Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
ЭТН zhap zhana 1.docx
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.07.2025
Размер:
122.4 Кб
Скачать

23. Несие қабілеттілігінің рөлі мен маңызын және сипаттамасын толық қарастырыңыз

Ұйымның несие қабілеттілігі – бұл оның қарыздық міндеттемелері бойынша банкпен уақтылы және толық есеп айырысу мүмкіндігі.

Несие қабілеттілігін талдаудың негізгі мақсаты – клиенттің қаржылық жағдайын анықтай отырып , несие беру туралы шешім қабылдау үшін толық және сапалы баға беру болып табылады. Төлем құралдарының ағымдағы міндеттемелерден асуы кәсіпорынның телемге қабілетті екенін білдіреді. Банкте есептің және басқа шоттарда ақшаның болмауы, банкке қайтарылатын несиенің мерзімі өтіп кетуі, қаржы органдарына қарыз болу, еңбекке төленетін қаржылар мерзімінің сақгалмауы төлемге қабілетсіздікгі көрсетеді. Төлем қабілеттілігі оны қысқа мерзім ішінде (апта, жарты ай) талдау кезінде анығырақ көрінеді.

Несиені беру және өтеумен байланысты мәселелер несиелік шарт жасау арқылы, банк ережелерімен және қарыз алушы кәсіпорын мен банк арасындағы несиелік келісім-шарттарымен реттеледі.

Несиелік шартта мыналар міндетті түрде қарастырылады:

-несиенің объектілері;

-қарыздың жоспарланған мөлшері, оның мақсаты;

-қарыздарды беру шарттары және өтеу мерзімдері, олардың қарыз алушы қызметінің жақсаруына әсері;

-қарыз бойынша пайыз мөлшерлемелері, олардың төмендеуі немесе көтерілуі, төлем тәртібі;

-қарыз алушының міндеттемелерін қамтамасыз ету нысандары (кепілдемелер, кепілге, кепілдік беру және басқалар);

-материалдық қорлар мен өндірістік шығындарды өтеудегі меншікті айналым қаражаттарының нормативі;

-несие беру және өтеу бойынша екі жақтың міндеттемелері, құқықтары және жауапкершілігі;

-құжаттардың тізімі және оларды банкке тапсыру мерзімділігі және басқа жағдайлар. Кәсіпорынның перспективті төлем қабілеттілігін анықтау үшін кәсіпорын активіндегі ақша қаражатына айналдыра алатын жылдамдық және дайындықты сипаттайтын өтімділіктің статистикалық көрсеткішітері кеңінен пайдаланылады. Үш көрсеткіш жиі қолданылады: 1) абсолютті өтімділік коэффициенті; 2) аралық өтеу (жабу) коэффициенті; 3) жалпы өтеу (жабу) коэффициенті.

24. Ұйымның табысын қалыптастырудың алғышарттарына ғылыми негізделген тұжырымдама беріңіз

Табыстың экономикалық мәні бүгінгі  экономикалық ілімдердің ең бір күрделі және әрқилы ұғымдарының бірі болып табылады. Экономикалық көзқарас бойынша табыс дегеніміз – бұл ақша шығыстары мен кірісерінің айырмасы болып табылады. Шаруашылық тұрғыдан қарастыратын болсақ, табыс – бұл кәсіпорынның  есепті кезеңнің басындағы және соңындағы мүліктік жағдайының айырмасы болып табылады. Бұл жерде табыс ұғымы кәсіпорынның өзінің қаржылық-шаруашылық қызметінен алатын алуан түрлі табыстарының шығындар көлемінен басым болатын жағдайын білдіреді.

Біз білетіндей, кәсіпорын табыстары  оларды алудың және қолданудың сипаттамасы  мен шарттарына байланысты негізгі екі түрге бөлінеді:

  • негізгі қызметтен алынған табыс;

  • өзге де табыстар.

Негізгі қызметтен алынған табыс  өнімді өткізумен, қызметтер көрсетумен және жұмыстар орындаумен байланысты қаражат кірістерін қамтиды.

Өзге табыстарға өткізілімнен тыс операциялардан, мүлікті сатудан түскен қаражаттар, сондай-ақ, төтенше жағдайлардан алынған табыс жатады. Табыстың түрлі ғылыми тұжырымдамаларын талдай отырып, «табыс» ұғымына келесідей  анықтама беруге болады. Табыс деп тауарды өткізу, қызметтер көрсету және жұмыстар атқару нәтижесінде қалыптасқан қосылған құнды айтады. Өзге мүліктерді сату, өткізілімнен тыс операциялардан түскен қаражаттар және басқа да қаражат кірістері кәсіпорынның пайдасын арттырады.

Сондай-ақ, жалпы табыс  өткізілімнен тыс алынған табыстар мен шығындарды, яғни тауарды немесе қандай-да бір активті сатудан  тыс операциялардың нәтижесін, қамтиды. Кәсіпорынның қарамағында  қалатын жалпы табысы әрі қарай  үлестіру объектісі ретінде қарастырылады. Оны үлестіруді табыстың бір бөлігін мемлекеттік бюджетке және басқа да міндеттемелерді өтеуге, ал қалған бөлігін кәсіпорынның стратегиялық мақсаттарына сәйкес мүдделеріне бағыттау деп түсінуге болады.