әдісін көбінесе радиодоступ желісінде колданады, ал желілі байланыстарда оның күрделілігіне және кымбаттылыгына байланысты колдану тиімсіз. CDMA сотовой связьда 2G және 3G стандарттарында колданылады.

12.Оптикалық сымсыз байланыс. Сымсыз байланыстың лазерлі және ультракүлгін жүйелері. Оптикалық және радиобайланыстағы сигналдардың түрленуі және қайта өңдеу құрылғылары. Сымсыз байланыстың 2 түрін салыстыру. Оптикалық сымсыз байланыс акпараттарды,дыбыстарды және видео жиберуге қолданылады.Волоконно оптический системалар сиякты оптикалык желілер ашык ауада лазер сәулелерін қолданады.Бирак талшыкты оптикадан ерекшелігі сигнал талшык аркылы емес ауа аркылы таралады.Сигналдарды жиберу және кабылдау ушин оптикалык желілердің арасында ешкандай кедергі болмауы тиіс. Желісіз оптикалық жуйелер жогарыжиілікті кауіпсіз каналдарды қалыптастыру үшін қолданылады.

Оптикалық желісіз байланыстар инфракызыл және атмосфералық болып екі түрге бөлінеді.Инфракызыл толкын ұзандықтарының диапозонында жұмыс істейтін жуйені FSO – Free Space Optics деп атайды.Оптикалық желісіз байланыстың қолданылатын аймақтары: аралығында әр түрлі кедергілері бар екі нүкте арасындағы аймақта, негізгі каналда авария болған жағдайда дереу қосымша канал құру кезінде, жоғарыжиілікті локальды желілер құрғанда.

13.Сымсыз байланыс жүйесінің құрылуының техникалық концепциясын суреттеңіз (мысалға ұялы және транкингті байланыстың кез-келген стандарты). Атақты әлемдік телекоммуникациялық құрылғылар компаниясының сымсыз байланыстың дамуы бойынша ұсыныстары.Кабельді технологиялар секілді сымсыз байланыс жүйелерін біз мынадай 2 үлкееееен группаға бөлуімізге болады.Оның бірі тікелей байланыс кезінде жұмыс жасайды,яғни синхронды байланыты керек етеді:бір басында сигнал беріліп жатса екінші басында кабылдап жатады.Мысалы телефонмен сойлескен кезде осындай жағдай орын алып жатады.Ал екінші типті технологиялар тек акпараттарды жиберуді жүзеге асырып отырады.Бұл технологияларды кең жолақты және тар жолақты деп екіге бөліп қарастыруға болады.Мысалы: Транкингтік жүйелер( туйінге жинакталу)-абоненттерге автоматты турде каналдарды бөлуді жүзеге асыратын радиалды-зоналык байланыс жуйесі.Транкинг ұғымы негізінен былайша түсіндірледі: абоненттердің байланыс сеансының уакытысында туйінге жинакталган каналдардың ішінен бос турган бір каналдың болініп шыгуы. Транкингтік радиобайланыс желісі бір базалық станцияны немесе бірнеше базалык станцияны камтып тура алады.Казіргі замангы транкингтік жуйелер вызовтардың түрлі типтерін кати алады,мәселен топтық, жеке, широковещательный. Уялы байланыстың негізгі құрамы-уялы телефондар мен ғимараттардың төбесінде орналасатын базалык станциялар.Уялы телефон косулы турган уакытта базалык станциянын сигналын издейді.Содан сон телефон станцияга уникальный код жибереді. Телефон мен станция аралыгында туракты турде радиоконтакт болып отырады,бир бирине пакеттермен алмасып отырады.Телефон станциямен аналогты протоколдар(AMPS, NAMPS, NMT-450) мен немесе сандық протоколдармен (DAMPS, CDMA, GSM, UMTS) байланыса алады.Егер телефон базалық станцияның әрекет ету шегінен шыгып кетсе немесе сервисті уяшыктың радиосигналының качествосы нашарласа ол баска желімен байланыска туседі.Уялы желілер әр турлі стандартты базалык станциялардан турады,сол аркылы желінің жумысын жаксартады.

14. Абоненттік станция,базалық станция және базалық станциялар арасындағы байланыс.(Мысалға:Groupe Special Mobile немесе  Code Division Multiple Access).Нақты қабылдау зона радиусын анықтау. Базалық станциялар- абоненттік құрылғыларға орта қызмет көрсететін кабылдап-жіберетін жуйелік комплекс.

15. Жылжымалы ұялы байланыста ұйымдастыру кезіндегі қиыншылықтар. Шешу амалдары..Козгалмалы байланыс желісі-мобильді радиобайланыстың бір турі немесе уялыбайланыс .Оның негізгі ерекшелігі жалпы жабындының зонасы уяшыктарга бөлінеді,ол уяшыктар жеке базалык станциялардың жабынды зонасына бөлінеді.Уяшыктар коп жагдайда бир бирине кабаттасады да желі пайда болады.Идеалды беткі кабатта бір базалык станцияның жабынды зонасы өз арасында шеңбер құрады сол себепті желі алтыбұрышты шеңбер түрінде болады. Уялы байланыстың жұмыс істеу принципі: Уялы байланыстың негізгі құрамы-уялы телефондар мен ғимараттардың төбесінде орналасатын базалык станциялар.Уялы телефон косулы турган уакытта базалык станциянын сигналын издейді.Содан сон телефон станцияга уникальный код жибереді. Телефон мен станция аралыгында туракты турде радиоконтакт болып отырады,бир бирине пакеттермен алмасып отырады.Телефон станциямен аналогты протоколдар(AMPS, NAMPS, NMT-450) мен немесе сандық протоколдармен (DAMPS, CDMA, GSM, UMTS) байланыса алады.Егер телефон базалық станцияның әрекет ету шегінен шыгып кетсе немесе сервисті уяшыктың радиосигналының качествосы нашарласа ол баска желімен байланыска туседі.Уялы желілер әр турлі стандартты базалык станциялардан турады,сол аркылы желінің жумысын жаксартады.Уялы желілердің әр турлі операторлары бір бірімен тыгыз байланыскан.Бұл бір оператордың абоненттеріне екіншіоператордың абоненттеріне телефон шалуға мүмкіндік береді.Дегенмен де қозғалмалы байланыстың кемшілігі аналогты стандарттар негізінде жұмыс істейтін телефондарда базалық станцияның запросына жауап беретін номерінің идентификациялайтын сигналын ұрлап өзінің телефондарын сол номермен перепрограмммалап алатын жағдайлар да бар.